- νους και ευδαιμονία - ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Ηθικά Νικομάχεια, βιβλίον Κ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

 

 

Ο νους και η ευδαιμονία

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Ηθικά Νικομάχεια Κ 1177a 1178a

 

Πρόκειται για το δεύτερο χωρίον περί ευδαιμονίας και ιδίως τη σχέση της με τον νου του ανθρώπου και τον θεωρητικό βίο στο τελευταίο και δέκατο βιβλίο (Κ) των Ηθικών Νικομαχείων.

Προτάσσεται αρχικώς η μετάφραση (τμηματικά) και κάτω ακριβώς από το μεταφρασθέν τμήμα το αντίστοιχο χωρίον του πρωτοτύπου κειμένου.

 Η διαμερισμάτωση (segmentation) τη δική μου ευθύνη, προς χάριν πληρέστερης κατανοήσεως. Το αυθεντικό κείμενον είναι ενιαίον.

Η μετάφραση από τον καθηγητή Κλασσικής Φιλολογίας Δημήτρη Λυπουρλή.

Βασική πηγή: ιστότοπος ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ

 

 

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Ἠθικὰ Νικομάχεια (1177a-1178a)

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1177a-1178a)

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΥΠΟΥΡΛΗΣ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   Αν, τώρα, η ευδαιμονία είναι ενέργεια κατά τους κανόνες της αρετής 

[:εἰ δ᾽ ἐστὶν ἡ εὐδαιμονία κατ᾽ ἀρετὴν ἐνέργεια],

είναι λογικό η αρετή αυτή να είναι η ανώτερη από όλες τις άλλες [:εὔλογον κατὰ τὴν κρατίστην] ·   

Τότε αυτή δεν μπορεί παρά να είναι η αρετή αυτού που είναι το καλύτερο μέσα μας

[:αὕτη δ᾽ ἂν εἴη τοῦ ἀρίστου ].

   Είτε λοιπόν αυτό είναι ο νους είτε είναι κατιτί άλλο

[: εἴτε δὴ νοῦς τοῦτο εἴτε ἄλλο τι ],

που κατά την κοινή παραδοχή έχει εκ φύσεως την αρχή και την ηγεμονία

[: ὃ δὴ κατὰ φύσιν δοκεῖ ἄρχειν καὶ ἡγεῖσθαι ],

αλλά και την ικανότητα να σκέφτεται πράγματα ωραία και θεϊκά [:καὶ ἔννοιαν ἔχειν περὶ καλῶν καὶ θείων ]

(είτε όντας το ίδιο κάτι το θεϊκό είτε όντας το πιο θεϊκό μέσα μας στοιχείο )

[:εἴτε θεῖον ὂν καὶ αὐτὸ εἴτε τῶν ἐν ἡμῖν τὸ θειότατον],

αυτού του στοιχείου η ενέργεια

[΅:ἡ τούτου ἐνέργεια ]

 κατά τους κανόνες της δικής του αρετής

[:κατὰ τὴν οἰκείαν ἀρετὴν] 

πρέπει να είναι η τέλεια ευδαιμονία

[: εἴη ἂν ἡ τελεία εὐδαιμονία.].

 

πρωτότυπον:

Εἰ δ᾽ ἐστὶν ἡ εὐδαιμονία κατ᾽ ἀρετὴν ἐνέργεια, εὔλογον κατὰ τὴν κρατίστην· αὕτη δ᾽ ἂν εἴη τοῦ ἀρίστου. εἴτε δὴ νοῦς τοῦτο εἴτε ἄλλο τι, ὃ δὴ κατὰ φύσιν δοκεῖ ἄρχειν καὶ ἡγεῖσθαι καὶ ἔννοιαν ἔχειν περὶ καλῶν καὶ θείων, εἴτε θεῖον ὂν καὶ αὐτὸ εἴτε τῶν ἐν ἡμῖν τὸ θειότατον, ἡ τούτου ἐνέργεια κατὰ τὴν οἰκείαν ἀρετὴν εἴη ἂν ἡ τελεία εὐδαιμονία.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   Ότι η ενέργεια αυτή έχει να κάνει με τις νοητικές και πνευματικές ενασχολήσεις [:ὅτι δ᾽ ἐστὶ θεωρητική ],

το έχουμε ήδη πει.

Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ότι (αφενός) βρίσκεται σε συμφωνία και με όσα έχουμε ήδη πει παραπάνω και (αφετέρου) με την αλήθεια.

 

πρωτότυπον:

ὅτι δ᾽ ἐστὶ θεωρητική, εἴρηται. ὁμολογούμενον δὲ τοῦτ᾽ ἂν δόξειεν εἶναι καὶ τοῖς πρότερον καὶ τῷ ἀληθεῖ.

