Σπυρίδων
Δε Βιάζης
« Διονύσιος Γρυπάρης (1803-1861) »
άρθρο
δημοσίευση
1886 περ. « Κυψέλη »
( επιλεγέντα αποσπάσματα )
Το
άρθρο του Σπυρίδωνος Δε Βιάζη «Διονύσιος Γρυπάρης» δημοσιεύθηκε σε τέσσερις συνέχειες
στο περ. «Κυψέλη», Εν Ζακύνθω, (δντής: Όθων Ρέντζος), Έτος Γ΄, 1886.
Το πρώτο μέρος της δημοσίευσης του άρθρου
στο τεύχος αριθμός 29, 20 Φεβρουαρίου 1886, σ. 33-34.
Το δεύτερο μέρος της δημοσίευσης του άρθρου
στο τεύχος αριθμός 30, 28 Φεβρουαρίου 1886, σ. 41-43.
Το τρίτο μέρος της δημοσίευσης του άρθρου
στο τεύχος αριθμός 31, 10 Μαρτίου 1886, σ. 50-53.
Το τέταρτο μέρος της δημοσίευσης του άρθρου
στο τεύχος αριθμός 32, 20 Μαρτίου 1886, σ. 59-61.
[ επιλεγέντα
αποσπάσματα από το άρθρο του Σπυρίδωνος Δε Βιάζη για τον ποιητή Διονύσιο
Γρυπάρη.
( το πρωτότυπο σε πολυτονικό) ]
Διονύσιος Γρυπάρης (1803-1861)
Τίς ενθυμείται αυτόν;
Οι υιοί του, οι συγγενείς του
και οι φίλοι.
Η δε των γραμμάτων πολιτεία;
Αγνοεί αυτόν.
Τοιαύτη η μοίρα των μετρίων
ποιητών;
Ουχί όλων. Επειδή βλέπομεν,
εις τας ανθολογίας, μη εξαιρουμένης της του κ. Ματαράγκα, να υπάρχωσι, και,
μεταξύ των αληθών ποιητών και αρίστων στιχουργών, ονόματα στιχοπλόκων, να
υπάρχωσι στίχοι πολύ κατώτεροι εκείνων του Γρυπάρη.
Ότε ήκμαζεν ο Διονύσιος
Γρυπάρης, υπήρχον διάφοροι και εν Ελλάδι δόκιμοι ποιηταί και άριστοι
στιχουργοί. Ο Διονύσιος Γρυπάρης δεν ήτο
υψιπετής ως ο Σολωμός. Ο Δ. Γρυπάρης δεν είχε του Σολωμού την πτήσιν.
Τα άσματα του Διονυσίου
Γρυπάρη περιστρέφονται περί την εύθυμον απόλαυσιν των παρόντων. Αι γυναίκες, η
εύθυμος ωδή, η σάτυρα, η γελοιογραφία και ο οίνος, αληθές είνε ότι είνε τα
μόνα, περί ά ενδιατρίβει ο Διονύσιος Γρυπάρης.
Αλλά και την πατρίδα δεν ελησμόνει. Εις τα ερωτικά αυτού ποιήματα
εκδηλοί κάλλιστα τα διάπυρα και σφοδρά της καρδίας αισθήματα, εκδηλοί ότι ηγάπα
σφόδρα το γυναικείον φύλον.
Ο Διονύσιος Γρυπάρης εγεννήθη
εν Ζακύνθω τη 30 Δεκεμβρίου του έτους 1803.
Εις την νεότητά του ήρξατο να
μεταφράση τον Ανακρέοντα.
Ο Διονύσιος Γρυπάρης μιμούμενος
τον Ιταλόν Vittoreli, τον Ούγγρον Czokonai, τον Πορτογάλλον Gonzaga, τον ημέτερον
Αθανάσιον Χριστόπουλον και άλλους, ηθέλησε να είνε μιμητής του Ανακρέοντος και
έγραψε πολλά ανακρεόντεια.
Και εις τα βακχικά, ο έρως ήτο εκείνος
όστις τον παρεκίνει.
Τα ερωτικά, τα οποία
εστιχούργησεν ο Διονύσιος Γρυπάρης είνε πολλά και επί παντοίων ερωτικών
αντικειμένων.
Ο Διονύσιος Γρυπάρης έγραψε την
«Κατάρα του εραστού προς την ερωμένην»,
μιμούμενος τον Λαγγουϊδάρα, ού τινος η «Κατάρα», δυστυχώς, τυπούται εις τας
Ανθολογίας φέρουσα το όνομα του Διονυσίου Σολωμού.
