ΣΠΥΡΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ
Ανδρέας Μαστρεκίνης (μουσική)
- Ο ΒΑΡΚΑΡΗΣ ΤΟΥ ΒΟΛΓΑ –
οπερέττα
1927
Η
οπερέττα σε τρεις πράξεις του Σπύρου Ποταμιάνου «Ο βαρκάρης του Βόλγα», σε
μουσική Ανδρέα Μαστρεκίνη, παραστάθηκε στα 1927 στην Αθήνα από τον θίασο
«οπερέττα Οικονόμου» (Παρασκευά Οικονόμου).
Το
βιβλίο:
(1927):
«Ο βαρκάρης του Βόλγα» Σ. Ποταμιάνου, μουσική Α. Μαστρεκίνη, - οπερέττα
Οικονόμου - τύποις «Ακροπόλεως» αριθ. 1265.
Από το εκδοθέν βιβλίο:
Υπόθεσις του έργου:
« Στις όχθες του ποταμού Βόλγα έχουν κατασκηνώσει περαστικοί ατσίγγανοι.
Ο αρχηγός των Στέγγαν, συμπαθεί την Τατιάνα,
μια εύμορφη τσιγγάνα που ρίχνει τα χαρτιά. Η Τατιάνα όμως έχει ερωτευθεί ένα
Βαρκάρη του Βόλγα, τον Αλέξη.
Τα μέρη εκείνα είναι ιδιοκτησία του πρίγκηπος
Νικήτα Γριτσέγκο, και η κόρη του Μίρκα, αρραβωνιασμένη με τον πρίγκηπα Δημήτρη
Πετρώφ, πάνε στην Τατιάνα για να τους ρίξη τα χαρτιά. Την ώρα εκείνη ακούγεται
από μακρυά το τραγούδι του Βόλγα, που το τραγουδούν οι βαρκάρηδες τραβώντας τη
μεγάλη βάρκα τους.
Η Μίρκα διακρίνει ανάμεσα στις
φωνές των τραγουδιστών τη φωνή του Αλέξη που τον συμπαθεί κρυφά και του το
λέει. Ο αρραβωνιαστικός δυσαρεστείται και από ένα μικρό λάθος του Αλέξη θυμώνει
και τον μαστιγώνει στο πρόσωπο. Ο Αλέξης ορκίζεται εκδίκησιν.
Στο μεταξύ η επανάστασις παρασκευάζεται, και στη Β’ πράξι, ενώ ετοιμάζεται η γιορτή των αρραβώνων,
ανακαλείται ο Δημήτρης στο Σύνταγμά του και φεύγει.
Η επανάστασις εκρήγνυται. Οι επαναστάται εισορμούν στο παλάτι του
Πρίγκηπος. Ένας απ’ αυτούς σκοτώνεται. Ζητούν εκδίκησιν και με την επιμονήν της
Τατιάνας, καταδικάζεται εις θάνατον η Μίρκα.
Ο Αλέξης αναλαμβάνει να την θανατώση. Ενώ όμως ετοιμάζεται να την
πυροβολήση, στέκεται, το χέρι του με το πιστόλι πέφτει, σιγά την αγκαλιάζει και
την φιλεί. Ο επαναστάτης αγαπούσε την αριστοκράτιδα.
Οι άλλοι βάζουν φωτιά στον πύργο
και καθώς δεν βλέπουν την Μίρκα επί σκηνής, καταλαβαίνουν ότι ο Αλέξης τους
πρόδωσε και την εφυγάδευσε. Τον καταδικάζουν να μείνη μέσα στο καιόμενο παλάτι.
Εκείνος όμως περιτριγυρισμένος από τις φλόγες, παίρνει στον ώμο την λιπόθυμη
Μίρκα που την είχε κρύψει και φεύγουν περνώντας ανάμεσα στις φλόγες.
Στην Γ’ πράξι, οι «Λευκοί», δηλαδή ο αριστοκρατικός στρατός, επικρατεί.
Συλλαμβάνουν τον Αλέξη και ο Δημήτρης τον καταδικάζει εις θάνατον. Την ώρα όμως
της εκτελέσεως η Μίρκα στέκεται πλάϊ στον κατάδικο και ζητά να σκοτωθή μαζύ
του.
Οι επαναστάται όμως ξαναγυρίζουν,
επικρατούν και σώζουν τον Αλέξη. Ο Αλέξης τώρα πρόκειται να δικάση τη Μίρκα και
τον Δημήτρη. Χαρίζει και στους δυό τη ζωή.
Όταν δε η Μίρκα μένει ελεύθερη να εκλέξη μεταξύ του Πρίγκηπα και του
Βαρκάρη, μένει με τον Βαρκάρη.»
Οι πρώτοι διδάξαντες:
/-Ονούφριος-Αρτεμιδόροβιτς-Καλλοπαιδί-ώφ:
Π.Β. Οικονόμου, (Παρασκευάς Οικονόμου)
/ - Τατιάνα (τσιγγάνα):
Αγγέλικα
Κορτεζίνα,
/ - Τρικυμίας-Πατατράκ-ώφ:
Ι.