 

 

 

   Πρώτον, γιατί η ενέργεια αυτή είναι ανώτερη από όλες τις άλλες [:  κρατίστη τε γὰρ αὕτη ἐστὶν ἡ ἐνέργεια ] 

(όχι μόνο γιατί ο νους είναι το ανώτερο από όλα τα πράγματα που υπάρχουν μέσα μας

[:καὶ γὰρ ὁ νοῦς (κράτιστον) τῶν ἐν ἡμῖν (εστί) ],

αλλά και γιατί τα πράγματα με τα οποία ασχολείται ο νους

[:καὶ    περὶ ἃ ὁ νοῦς]

είναι τα πιο σημαντικά από αυτά που μπορούμε να γνωρίσουμε [:τῶν γνωστῶν (κράτιστα)]).

 

 

πρωτότυπον:  

κρατίστη τε γὰρ αὕτη ἐστὶν ἡ ἐνέργεια (καὶ γὰρ ὁ νοῦς τῶν ἐν ἡμῖν, καὶ τῶν γνωστῶν, περὶ ἃ ὁ νοῦς)·

 

 

   Δεύτερον, γιατί είναι η πιο συνεχής από όλες τις ενέργειές μας [:ἔτι δὲ συνεχεστάτη ] ·  

(μπορούμε, πράγματι, να επιδιδόμαστε στις νοητικές και πνευματικές ενασχολήσεις

[:γὰρ δυνάμεθα θεωρεῖν ]

πιο συνεχώς από ό,τι σε οποιαδήποτε πράξη.) 

[: συνεχῶς μᾶλλον ἢ πράττειν ὁτιοῦν.  ].

 

πρωτότυπον:

ἔτι δὲ συνεχεστάτη· θεωρεῖν [τε] γὰρ δυνάμεθα συνεχῶς μᾶλλον ἢ πράττειν ὁτιοῦν.

 

 

 

 

“δεῖν ἡδονὴν παραμεμῖχθαι τῇ εὐδαιμονίᾳ”:

 

   Δεχόμαστε [:οἰόμεθα], επίσης, ότι η ευδαιμονία πρέπει να είναι ανάμεικτη με την ευχαρίστηση και την απόλαυση

[:δεῖν ἡδονὴν παραμεμῖχθαι τῇ εὐδαιμονίᾳ ]

— και η πιο ευχάριστη από όλες τις ενέργειες που γίνονται με τους κανόνες της αρετής

[:ἡδίστη δὲ τῶν κατ᾽ ἀρετὴν ἐνεργειῶν ]

είναι κατά κοινή παραδοχή η φιλοσοφική

[:ἡ κατὰ τὴν σοφίαν ὁμολογουμένως ἐστίν ]·

 

  εν πάση περιπτώσει η ενασχόληση με τη φιλοσοφία θεωρείται ότι χαρίζει απολαύσεις θαυμαστές

[: ἡ φιλοσοφία θαυμαστὰς ἡδονὰς ἔχειν ]

για την καθαρότητα, τη σταθερότητα και τη διάρκειά τους

[: καθαρειότητι καὶ τῷ βεβαίῳ, ],

και είναι λογικό η ζωή, γενικά, να είναι πιο ευχάριστη

[: εὔλογον  ἡδίω τὴν διαγωγὴν εἶναι]]

γι᾽ αυτούς που κατέχουν ήδη τη γνώση

[:τοῖς εἰδόσι ]

παρά γι᾽ αυτούς που την επιδιώκουν

[:τῶν ζητούντων].

 [: εὔλογον δὲ ἡδίω τὴν διαγωγὴν εἶναι τοῖς εἰδόσι τῶν ζητούντων. ]

 

πρωτότυπον:

οἰόμεθά τε δεῖν ἡδονὴν παραμεμῖχθαι τῇ εὐδαιμονίᾳ, ἡδίστη δὲ τῶν κατ᾽ ἀρετὴν ἐνεργειῶν ἡ κατὰ τὴν σοφίαν ὁμολογουμένως ἐστίν·

δοκεῖ γοῦν ἡ φιλοσοφία θαυμαστὰς ἡδονὰς ἔχειν καθαρειότητι καὶ τῷ βεβαίῳ, εὔλογον δὲ τοῖς εἰδόσι τῶν ζητούντων ἡδίω τὴν διαγωγὴν εἶναι.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

αυτάρκεια και θεωρητικός βίος:

 

   Η λεγόμενη, επίσης, «αυτάρκεια» πρέπει να σχετίζεται κατά κύριο λόγο με τη νοητική και πνευματική ενέργεια