Ο Διονύσιος Γρυπάρης ηγάπα τας
γυναίκας, αλλά, δυστυχώς, ουχί δι’ ενός ιδανικού έρωτος.
Κατά τους χρόνους εκείνους
έγραφον διάφοροι Ζακύνθιοι ερωτικά ποιήματα. Δεν εννοώ τα ονόματα του Φώσκολου,
Σολωμού, Τερτσέτη, Ρώμα, Μάτεσι, ή άλλων, ών εδημοσιεύθησαν συλλογαί. Είδομεν
προσέτι λαμπρά ερωτικά ανέκδοτα του Λαγγουϊδάρα, Γαήτα, Δομενεγίνη, Πελεκάση,
Πατρινού και άλλων μεστά περιπαθείας, ιδίως του Λαγγουϊδάρα, όν η φύσις τον
είχε προικίση δια οίστρου ποιητικού. Οι γράψαντες ιταλικά ποιήματα ήσαν
διάφοροι, τινά λ.χ. του Παύλου Μερκάτη είνε καλά. Η εποχή εκείνη ήτο δια την
Ζάκυνθον όντως ποιητική.
Του Διονυσίου Γρυπάρη η λύρα δεν
ήτο όμως μονότονος. Έγραψεν ειδύλλια τινα και ποιήματα επί παντοίων
αντικειμένων, οίον:
/ - Η ματαιοφροσύνη,
/ - Η ώρα του θανάτου μου,
/ - Το πήδημα της Λευκάδος,
/ - Ο αβλαβής, βλαπτικός,
/ - Η φιλία,
/ - Τί πρέπει να ήνε τις να αγαπάται,
/ - Η επανάστασις του κόσμου,
/ - Όνειδος,
/ - Γνώσις του κόσμου,
/ - Δια τους ατέκνους,
/ - Ο κακός πλούσιος,
/ - Ο ερημίτης,
/ - Ο Ψαράς,
/ - Ο περίπατος,
/ - Ζήτησις του παιδιού από τη Μάννα,
/ - Η βροχή,
/ - Το αηδόνι,
/ - Το ανδρόγυνο ειρηνεμένο,
/ - Εγκώμιο εις τα στοιχεία, το αλφάβητο, το μελάνι και το κονδύλι,
/ - Ο ύπνος,
/ - Η τύχη,
/ - Η αυγή,
/ - Η αναίρεσις Βαπτίσματος,
/ - Η κακή τύχη,
/ - Η μελαγχολία,
/ - Η θανή μου, όνειρον,
/ - Τα γηρατεία μου,
/ - Η Τεσσαρακοστή,
/ - Ισοσταθμία της τύχης,
/ - Αφροσύνη του νόμου,
/ - Η αδικία,
/ - Ο Θεός ιατρός,
/ - Τόξευμα ή πληγή του Χάρου,
/ - Ο έλεγχος της ψυχής μου,
/ - Το Μελάμενο,
/ - Κατά τους κάμνοντας προστύχια,
/ - Κατά των προδοτών της πατρίδος,
/ - Η πυρκαϊά,
/ - Ο δυστυχής πτωχός,
/ - Η αταξία του κόσμου,
/ - Ο άσπλαχνος,
/ - Κατά των κακών ιερέων,
/ - Η ευγνωμοσύνη,
/ - Ο άδικος άρπαγος,
/ - Τα χρέος του πατριώτου,
/ - Τα ήθη της πατρίδος,
/ - Ο άδικος άρπαγος ξακλιρήτης,
/ - Υπέρ των ποιητών,
/ - Ξένοι δικασταί,
/ - Προς τους φρονούντας εαυτούς πεπαιδευμένους,
/ - Η αδιαντροπία,
/ - Αφροσύνη,
/ - Ο υπερήφανος,
/ - Ο ασεβής μετανοημένος,
/ - Η ματαιότης του κόσμου,
/ - Ο τροχός του κόσμου, κλ.
