Ιωάννης Πολέμης,
«Tu vincas» 1906
(ιστορικό
δράμα)
(παράσταση)
< - a.) Το έμμετρο ιστορικό δράμα, σε γλώσσα
δημοτική, του Ιωάννη Πολέμη “Tu
vincas”
παραστάθηκε από τον θίασο Θωμά Οικονόμου το θέρος του 1906 στο «Ελληνικόν
Θέατρον» [από της σκηνής του Παλαιού Βαριετέ].
Το θέμα είναι βυζαντινό και αναφέρεται
στην τιμωρία από τον Ιουστινιανό του κορυφαίου στρατηγού Βελισσάριου, που
πεθαίνει τυφλός.
/ - b.) H υπόθεση του δράματος από το περ. «Νέα
Ζωή»:
{
Πράξις α'.
Ο έπαρχος της πόλεως Προκόπιος, εκπροσωπών τον φθόνον της ενδόξου αλλά
και διεφθαρμένης εκείνης εποχής, ζητεί αφορμήν όπως διαβάλη εις τον
αυτοκράτορα Ιουστινιανόν τον εναρετώτατον και νικηφόρον στρατηλάτην Βελισάριον,
ευρίσκει δε συνεργούς τον άρχοντα των βασιλικών θησαυρών Βαρσόμην, όστις δια
της καταδίκης του Βελισαρίου θα υπεισήρχετο κατά τον νόμον εις την περιουσίαν
του, και τον σιλεντιάριον Χρύσανθον, όστις πνέει μένεα και ζητεί εκδίκησιν κατά
του Βελισαρίου, διότι προ χρόνων είχε καταδικάσει, δικαίως άλλως τε, τον πατέρα
του εις θάνατον.
Επωφελούμενοι λοιπόν της ανακαλυφθείσης συνωμοσίας κατά της ζωής του
Ιουστιανού, αναγκάζουν τους συνωμότας να υποδείξουν τον Βελισάριον ως αρχηγόν
της συνωμοσίας και παρουσιάσαντες πλαστογραφημένην επιστολήν εκ μέρους δήθεν
του Βελισαρίου, κατορθώνουν να πείσουν τον βασιλέα περί της ενοχής του και ούτω
ο Βελισάριος, παρ’ όλην την συνηγορίαν του άρχοντος του δήμου Λογγίνου,
καταδικάζεται παρόντος του Πατριάρχου και φυλακίζεται.
Πράξις δευτέρα.
— Ο τόσος δίκαιος όσον και αυστηρός Ιουστινιανός αρχίζει ήδη να έχη
ελέγχους συνειδήσεως, είτε διότι αμφιβάλλει εις την ενοχήν του Βελισαρίου είτε
διότι αναπολών τα ένδοξα κατορθώματα του στρατηγού του, ευρίσκει αυστηράν την
ποινήν του.
Την μετάνοιαν αυτήν του βασιλέως φοβούμενοι οι τρεις συκοφάνται ζητούν
δι’ απείρων ψευδολογιών να εξεγείρονν την οργήν του Ιουστινιανού κατά του
φυλακισθέντος Βελισαρίου. γνωρίζοντες δε την άμετρον αγάπην του
αυτοκράταρος προς την προ πολλού αποθανούσαν Θεοδώραν, πείθουν αυτόν, ότι όχι
μόνον ζώσαν έτι την ύβριζε και την εμίσει αλλά και νεκράν ακόμη δεν έπαυσε να
την χαρακτηρίζη ως την εσχάτην των εταιρών.
Εις το άκουσμα αυτό ο Ιουστινιανός μαίνεται εξ οργής:
« Προκόπιε,
σύρε πρόσταξε να τυφλωθή.....»
Εν τω μεταξύ αγγέλλεται εις τον αυτοκράτορα ότι οι δήμοι της
Κωνσταντινουπόλεως εξανίστανται επί τη καταδίκη του Βελισαρίου και ταυτοχρόνως
η σύζυγος εκείνου Αντωνίνα και η κόρη του Ιωαννίνα έρχονται ικέτιδες προ των
ποδών του Ιουστινιανού, ζητούσαι ν'
ανακαλέση την άδικον καταδίκην. αλλ’ η ποινή έχει ήδη εκτελεσθή.
Ο Βελισάριος έρχεται εις την σκηνήν με τους οφθαλμούς έξωρυγμένους και
με καθημαγμένον το πρόσωπον.
Πράξις τρίτη.
Εις την Γαλατίαν της Μικράς Ασίας, εκεί μένει ο Γελίμερ, ο πανίσχυρος
άλλοτε βασιλεύς των Βανδάλων, τον οποίον είχε κατά κράτος νικήσει ο Βελισάριος
και τον είχε φέρει σκλάβον εις τους πόδας του Ιουστινιανού.
Τώρα είνε απλούς γαιοκτήμων, καλλιεργεί τας γαίας, τας οποίας τω είχε
δώσει ο αυτοκράτωρ μαζή με τον τίτλον του πατρικίου. Ο Βελισάριος τυφλός,
άστεγος, πτωχός, περιφέρεται ανά τας επαρχίας, αποζητών τον άρτον του και
φθάνει εις την Γαλατίαν, οδηγούμενος υπό της Ιωαννίνας.