 [:ἥ τε λεγομένη αὐτάρκεια περὶ τὴν θεωρητικὴν μάλιστ᾽ ἂν εἴη  ]·

  γιατί τα απαραίτητα για τη ζωή τα χρειάζονται

[:τῶν μὲν γὰρ πρὸς τὸ ζῆν ἀναγκαίων δέονται]

και ο φιλόσοφος και ο δίκαιος και όλοι οι άλλοι,

   όταν όμως είναι πια εφοδιασμένοι σε ικανοποιητικό βαθμό με τα πράγματα αυτά

[:τοῖς δὲ τοιούτοις ἱκανῶς κεχορηγημένων ],

τότε ο μεν δίκαιος άνθρωπος χρειάζεται αυτούς προς τους οποίους και με τους οποίους θα κάνει τα έργα της δικαιοσύνης 

[:ὁ μὲν δίκαιος δεῖται πρὸς οὓς δικαιοπραγήσει καὶ μεθ᾽ ὧν ],

το ίδιο και ο σώφρων και ο ανδρείος και όλοι οι άλλοι,

  ενώ ο φιλόσοφος [:ὁ δὲ σοφὸς], ακόμη και όταν είναι μόνος του [:καὶ καθ᾽ αὑτὸν ὢν],

μπορεί να επιδίδεται σε νοητικές και πνευματικές ενασχολήσεις  [:δύναται θεωρεῖν ]·  

όσο μάλιστα πιο σοφός είναι, τόσο περισσότερο· αυτό θα το κάνει, ίσως, καλύτερα, αν έχει συνεργούς,

στην πραγματικότητα όμως είναι [1177b] αυταρκέστατος.

 

πρωτότυπον:

ἥ τε λεγομένη αὐτάρκεια περὶ τὴν θεωρητικὴν μάλιστ᾽ ἂν εἴη· τῶν μὲν γὰρ πρὸς τὸ ζῆν ἀναγκαίων καὶ σοφὸς καὶ δίκαιος καὶ οἱ λοιποὶ δέονται, τοῖς δὲ τοιούτοις ἱκανῶς κεχορηγημένων ὁ μὲν δίκαιος δεῖται πρὸς οὓς δικαιοπραγήσει καὶ μεθ᾽ ὧν, ὁμοίως δὲ καὶ ὁ σώφρων καὶ ὁ ἀνδρεῖος καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστος, ὁ δὲ σοφὸς καὶ καθ᾽ αὑτὸν ὢν δύναται θεωρεῖν, καὶ ὅσῳ ἂν σοφώτερος ᾖ, μᾶλλον· βέλτιον δ᾽ ἴσως συνεργοὺς ἔχων, ἀλλ᾽ ὅμως [1177b] αὐταρκέστατος.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   Η ενέργεια αυτή θα μπορούσε, επίσης, να θεωρηθεί

[:δόξαι τ᾽ἂν αὐτὴ]

ότι είναι η μόνη που την επιθυμεί κανείς γι᾽ αυτό που είναι η ίδια [:μόνη δι᾽ αὑτὴν ἀγαπᾶσθαι ],

δεδομένου ότι τίποτε άλλο δεν προκύπτει από αυτήν

[:οὐδὲν γὰρ ἀπ᾽ αὐτῆς γίνεται]

πέρα από την ίδια τη φιλοσοφική θεώρηση 

[:παρὰ τὸ θεωρῆσαι ],  

 

  ενώ από τις πρακτικές ενέργειες [:ἀπὸ δὲ τῶν πρακτικῶν] προσποριζόμαστε [:περιποιούμεθα ] και κάποιο άλλο μεγαλύτερο ή μικρότερο κέρδος [:ἢ πλεῖον ἢ ἔλαττον ] — πέρα από την ίδια την πράξη  [:  παρὰ τὴν πρᾶξιν ].

 

πρωτότυπον:

δόξαι τ᾽ ἂν αὐτὴ μόνη δι᾽ αὑτὴν ἀγαπᾶσθαι· οὐδὲν γὰρ ἀπ᾽ αὐτῆς γίνεται παρὰ τὸ θεωρῆσαι, ἀπὸ δὲ τῶν πρακτικῶν ἢ πλεῖον ἢ ἔλαττον περιποιούμεθα παρὰ τὴν πρᾶξιν.

 

 

 

“ἡ εὐδαιμονία ἐν τῇ σχολῇ εἶναι”:

 

   Κατά την κοινή, επίσης, αντίληψη η ευδαιμονία προϋποθέτει ελεύθερο χρόνο

[:δοκεῖ τε ἡ εὐδαιμονία ἐν τῇ σχολῇ εἶναι ].

