ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Ορισμός ευδαιμονίας ΡΗΤΟΡΙΚΗ
Από τον ιστότοπο «ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ»
(Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας) παραθέτουμε τον ορισμό της
ευδαιμονίας που δίνει ο Αριστοτέλης στο
έργο του «Ρητορική» και τη μετάφραση στη νεοελληνική από τον καθηγητή
Πανεπιστημίου Δημήτρη Λυπουρλή.
Το συγκεκριμένο χωρίο του ορισμού της ευδαιμονίας βρίσκεται στο
χωρίον της Ρητορικής 1360 b εντασσόμενο στην ευρύτερη ενότητα ανάλυσης του
Αριστοτέλους περί συμβουλευτικών λόγων και των επί μέρους χαρακτηριστικών τους.
Ορισμός ευδαιμονίας:
« ἔστω δὴ εὐδαιμονία εὐπραξία μετ᾽ ἀρετῆς, ἢ αὐτάρκεια ζωῆς, ἢ ὁ βίος ὁ μετὰ
ἀσφαλείας ἥδιστος, ἢ εὐθενία κτημάτων καὶ σωμάτων μετὰ δυνάμεως φυλακτικῆς τε
καὶ πρακτικῆς τούτων· σχεδὸν γὰρ τούτων ἓν ἢ πλείω τὴν εὐδαιμονίαν ὁμολογοῦσιν εἶναι
ἅπαντες. εἰ δή ἐστιν ἡ εὐδαιμονία τοιοῦτον, ἀνάγκη αὐτῆς εἶναι μέρη εὐγένειαν, πολυφιλίαν,
χρηστοφιλίαν, πλοῦτον, εὐτεκνίαν, πολυτεκνίαν, εὐγηρίαν· ἔτι τὰς τοῦ σώματος
ἀρετάς (οἷον ὑγίειαν, κάλλος, ἰσχύν, μέγεθος, δύναμιν ἀγωνιστικήν), δόξαν,
τιμήν, εὐτυχίαν, ἀρετήν [ἢ καὶ τὰ μέρη
αὐτῆς φρόνησιν, ἀνδρείαν, δικαιοσύνην, σωφροσύνην]· οὕτω γὰρ ἂν
αὐταρκέστατός ‹τις› εἴη, εἰ ὑπάρχοι αὐτῷ τά τ᾽ ἐν αὐτῷ καὶ τὰ ἐκτὸς ἀγαθά· οὐ
γὰρ ἔστιν ἄλλα παρὰ ταῦτα. ἔστι δ᾽ ἐν αὐτῷ μὲν τὰ περὶ ψυχὴν καὶ τὰ ἐν σώματι, ἔξω δὲ εὐγένεια
καὶ φίλοι καὶ χρήματα καὶ τιμή, ἔτι δὲ προσήκειν οἰόμεθα δυνάμεις ὑπάρχειν καὶ τύχην· οὕτω γὰρ
ἀσφαλέστατος ὁ βίος. λάβωμεν τοίνυν ὁμοίως καὶ τούτων ἕκαστον τί ἐστιν.»
Μετάφραση από τον Δημήτρη Λυπουρλή:
Ας δεχτούμε λοιπόν ότι η ευδαιμονία είναι η
συνδυασμένη με την αρετή ευτυχία, ή η αυτάρκεια στη ζωή, ή η πιο ευχάριστη,
συνδυασμένη με ασφάλεια, ζωή, ή η αφθονία κτημάτων και προσωπικού συνδυασμένη
με την ικανότητα να τα προστατεύει και να τα χρησιμοποιεί: όλοι σχεδόν οι
άνθρωποι συμφωνούν ότι η ευδαιμονία είναι ένα ή περισσότερα από αυτά τα
πράγματα.
Αν λοιπόν η ευδαιμονία είναι κάτι τέτοιο,
δεν μπορεί παρά μέρη της να είναι: η
ευγένεια της καταγωγής, ο μεγάλος αριθμός φίλων, οι καλοί φίλοι, ο πλούτος, τα καλά
παιδιά, τα πολλά παιδιά, τα καλά γηρατειά· επίσης τα σωματικά χαρίσματα (π.χ.
υγεία, ομορφιά, δύναμη, παράστημα, αθλητικές επιδόσεις), το καλό όνομα, οι
τιμές, η καλή τύχη, η αρετή [ή και τα μέρη της: φρόνηση, ανδρεία, δικαιοσύνη,
εγκράτεια].
Πραγματικά, τότε μόνο θα μπορούσε κανείς να
είναι απολύτως αυτάρκης, αν διέθετε και τα εσωτερικά και τα εξωτερικά αγαθά —
άλλα, βέβαια, πέρα από αυτά δεν υπάρχουν. «Εσωτερικά»
αγαθά
είναι όσα σχετίζονται με την ψυχή και το σώμα, ενώ «εξωτερικά» είναι η ευγένεια της
καταγωγής, οι φίλοι, ο πλούτος, οι τιμές. Επιπλέον, θεωρούμε ότι καλό είναι να
διαθέτει κανείς ικανότητες που του εξασφαλίζουν δύναμη, καθώς και καλή τύχη·
γιατί τότε η ζωή είναι πράγματι απολύτως ασφαλής.
σχόλιον:
Η αυτογνωσία του καθενός θα τον οδηγήσει ως προς
την εαυτο-κατάταξή του σε μία αυτοσχέδια κλίμακα διαβάθμισης της ευδαιμονίας,
δεδομένου ότι η επίτευξή της μάλλον είναι αδύνατη.
Φιλικά απευθυνόμενοι ως προς τους ταξινομητές
κλιμάκων μετρήσεων (κυρίως ψυχολόγους, όλων των κλάδων της ψυχολογίας) ας ελέγξουν
στις κλίμακες μετρήσεων στάσεων, τάσεων, γνώμης, και σχετικών προς εντοπισμό ή
ανίχνευση καταστάσεων ποία από τα ανωτέρω απαριθμήσιμα χαρακτηριστικά που
προσφέρει ο μεγάλος Α υιοθετούν στις υπό διερεύνησιν κλίμακες που
εγχειρηματοποιούν τα υποκείμενά τους.
[
Το ευχάριστο είναι ότι ο
όρος «ευδαιμονία» και η σήμανσή
του στη γραφή δεν άλλαξε από την αρχαιότητα έως σήμερα στην ελληνική γλώσσα, ως
κάποια βαθύτερη και ουσιαστικότερη θέληση των υποκειμένων για τον στοχασμό γύρω
απ’ αυτήν να την προφύλαξε και να την διατήρησε. ]