Εις τον θάνατον προσφιλών
συγγενών ή φίλων του η Μούσα του δεν έμενε σιωπηλή. Ούτως έκλαυσεν επί τω
θανάτω:
/ - του ποιητού Διονυσίου Σολωμού,
/ - της Αγγελικής Μακρή,
/ - του Γεωργίου Μανολοπούλου,
/ - της Μαρίας Προβή-Πελεκάση,
/ - της Λαύρας Κοκκίνη,
/ - του Νικολάου Συγούρου,
/ - της Απασίας Βαρβιάνη Καψά,
/ - του Μαρίνου Δικοπούλου,
/ - του Αντωνίου Νερούλη,
/ - του Παναγιώτη Ταβουλάρη,
/ - του Γεωργίου Πηρή,
/ - της Μαρίας Παπαγεωργοπούλου, ής ο θάνατος απεθανατίσθη υπό του
Διονυσίου Σολωμού δια του ποιήματος «Η Φαρμακωμένη».
Ο Διονύσιος Γρυπάρης
εστιχούργησε κωμωδίαν εις τέσσαρας πράξεις, θέλων δι’ αυτής να στηλιτεύση
εκείνους, οίτινες γίνονται πλούσιοι δια κλοπών, ανομιών και εγκλημάτων. Η σκηνή
είνε εν Ζακύνθω.
Διάφορα είνε τα έμμετρα
διηγήματά του, έχοντα υπόθεσιν ερωτικήν ή σατυρικήν ή γελοιογραφικήν.
Ο Διονύσιος Γρυπάρης ηθέλησε
να ήνε και ιερός ποιητής, διό ύμνησε την Γέννησιν, Βάπτισιν, Σταύρωσιν και την
Ανάληψιν του Χριστού, την ευσπλαγχνίαν του Θεού.
Ενίοτε και προς φίλους έστελλε
ποιήματα εγκωμιάζων τας γενναίας πράξεις ή τας ικανότητας. Ούτως επήνεσε δια
ποιημάτων:
/ - τον ποιητήν Διονύσιον Σολωμόν,
/ - τον Διονύσιον Μαρτινέγκον Γαήταν,
/ - τον Ιγνάτιον Μαρτζώκην,
/ - τον Φραγκίσκον Καρβελλάν,
/ - τον Κωνσταντίνο Μεσάλαν,
/ - τον Γεώργιον Ρώσην,
/ - τον Αντώνιον Μάτεσην,
/ - τον στρατηγόν Δημήτριον Καλέργην,
/ - τον Στυλιανόν Σπαθή, ιατρόν,
λόγιον, όστις εδίδασκε την Βοτανικήν εις την Ιόνιον Ακαδημίαν.
Ο Διονύσιος Γρυπάρης έγραψε
διάφορα επιθαλάμια.
Ο Διονύσιος Γρυπάρης την
πατρίδα αυτού Ζάκυνθον με τινα ποιήματα εξύμνησεν. Αλλά δεν εμιμήθη τον
Αντώνιον Κανούτον, ουδέν εμιμήθη τον Φώσκολον, τον Σολωμόν, τον Κάλβον και
άλλους, οίτινες μετά τόσου ενθουσιασμού ενεθυμούντο την μειδιώσαν Ζάκυνθον. Ο
Διονύσιος Γρυπάρης ύμνησε τας φυσικάς καλλονάς της πατρίδος του, αλλά ελυπείτο
ότι οι κάτοικοι δεν ήσαν όλοι ως αυτός επεθύμει. Ελυπείτο ότι η παιδεία, η
ικανότης και η ειλικρίνεια δεν εξετιμώντο. Την λύπην του ταύτην εξέφραζε εις
τινα ποιημάτια.
Ο Διονύσιος Γρυπάρης είχε
κλίσιν εις την διδακτικήν ποίησιν, διό έκαμε πλήθος Σατυρών, εξ ών τινες είνε
διδακτικώταται και άξιαι αναγνώσεως. Καταφέρεται κατά των τυράννων, των
φιλαργύρων, των προσκυνούντων τα πλούτη, των αδικούντων, των σωδομητών, των
κακών πολιτών, των εγωϊστών, των μη αγαπώντων την μελέτην και την πρόοδον, των υπερηφάνων,
και άλλων πολλών μαστίγων των κοινωνιών.
Εν Ζακύνθω εθεωρείτο κατά τους
χρόνους του, ο κατ’ εξοχήν σατυρικός και εις αυτόν απέδιδον πάσαν σάτυραν.
Η Ζάκυνθος διακρίνεται και εις
το είδος τούτο της ποιήσεως. Ο Κουτούζης, ο Σαβόγιας, ο Σολωμός, ο Γουζέλης, ο
Αυξέντης, ο Δανελάκης, ο Κατήφορος, ο Γεώργιος Ρώμας, ο Πατρινός, ο Πελεκάσης
και άλλοι έγραψαν τινάς καλάς διδακτικάς σατύρας.