   Εργαζόμαστε, πράγματι, για να έχουμε ύστερα ελεύθερο χρόνο

[:  ἀσχολούμεθα γὰρ ἵνα σχολάζωμεν],

και πολεμούμε, για να μπορούμε στη συνέχεια να ζούμε σε ειρήνη  [:πολεμοῦμεν ἵν᾽ εἰρήνην ἄγωμεν  ].

 

πρωτότυπον:

δοκεῖ τε ἡ εὐδαιμονία ἐν τῇ σχολῇ εἶναι· ἀσχολούμεθα γὰρ ἵνα σχολάζωμεν, καὶ πολεμοῦμεν ἵν᾽ εἰρήνην ἄγωμεν.

 

 

 

 

 

 

(πολιτικός βίος)

πρακτικαί αρεταί: η ενέργεια των πρακτικών αρετών

 

   Των πρακτικών λοιπόν αρετών η ενέργεια ασκείται

[: τῶν μὲν οὖν πρακτικῶν ἀρετῶν  … ἡ ἐνέργεια]

ή στο πλαίσιο της πολιτικής ζωής

[΅:ἐν τοῖς πολιτικοῖς ]

ή στο πλαίσιο των πολεμικών πραγμάτων

[:ἢ ἐν τοῖς πολεμικοῖς ],

  και αυτού του είδους οι πράξεις

[:αἱ δὲ περὶ ταῦτα πράξεις]

δεν αφήνουν —όπως όλοι το δέχονται [:δοκοῦσιν ]— κανένα περιθώριο ελεύθερου χρόνου [:ἄσχολοι εἶναι]:

/ - οι πολεμικές πράξεις απολύτως κανένα (γιατί κανένας δεν επιλέγει να πολεμάει, ούτε ετοιμάζεται για πόλεμο, απλώς για να πολεμάει·

γιατί θα έδινε την εντύπωση ότι είναι ένας ολωσδιόλου αιμοχαρής δολοφόνος

[:δόξαι γὰρ ἂν παντελῶς μιαιφόνος τις εἶναι],

αν έκανε εχθρούς τούς φίλους του, απλώς για να γίνονται μάχες και φόνοι)·

 

πρωτότυπον:

  τῶν μὲν οὖν πρακτικῶν ἀρετῶν ἐν τοῖς πολιτικοῖς ἢ ἐν τοῖς πολεμικοῖς ἡ ἐνέργεια, αἱ δὲ περὶ ταῦτα πράξεις δοκοῦσιν ἄσχολοι εἶναι, αἱ μὲν πολεμικαὶ καὶ παντελῶς (οὐδεὶς γὰρ αἱρεῖται τὸ πολεμεῖν τοῦ πολεμεῖν ἕνεκα, οὐδὲ παρασκευάζει πόλεμον· δόξαι γὰρ ἂν παντελῶς μιαιφόνος τις εἶναι, εἰ τοὺς φίλους πολεμίους ποιοῖτο, ἵνα μάχαι καὶ φόνοι γίνοιντο)·

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

καὶ ἡ τοῦ πολιτικοῦ ἄσχολος:

 

και του πολιτικού όμως οι πράξεις

 [:ἔστι δὲ καὶ ἡ τοῦ πολιτικοῦ]

δεν αφήνουν, επίσης, κανένα περιθώριο ελεύθερου χρόνου [:ἄσχολος ],

γιατί, πέρα από την ίδια την απασχόληση με τις υποθέσεις της πόλης,

[:  καὶ παρ᾽ αὐτὸ τὸ πολιτεύεσθαι  ]

ο πολιτικός επιδιώκει να κερδίσει δύναμη και τιμές

[: περιποιουμένη δυναστείας καὶ τιμὰς ],

ή να εξασφαλίσει την ευδαιμονία τη δική του

[: ἢ τήν γε εὐδαιμονίαν αὑτῷ ]

και των συμπολιτών του

[: καὶ τοῖς πολίταις ],

που είναι κάτι διαφορετικό από την πολιτική πράξη

[:ἑτέραν οὖσαν τῆς πολιτικῆς],

και που ολοφάνερα την επιδιώκουμε ακριβώς ως κάτι διαφορετικό από την πολιτική πράξη.