Η συνάντησις του εκπεπτωκότος βασιλέως (των Βανδάλων) και του τυφλού
στρατηλάτου είνε τραγικωτάτη, επέρχεται
η αναγνώρισις και ο Γελίμερ, κατάπληκτος δια την φοράν αυτήν της τύχης,
γονυπετεί προ των ποδών του Βελισαρίου, αυτός και ολόκληρος η οικογένειά του.
Πράξις τετάρτη.
— Ο Ιουστινιανός δεν δύναται πλέον να ησυχάση από τους ελέγχους της
συνειδήσεως. Μη δυνάμενος ν’ ανακαλέση το ό,τι εγένετο, θέλει τουλάχιστον να
πείση εαυτόν ότι η ποινή ήτο δικαία και ζητεί να βεβαιωθή και δια νέων μαρτύρων
περί του μίσους του Βελισαρίου προς την Θεοδώραν.
Η ταραχή της ψυχής του είνε ακατάσχετος· το φάσμα της Θεοδώρας, τυφλόν
όμως (διότι εν τη φαντασία του συγχέονται η τύφλωσις του Βελισαρίου και η αγάπη
της νεκράς συζύγου του) το φάσμα της Θεοδώρας, εν τη υψίστη στιγμή του πάθους
του, τον φέρει μέχρι παραλογισμού.
Και ιδού την στιγμήν εκείνην έρχεται ο Γελίμερ δια να επιστρέψη εις τον
βασιλέα παν ό,τι εκείνος του εδώρησε, μή κρίνων εαυτόν άξιον τοιούτων τιμών
μετά την καταδίκην του νικητού του Βελισαρίου,
Ήδη η αλήθεια αρχίζει ν’ αποκαλύπτεται. όταν δε επί τέλους
προσέρχεται ως μάρτυς κατά του Βελισαρίου ο πλαστογράφος Πρίσκος, ο Λογγίνος
υποπτευθείς αυτόν ως αυτουργόν της πλαστής επιστολής του Βελισαρίου τον
αναγκάζει δι’ απειλών να το ομολογήση, και η λύσις επέρχεται.
Οι συκοφάνται καταδικάζονται, ο βασιλεύς ζητεί γονυπετής συγγνώμην παρά
του Βελισαρίου, όστις καταβληθείς υπό των συγκινήσεων αποθνήσκει. }
/ - πηγή b.: περ. «Νέα Ζωή», Έτος Β’, τεύχος 24,
Αύγουστος 1906, στήλη: Γράμματα και Τέχναι, (σ. 438-439).
/ - c.) Αποσπάσματα από την κριτική του
Γρηγορίου Ξενόπουλου στο περ. Παναθήναια,
τεύχος της 15 Σεπτεμβρίου 1906:
« Ελληνικόν Θέατρον (Θίασος Θ. Οικονόμου): «Του Βίνκας», δράμα
βυζαντινόν εις 4 πράξεις υπό Ιωάννου Πολέμη.
Το «Του Βίνκας» δεν έχει μέσα
έρωτα. Το μίσος κυριαρχεί εις το δράμα, και μαίνεται, και απειλεί να
συμπαρασύρη τα πάντα, να καταστρέψη ο,τι σώζει αργά μία φιλία και μία
ευγνωμοσύνη.
… Είναι γνωσταί αι περιπέτειαι
του Βελισαρίου τας οποίας διεφύλαξεν η παράδοσις και αρνείται η ιστορία.
Η κατά του ενδόξου στρατηγού πλεκτάνη
φθονερών αυλικών, η κατά διαταγήν του Ιουστινιανού φυλάκισίς του, η τύφλωσίς
του έπειτα και η δήμευσις της περιουσίας του ώστε να καταντήση ζητιάνος, η
μοιραία συνάντησίς του με τον Γελίμερ, τον έκπτωτον βασιλέα των Βανδάλων, η δια
της ενεργείας και μεσιτείας τούτου αναγνώρισις της αθωότητος του Βελισαρίου,
και ο θάνατος του γέροντος κ’ εξηντλημένου τυφλού (Βελισαρίου) κατά την
ικανοποιητικήν στιγμήν που ένας Αυτοκράτωρ γονατίζει εμπρός του και του ζητεί
συγχώρησιν, - αυτή είναι η υπόθεσις του δράματος.
Έχει σκηνάς δυνατάς και
ωραίας. Η εμφάνισις του τυφλού Βελισαρίου, οδηγουμένου από την κόρην του εις το
κτήμα του Γελίμερ, εις την Γαλατίαν, η υπενθυμίζουσα μακρόθεν ένα Οιδίποδα επί
Κολωνώ, και η έξοχος σκηνή μεταξύ των δύο, η ποικιλλομένη με το αληθώς ωραίον
άσμα του Γελίμερ, είναι το κορύφωμα του συνόλου εις δύναμιν και
δραματικότητα.
… Σκηνοθεσία και υπόκρισις
μετρία.
Από την γενικήν μετριότητα
εξήρθη μόνον η δίς Μαρίκα Κοτοπούλη, ως Ιωαννίνα, κόρη του Βελισαρίου.»
/ - πηγή c.: περ. Παναθήναια, τεύχος 15 Σεπτεμβρίου 1906,
στήλη: Θέατρον,
συντάκτης: Γρηγόριος Ξενόπουλος,
άρθρον: « Ελληνικόν Θέατρον (Θίασος Θ.
Οικονόμου): Του Βίνκας, δράμα βυζαντινόν εις 4 πράξεις υπό Ιωάννου Πολέμη»,
(σελ. 307-308). >
Λόγος Έμφρων