Οι τόνοι της Μούσης του
Διονυσίου Γρυπάρη δεν ήσαν μόνον ερωτικοί και σατυρικοί, αλλά και πατριωτικοί. Ηγάπα
την Ελλάδα δι’ αγνού έρωτος ως φαίνεται εις διάφορα ποιήματα και είχε προσέτι
πόθον μέγιστον ίνα ενωθή η Επτάνησος μετά της Ελλάδος.
Ιδού τίτλοι τινων των πατριωτικών και
πολιτικών ποιηματίων του Διονυσίου Γρυπάρη:
/ - Περί Ελευθερίας,
/ - Η ψευδοελευθερία,
/ - Ο μέγας όρκος των Ελλήνων,
/ - Η ελευθερία της Ελλάδος ή το Σύνταγμα των Ελλήνων,
/ - Η σύγκλητος,
/ - Εις τους Γερουσιαστάς Επτανήσου,
/ - Προς τον εχθρόν των Ελλήνων,
/ - Κατά της Μοναρχίας,
/ - Τα καταχθόνια έργατα,
/ - Κατά των Μεταρρυθμιστών,
/ - Υπέρ των Ριζοσπαστών,
Ποιημάτια μεστά όλα
ριζοσπαστιμού και μίσους κατά των καταχθονίων. Ο πατριωτισμός αυτού και ο προς
την Ελλάδα έρως είνε άγνωστος όντων τεθαμμένων εντός του συρταρίου του υιού
αυτού Δημητρίου, τα εθνικά και πολιτικά αυτού ποιήματα.
Της Ζακύνθου η πατριωτική
ποίησις των χρόνων εκείνων, πράγματι ιερού ενθουσιασμού και αγνής φιλοπατρίας,
ήτο ένθους. Αι ποιήσεις του Σολωμού, Κάλβου, Τερτσέτη, Κ. Ρώμα, είνε γνωσταί,
αλλά και πολλών άλλων εισίν έτι άγνωσται, όπως του Διονυσίου Γρυπάρη.
Η ποίησις του Διονυσίου Γρυπάρη
διεκρίνετο δια την φυσικότητα του αισθήματος εις τα ερωτικά, το υγιές της
φαντασίας και ευγένειαν των ιδεών εις τα διδακτικά, την αφοσίωσιν προς την
Ελλάδα εις τα εθνικά και πολιτικά.
Ο Διονύσιος Γρυπάρων γράφων
μετεχειρίζετο πάντοτε σύγκραμα γλώσσης δημοτικής και καθαρευούσης.
Ο στίχος αυτού εστερείτο
αρμονίας, ως επί το πολύ, και δεν προσείχεν ιδιαζόντως εις την ευρυθμίαν άμα δε
και την φυσικήν κατάταξιν των λέξεων.
Έγραψε και ιταλικούς στίχους,
αλλά ανεπιτυχώς.
Τω 1849, τύποις Κ. Ρωσσολύμου, εξέδωκε το πρώτον φυλλάδιον των Ερωτικών
Λυρικών, φέρον το ρητόν του
Ομήρου «Αυτοδίδακτος δ’ ειμί. Θεός δε μοι εν φρεσίν οίμας παντοίας
ενέφυσεν». Των λυρικών τούτων εξεδόθησαν
διάφορα φυλλάδια.
Τω 1852, τύποις Σ.Χ. Ραφτάνη, εξέδωκε φυλλάδιον διαφόρων διδακτικών
ποιηματίων.
Ο αξιότιμος αυτού υιός
Δημήτριος Γρυπάρης, είνε κάτοχος τριων βιβλίων των χειρογράφων του ποιητού.
Ευχής έργον ήτο αν εδημοσιεύοντο τα εκλεκτότερα των ερωτικών, διδακτικών και
πατριωτικών αυτού ποιήσεων.
Ο Διονύσιος Γρυπάρης απεβίωσεν
πριν ιδή την ποθητήν του Ένωσιν της Επτανήσου μετά της Ελλάδος, καθότι τη 17
Σεπτεμβρίου του 1861 εγκατέλειπε τον
κόσμον.
Σπυρίδων Δε Βιάζης.
Λόγος Έμφρων
[ ανάρτηση 24 Αυγούστου 2022 :
Σπυρίδων Δε Βιάζης,
άρθρο,
« Διονύσιος Γρυπάρης (1803-1861) »,
δημοσίευση 1886,
περ. «Κυψέλη» (Εν Ζακύνθω) ]