 

πρωτότυπον:

ἔστι δὲ καὶ ἡ τοῦ πολιτικοῦ ἄσχολος, καὶ παρ᾽ αὐτὸ τὸ πολιτεύεσθαι περιποιουμένη δυναστείας καὶ τιμὰς ἢ τήν γε εὐδαιμονίαν αὑτῷ καὶ τοῖς πολίταις, ἑτέραν οὖσαν τῆς πολιτικῆς, ἣν καὶ ζητοῦμεν δῆλον ὡς ἑτέραν οὖσαν.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Υποθετικός συλλογισμός:

 

/ - a.1 ( ο πολιτικός βίος)

 / -  Αν λοιπόν από όλες τις πράξεις που γίνονται κατά τους κανόνες της αρετής

[: εἰ δὴ τῶν μὲν κατὰ τὰς ἀρετὰς πράξεων ]  

οι πολιτικές και οι πολεμικές ξεχωρίζουν και υπερέχουν ως προς την ομορφιά και το μέγεθος 

[: αἱ πολιτικαὶ καὶ πολεμικαὶ κάλλει καὶ μεγέθει προέχουσιν]·  

/ - αν οι πράξεις αυτές δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για ελεύθερο χρόνο  

[: [εἰ] αὗται δ᾽ ἄσχολοι ]·  

/ - αν επιδιώκουν κάποιον τελικό σκοπό  

[:  [εἰ] καὶ τέλους τινὸς ἐφίενται ] 

/ - και αν δεν είναι επιθυμητές καθεαυτές 

[: [εἰ] καὶ οὐ δι᾽ αὑτὰς αἱρεταί εἰσιν ] ·

 

πρωτότυπον:

εἰ δὴ τῶν μὲν κατὰ τὰς ἀρετὰς πράξεων αἱ πολιτικαὶ καὶ πολεμικαὶ κάλλει καὶ μεγέθει προέχουσιν, αὗται δ᾽ ἄσχολοι καὶ τέλους τινὸς ἐφίενται καὶ οὐ δι᾽ αὑτὰς αἱρεταί εἰσιν,

 

/ - a.2 (ο θεωρητικός βίος)

/ - αν, αντίθετα, η ενέργεια του νου,

[:  [εἰ]  ἡ δὲ τοῦ νοῦ ἐνέργεια]

έχοντας για αντικείμενό της τη φιλοσοφική θεώρηση,

[: θεωρητικὴ οὖσα  ]

ξεχωρίζει, κατά την κοινή παραδοχή, με τη σπουδαιότητα και τη σοβαρότητά της·

  [: δοκεῖ σπουδῇ τε διαφέρειν  ]

/ -   αν αυτή δεν επιδιώκει κανέναν άλλο σκοπό πέρα από αυτό που είναι η ίδια 

[:  [εἰ]  καὶ παρ᾽ αὑτὴν οὐδενὸς ἐφίεσθαι τέλους ]·

/ - αν έχει μέσα της τη δική της ηδονή

[: [εἰ]  καὶ ἔχειν τὴν ἡδονὴν οἰκείαν ]

(κάτι που συντελεί στην αύξηση της ενέργειας)

 [:αὕτη  (:ἡδονὴ) δὲ συναύξει τὴν ἐνέργειαν)  ]·

/-   αν η αυτάρκεια, η ηρεμία του ελεύθερου χρόνου και η (μέσα στα ανθρώπινα όρια) ακαταπονησία

[: [εἰ]  καὶ τὸ αὔταρκες δὴ καὶ σχολαστικὸν καὶ ἄτρυτον ὡς ἀνθρώπῳ], και μαζί όλες οι ιδιότητες που αποδίδονται στον εξαιρετικά ευτυχισμένο άνθρωπο

[: καὶ ὅσα ἄλλα τῷ μακαρίῳ ἀπονέμεται],

ανήκουν ολοφάνερα σ᾽ αυτή την ενέργεια

[:τὰ κατὰ ταύτην τὴν ἐνέργειαν φαίνεται ὄντα],

 

 

Συμπέρασμα (1):

/ -  Συνεπώς: ε τότε αυτή θα είναι η τέλεια ευδαιμονία του ανθρώπου

[:ἡ τελεία δὴ εὐδαιμονία αὕτη ἂν εἴη ἀνθρώπου ],

(βέβαια) εάν τύχει να έχει μια τέλεια διάρκεια ζωής

[: λαβοῦσα μῆκος βίου τέλειον ]

(γιατί κανένα από τα στοιχεία της ευδαιμονίας δεν είναι ατελές) [:οὐδὲν γὰρ ἀτελές ἐστι τῶν τῆς εὐδαιμονίας ].

