Τιμολέων Αμπελάς,
«Καύνειος Έρως»
[ απoσπάσματα
από το διήγημα
του Τιμολέοντος Αμπελά
¨Ο Καύνειος έρως ήτοι Ιστορία μιας παροιμίας».
Το συγκεκριμένο διήγημα
δημοσιεύθηκε σε συνέχειες
στο περιοδικόν σύγγραμμα
«ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ» στα 1868.
(Η ορθογραφία με βάση το πρωτότυπο αλλά χωρίς πολυτονικό,
ελλείψει πολυτονικής γραμματοσειράς)]
Μετά τινας στιγμάς η πόλις άπασα επένθει δια τον θάνατον της ωραίας βασιλόπαιδος, της Βιβλίδος.
Το απαίσιον μυστικόν έγεινεν εις πάντας γνωστόν. Φρίκη πρωτοφανής κατέλαβε
πάντας ακούσαντας οτι η Βιβλίς υπήρξεν ερωμένη του Καύνου και οτι έγεινε θύμα
αδελφικού έρωτος.
Ο δε επίδοξος γαμβρός ανεχώρησεν αυθωρεί,
όπως μετά των λοιπών εδεσμάτων του χθεσινού δείπνου χωνεύση καλώς και την χυλόπηταν
ην του εδώρησεν τοσούτον πανηγυρικώς η αποθανούσα μελλόνυμφός του.
….
Η Βιβλίς δεν είναι μοναδική εις τοιούτον έρωτα. Αφίνομεν τας νεωτέρας μυθιστορίας,
γεμούσας ανοσίων ερώτων.
Εκ της αρχαίας παραδόσεως μανθάνωμεν ότι ο Σαλμωνεύς εθρήνησεν
αποθανούσαν την θυγατέρα του, ήτις ερασθείσα αυτόν και αισχυνομένη απέθανεν,
ότι έρως ανόσιος υπήρξεν ποτέ μεταξύ του Μακαρέως Κανάκη και της αδελφής του, και
άλλους έρωτας όλως παραδόξους και παρά φύσιν.
Αλλ’ ας επανέλθωμεν εις την διήγησιν.
Ενταφιάσαντες δημοτελέστατα την Βιβλίδα, εφρόντισαν
οι γονείς της μετά τινας ώρας να διευθυνθώσιν εις το μέρος, όπου αύτη είχεν
ενεργήσει τον ίδιόν της θάνατον.
Ανευρόντες τας κηλίδας των αιμάτων έφθασαν υπ’ αυτών οδηγούμενοι εις το
ολέθριον εκείνον δένδρον, εις του οποίου τους κλάδους είχον απομείνει αι
χρυσόξανθοι τρίχες του θύματος εκείνου. Παρ’ ελπίδα εύρον νωπόν έτι το μέρος
της γης, εις ο είχον καταπέσει τοσαύτα δάκρυα και αίματα και τρίχες και τα
τεμάχη τα αιμόφυρτα των ενδυμάτων και ο εξορυχθείς οφθαλμός.
Ο Μίλητος διέταξε να σκάψωσιν εκείνο το
μέρος, όπως λάβη την πολύτιμον αυτώ, αλλ’ απεχθή εκείνην ύλην. Μετ’ εκπλήξεως
δε είδον ότι μόλις έσκαψαν ολίγον, ανέβλυσε διαυγέστατον ύδωρ. Το ολίγον κατ’
αρχάς, ως τα δάκρυα, ύδωρ δια της σκαπάνης μετεβλήθη εις πηγήν, ήν ωνόμασαν οι
εγχώριοι καταλλήλως: «Δάκρυα της
Βιβλίδος».
…
Ο δε Καύνος, τυπτόμενος υπό της συνειδήσεως
ανεχώρησε την αυτήν στιγμήν του θανάτου της Βιβλίδος.
Περιεπλανήθη δε επί πολύν χρόνον οδυρόμενος
και πολλάκις κινούμενος προς αυτοχειρίαν.
Αλλ΄ όσον πάλι και αν υπήρχε μεγάλη η οδύνη
του, εμετριάσθη, ίνα μη είπω, παρήλθε μετά τινα χρόνον.
Καταφθάς εις τα μέρη της Λυκίας και ιδών
παρά τον ποταμόν Κάλβιδα νύμφην καλλίμορφον, λουομένην, ομοιάζουσαν την
αναδυομένην Αφροδίτην, και Προνόην καλουμένην, την έλαβε σύζυγον.
…
Και απέκτησε μεν υιόν τον Αιγιαλόν, αλλά
φαίνεται είτε εκ της αναμνήσεως του παλαιού προς την αδελφήν του έρωτος, είτε
εκ των ελέγχων του συνειδότος του, κατέστρεψε τον βίον εν οδύνη και αθλιότητι.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΧΡΗΣΙΜΕΥΩΝ ΚΑΙ ΩΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ.
Ίσως
είπει τις εκ των αναγνωστών μου ότι αντί Ιστορίας μιας παροιμίας, ιστορίαν ενός
ανοσίου έρωτος εκθέτω εν τω ανά χείρας διηγηματίω, πράττων ο,τι πολλάκις
θεατρικαί τινες εταιρίαι μάλιστα ξέναι, ποιούσιν, άλλα μεν διά προκηρύξεως
προαγγέλλουσαι, όπως προσελκύσωσι θεατάς, και άλλα κυρίως εκτελούσαι, ως συνέβη
εσπέραν τινά εσχάτως εν τω Αθηναϊκώ θεάτρω υπό τινος θιάσου λορεττών καί
γριζιττών, και άλλων λεγομένων ηθοποιών.
Αλλ΄ ο αναγνούς την ιστορίαν ταύτην είδεν οτι
διά της εξιστορήσεως του αδελφικού εκείνου έρωτος, εξιστόρησα την γέννησιν
αυτής της παροιμίας.
Η Βιβλίς καταβάσα εις τον τάφον επέσυρε
μεθ’ εαυτής απείρους ψεκτικάς και πικράς επικρίσεις και βλασφημίας των
συγχρόνων και μεταγενεστέρων αυτής.
Του Καύνου το όνομα μετ’ αποστροφής
επροφέρετο ιπ’ αυτών και η παροιμιώδης φράσις «Καύνειος έρως» και αι συγγενείς αυτή «ερά ως ο Καύνος» κτλ. περιεφέροντο συχνά εις τα στόματα εκείνων,
λεγόμεναι τότε επί παντός θανάτου, προερχομένου εξ έρωτος θερμού ή άλλου
μεγάλου δυστυχήματος.
Και
φαίνεται μεν ότι έκαμε μικρόν γύρον εν τη αρχαία εποχή η παροιμία αύτη, αλλά μη
εκτανθείσα εις τας περιηγήσεις της, περιωρίσθη εις ολίγας πόλεις, κατά συνέπειαν
εις ολίγα στόματα και βαθμηδόν εξέλιπε, και ετάφη εις το μέγα ταφείον της Λήθης.
ΤΙΜ. ΑΜΠΕΛΑΣ
/ - πηγή: περ. «Εθνική Βιβλιοθήκη», 1868, (σ. 328-330).
Λόγος Έμφρων