 

πρωτότυπον:

ἡ δὲ τοῦ νοῦ ἐνέργεια σπουδῇ τε διαφέρειν δοκεῖ θεωρητικὴ οὖσα, καὶ παρ᾽ αὑτὴν οὐδενὸς ἐφίεσθαι τέλους, καὶ ἔχειν τὴν ἡδονὴν οἰκείαν (αὕτη δὲ συναύξει τὴν ἐνέργειαν), καὶ τὸ αὔταρκες δὴ καὶ σχολαστικὸν καὶ ἄτρυτον ὡς ἀνθρώπῳ, καὶ ὅσα ἄλλα τῷ μακαρίῳ ἀπονέμεται, τὰ κατὰ ταύτην τὴν ἐνέργειαν φαίνεται ὄντα·

   ἡ τελεία δὴ εὐδαιμονία αὕτη ἂν εἴη ἀνθρώπου, λαβοῦσα μῆκος βίου τέλειον· οὐδὲν γὰρ ἀτελές ἐστι τῶν τῆς εὐδαιμονίας.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Συμπέρασμα 2:

   Μια τέτοια όμως ζωή (βίος) θα ήταν πολύ ανώτερη από τη ζωή που προσιδιάζει σ᾽ έναν άνθρωπο·

[: ὁ δὲ τοιοῦτος ἂν εἴη βίος κρείττων ἢ κατ᾽ ἄνθρωπον·]

  γιατί ο άνθρωπος [: δηλαδή ο σοφός – ο έχων τελεία ευδαιμονία ] που ζει με αυτόν τον τρόπο, δεν ζει, στην πραγματικότητα, ως άνθρωπος,

[:οὐ γὰρ ᾗ ἄνθρωπός ἐστιν οὕτω βιώσεται, ]

αλλά ωσάν να υπάρχει μέσα του κάποιο θεϊκό στοιχείο·

[: ἀλλ᾽ ᾗ θεῖόν τι ἐν αὐτῷ ὑπάρχει· ]

και όσο το θεϊκό αυτό στοιχείο είναι ανώτερο από τη σύνθετη φύση μας,

[: ὅσον δὲ διαφέρει τοῦτο τοῦ συνθέτου,  ]

άλλο τόσο και η ενέργεια του είναι ανώτερη από τις ενέργειες των άλλων αρετών.

[: τοσοῦτον καὶ ἡ ἐνέργεια τῆς κατὰ τὴν ἄλλην ἀρετήν ]

 

πρωτότυπον:

 ὁ δὲ τοιοῦτος ἂν εἴη βίος κρείττων ἢ κατ᾽ ἄνθρωπον· οὐ γὰρ ᾗ ἄνθρωπός ἐστιν οὕτω βιώσεται, ἀλλ᾽ ᾗ θεῖόν τι ἐν αὐτῷ ὑπάρχει· ὅσον δὲ διαφέρει τοῦτο τοῦ συνθέτου, τοσοῦτον καὶ ἡ ἐνέργεια τῆς κατὰ τὴν ἄλλην ἀρετήν.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Αν λοιπόν ο νους είναι, σε σύγκριση με τη φύση του ανθρώπου, κάτι το θεϊκό,

[:  εἰ δὴ θεῖον ὁ νοῦς πρὸς τὸν ἄνθρωπον,  ]

τότε θεϊκή θα είναι και η σύμφωνη με αυτόν ζωή (βίος)

[:  καὶ ὁ κατὰ τοῦτον βίος θεῖος    ]

σε σύγκριση με τη συνηθισμένη ανθρώπινη ζωή (βίο).  

[: πρὸς τὸν ἀνθρώπινον βίον. ]

 

πρωτότυπον:

εἰ δὴ θεῖον ὁ νοῦς πρὸς τὸν ἄνθρωπον, καὶ ὁ κατὰ τοῦτον βίος θεῖος πρὸς τὸν ἀνθρώπινον βίον.

 

 

 

  Και ούτε πρέπει να υπακούμε σ᾽ εκείνους που μας συμβουλεύουν, ως άνθρωποι που είμαστε, να σκεφτόμαστε ανθρώπινα πράγματα και ως θνητοί θνητά·

 

πρωτότυπον:

οὐ χρὴ δὲ κατὰ τοὺς παραινοῦντας ἀνθρώπινα φρονεῖν ἄνθρωπον ὄντα οὐδὲ θνητὰ τὸν θνητόν,

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  ίσα ίσα, στον βαθμό που αυτό είναι δυνατό, να συμπεριφερόμαστε ως αθάνατοι,

[:  ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ὅσον ἐνδέχεται ἀθανατίζειν  ]

και να κάνουμε το παν [:καὶ πάντα ποιεῖν]

ώστε να συμμορφώνουμε τη ζωή μας [:πρὸς τὸ ζῆν ]

προς αυτό που είναι το πιο σημαντικό μέσα μας·

[: κατὰ τὸ κράτιστον τῶν ἐν αὑτῷ· ]

 

πρωτότυπον:

ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ὅσον ἐνδέχεται ἀθανατίζειν καὶ πάντα ποιεῖν πρὸς τὸ ζῆν κατὰ τὸ κράτιστον τῶν ἐν αὑτῷ·

 

γιατί, μολονότι [1178a] από την πλευρά του όγκου είναι μικρό,

[: εἰ γὰρ καὶ [1178a] τῷ ὄγκῳ μικρόν ἐστι,  ]

είναι κατά πολύ ανώτερο από όλα τα άλλα στη δύναμη και στην αξία. [: δυνάμει καὶ τιμιότητι πολὺ μᾶλλον πάντων ὑπερέχει. ]

Όλοι, επίσης, θα συμφωνούσαν ότι αυτό είναι και ο αληθινός μας εαυτός,

αφού είναι το «κύριον» κυριότερο και το καλύτερο μέρος μας.

[:  εἴπερ τὸ κύριον καὶ ἄμεινον.  ]

 

εἰ γὰρ καὶ [1178a] τῷ ὄγκῳ μικρόν ἐστι, δυνάμει καὶ τιμιότητι πολὺ μᾶλλον πάντων ὑπερέχει. δόξειε δ᾽ ἂν καὶ εἶναι ἕκαστος τοῦτο, εἴπερ τὸ κύριον καὶ ἄμεινον.

[(προσωπικόν σχόλιον:

Η λ. «κύριον» έχει την σημασία του «κυρίαρχου», του πρωταρχικού, του πρωτεύοντος. Βλέπε συσχετιστικά τη χρήση της λέξης-έννοιας «κύριον» στα «Πολιτικά». )]

 

 

 

 

  Θα ήταν λοιπόν παράλογο [:ἄτοπον οὖν γίνοιτ᾽ ἄν,]

για έναν άνθρωπο να μην επιλέγει τη ζωή του εαυτού του

[:εἰ μὴ τὸν αὑτοῦ βίον αἱροῖτο ],

αλλά τη ζωή ενός άλλου. [: ἀλλά τινος ἄλλου.  ]

  Αυτό λοιπόν που είπαμε πρωτύτερα, [: τὸ λεχθέν τε πρότερον]

θα βρει και εδώ εφαρμογή  [:ἁρμόσει καὶ νῦν· ]:

αυτό που προσιδιάζει στον καθένα [: τὸ γὰρ οἰκεῖον ἑκάστῳ]

είναι εκ φύσεως [: τῇ φύσει ]

το πιο σημαντικό και το πιο ευχάριστο γι᾽ αυτόν

[:κράτιστον καὶ ἥδιστόν ἐστιν ἑκάστῳ· ]

 — άρα και για τον άνθρωπο η σύμφωνη με τον νου ζωή 

[: καὶ τῷ ἀνθρώπῳ δὴ ὁ κατὰ τὸν νοῦν βίος, ],

αφού ο νους είναι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο ο άνθρωπος [:εἴπερ τοῦτο μάλιστα ἄνθρωπος. ].

 Αυτή, επομένως, η ζωή (βίος) είναι και ευδαιμονέστατη.

[:οὗτος ( : ὁ κατὰ τὸν νοῦν βίος  ) ἄρα καὶ εὐδαιμονέστατος.]

 

πρωτότυπον:

ἄτοπον οὖν γίνοιτ᾽ ἄν, εἰ μὴ τὸν αὑτοῦ βίον αἱροῖτο ἀλλά τινος ἄλλου. τὸ λεχθέν τε πρότερον ἁρμόσει καὶ νῦν· τὸ γὰρ οἰκεῖον ἑκάστῳ τῇ φύσει κράτιστον καὶ ἥδιστόν ἐστιν ἑκάστῳ· καὶ τῷ ἀνθρώπῳ δὴ ὁ κατὰ τὸν νοῦν βίος, εἴπερ τοῦτο μάλιστα ἄνθρωπος. οὗτος ἄρα καὶ εὐδαιμονέστατος.

 

 

 

 

 

 

  Θα μπορούσαν, μεταξύ άλλων, να λειτουργήσουν υποβοηθητικά για την κατανόηση των όρων του χωρίου τα κάτωθι άρθρα-μελέτες. Η παράθεση-αναφορά των συγκεκριμένων άρθρων δεν αποτελεί επ’ ουδενί απόπειρα βιβλιογραφίας, αλλά αποσκοπεί να λειτουργήσει μόνον ως εφαλτήριον ή ως έναυσμα μέσα στον ωκεανό των εξειδικευμένων βιβλίων, μελετών, μονογραφιών, άρθρων, εκδόσεων της παρουσίασης της σκέψης του γίγαντα του Πνεύματος, Αριστοτέλη.

 

:

  Για τη σχέση τελεολογίας και πώς αυτή οδήγησε τον Αριστοτέλη στην «ευδαιμονία»:

/ - άρθρο από τον καθηγητή Θεοδόση Πελεγρίνη (αναρτηθέν στο διαδίκτυο – απόσπασμα από το βιβλίο «Αρχές Φιλοσοφίας»)

Για την σχέση ηθικής και πολιτικής:

/ - δες το άρθρο του Δημήτρη Ιω. Παπαδή, στο συλλογικό τόμο «Αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο» εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα, 1991 με τίτλο του άρθρου: «Η έννοια της ηθικής και πολιτικής αρετής στον Αριστοτέλη» (σελίδες: 193-204).

/ - Στον ίδιο τόμο (Αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο, 1991) δες το αγγλόφωνο άρθρο του καθηγητή John P. Anton, “Ideal Values and Cultural Action in Aristotle” (σελίδες: 183-191).

Για τον «πρακτικό βίο» δες: .

/ - άρθρο του Θανάση Μπαντέ στο διαδίκτυο: «Ο Αριστοτέλης και η θεωρία της πράξης για την ιδανική εξουσία»

Για  τα τρία είδη βίων (απολαυστικός, πολιτικός, θεωρητικός) και γενικώς περί ευδαιμονίας:

/ - δες άρθρο του Θανάση Μπαντέ στο διαδίκτυο: «Ο Αριστοτέλης και οι προβληματισμοί για το ζήτημα της ευτυχίας»

/ - Για την ευδαιμονία στον Αριστοτέλη:

/ - δες απόσπασμα τμήματος του μεταφρασμένου στα ελληνικά βιβλίου του W.D. Ross “Αριστοτέλης» (M.I.E.T.) στο διαδίκτυο

/ - Για την ευδαιμονία στον Αριστοτέλη (εμπεριεχομένων και των τριών ειδών βίων):

/ - δες άρθρο της Στέλλας Τζιμπιλή, αναρτηθέν στο διαδίκτυο: «Η ευδαιμονία ως ύψιστο αγαθό του ανθρώπινου βίου στον Αριστοτέλη».

/ - Για την ευδαιμονία κατ’ Αριστοτέλη (εμπεριεχομένων και της ιεράρχησης των αρετών):

/ - δες άρθρο της Τέση Μπάϊλα στο διαδίκτυο.

/ - Για τη φύση του νου στον Αριστοτέλη, καθώς και τη «λογιστική ψυχή»,  δες στο διαδίκτυο την περίληψη της παρουσίασης του θεατρικού του Peter Hacker «Η φύση του Νού στον Αριστοτέλη».

/ - Για τον θεωρητικό βίο και ευδαιμονία καθώς επίσης και για «Νους: το θεϊκό στοιχείο στον άνθρωπο» («ενεργητικός» νούς: αθάνατος – «παθητικός» νους: φθαρτός):

/ - δες στο βιβλίο του Νεοκλή Σαρρή, «Φιλοσοφία της Κοινωνίας και της Πολιτείας», 1ος τόμος, «ΑΡΧΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ. Α: Από τη γέννηση της κοινωνικής σκέψης έως τον Αριστοτέλη». Γραμμή, Αθήνα, 1985.

/ - Για την έννοια της φρόνησης στον Αριστοτέλη και ανάλυση του θεωρητικού και πρακτικού βίου:

/ - δες  στο άρθρο της Μαρίας Αζίζη στο διαδίκτυο: «Η έννοια της φράνησης κατά τον Αριστοτέλη: θεωρητικός και πρακτικός βίος».   

/ - Για την θεωρία της γνώσης στον Αριστοτέλη (με πλήθος διευκρινίσεων, λημμάτων, επεξηγήσεων) – π.χ. διάκριση του νου σε θεωρητικό και πρακτικό, Η νόηση (ορισμός), η έννοια της αρετής, η επιστήμη, η σοφία, η «αρχιτεκτονική» επιστήμη, η πολιτική φρόνηση:

/ - δες το άρθο του καθηγητή Νικόλαου Αγγελή στο διαδίκτυο: «Η θεωρία της Γνώσης κατά τον Αριστοτέλη».

/ - Περί πρακτικής φιλοσοφίας στον Αριστοτέλη:

/ - δες το (ανυπόγραφο) αναρτηθέν στο διαδίκτυο, μάλλον μέρος βιβλίου, αφού προσδιορίζεται ως κεφάλαιο 5ο με τίτλο:  «Πρακτική Φιλοσοφία του Αριστοτέλη»

/ - για τη σχέση ηθικής και πολιτικής [ευδαιμονία, αρετές, πρακτικός βίος]:

/ - δες το βιβλίο του Γιώργου Μανιάτη, «Πολιτική και Ηθική», Στάχυ, Αθήνα, 1995, (ιδίως τις σελίδες: 37-44).  

/ - Για τις θέσεις του Αριστοτέλη: ψυχή, νους, τελεολογία:

/ - δες στο βιβλίο του Χαράλαμπου Θεοδωρίδη, «Εισαγωγή στη Φιλοσοφία»