Στυλιανόπουλος,
/ - Στεπάν (ατσίγγανος):
Δ. Μαυρίδης,
/ - Πρίγκηψ-Νικήτας:
Κ.
Παρασκευόπουλος,
/ - Μίρκα (κόρη του):
- Ζωζώ Νταλμάς, / - Ηρώ Χαντά,
/ - Πρίγκηψ-Δημήτρης (μνηστήρ της):
Λ. Καβαφάκης,
/ - Αλέξης (ο βαρκάρης του Βόλγα):
Α. Τζινιόλης,
/ - Επαναστάται:
Έλενα Κορτεζίνα και Οφελία Κορτεζίνα,
/ - Υπηρέτης:
Δ. Μητσάκης
Α’ ΠΡΑΞΙΣ:
Κατασκήνωσις ατσιγγάνων στις όχθες του Βόλγα.
Β’ ΠΡΑΞΙΣ:
Εικών 1:
Στο παλάτι του Πρίγκηπος Γκριτσένκο.
Εικών 2:
Πυρκαϊά επί σκηνής.
Γ’ ΠΡΑΞΙΣ:
Εικών 1:
στην ταβέρνα του Ονούφρη,
Εικών 2:
στο παλάτι.
Σκηνοθεσία, χορογραφία, διδασκαλία:
Παρασκευάς Οικονόμου
Σκηνογραφίαι:
Ι. Αμπελά.
Στη συγκεκριμένη οπερέττα περιέχεται και
το «Τραγούδι του Βόλγα» [ «Άντε Εγιά!»],
το οποίο βασίζεται σε ρώσσικο παραδοσιακό τραγούδι.
Η συγκεκριμένη παρτιτούρα εκδόθηκε
«Τραγούδι
του Βόλγα»
Το
τραγούδι «Άντε Εγιά!»
από
την οπερέττα «Ο βαρκάρης του Βόλγα»
(Ρωσικό δημοτικό τραγούδι)
Μουσική:
Ανδρέας Μαστρεκίνης
Λιμπρέττο:
Σπύρος Ποταμιάνος
Η
παρτιτούρα του τραγουδιού
Αρχεία
Ε.Λ.Ι.Α.
Σχόλιον:
Ο Θόδωρος Γραμματάς που εισήγαγε τον όρο «προλεταριακό
δράμα», αργότερα τον περιόρισε σε «εργατικό δράμα», εξετάζει αυτές τις εκδηλώσεις
θεατρικής συγγραφής αλλά ατυχώς μέχρι το 1922.
Δεν
συμπεριλαμβάνει τη συγκεκριμένη σοκαριστική, ως προς το θέμα της για το
κατεστημένο της εποχής εκείνης, οπερέττα (1927) του Σπύρου Ποταμιάνου. Τα
ασθενέστερα οικονομικά στρώματα είναι εκείνα που στο τέλος επικρατούν σύμφωνα
πάντα με το έργο.
Ατυχώς δεν υπάρχει η τρίτη πράξη στο
βιβλίο-πρόγραμμα που είναι αναρτημένο σε ηλεκτρονική μορφή από τον ιστότοπο «Ανέμη».
( Αυτό να οφείλεται σε εσκεμμένη παράλειψη ήδη από την εποχή της έκδοσης προκειμένου
να μην προκληθούν αντιδράσεις ή σε σφάλμα της ηλεκτρονικής ανασύστασης του
κειμένου).
Η έμφαση στην οπερέττα φυσικά δίδεται στη
συναισθηματική σχέση του Αλέξη και της Μίρκας και τις περιπέτειες και τις μεταπτώσεις
της τύχης (κατά τους φιλολόγους), αλλά υποδόρια εκφράζονται σκέψεις που σοκάρουν
τους κατόχους των υψηλών κοινωνικών θέσεων μιας ταξικής δομής.
Η γλώσσα επίσης της οπερέττας είναι πολύ κοντά
στην καθομιλουμένη, γεγονός που ίσως εν μέρει δηλώνει και την δημοφιλία του
είδους, και ίσως το μορφωτικό και κοινωνικοταξικό επίπεδο του κοινού, δεδομένου
ότι οι οπερέττες ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς και προσέλκυαν μικροαστικά στρώματα.
Ένα
ενδιαφέρον σχόλιο για αντιδράσεις απέναντι στην παράσταση του συγκεκριμένης
οπερέττας, μας το δίνει με το απόσπασμα που παραθέτει από την εφ. Εσπερινή, και που με βάση αυτό μπορεί να
χρονολογηθεί και η παράσταση της συγκεκριμένης οπερέττας, η Ελένη Ορφανού, και
για αυτό το παραθέτω.
Τελικά υπήρξε και «άλλο θέατρο;»
Απόσπασμα από
πτυχιακή εργασία 2014 της Ελένης Ορφανού:
« Με την άνοδο του εργατικού κινήματος και των
σοσιαλιστικών ιδεών, οι λιμπρετίστες εισήγαγαν μερικές σοσιαλιστικές αναφορές,
διατηρώντας όμως λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στα «πολιτικά στρατόπεδα».
Η εφημερίδα «Εσπερινή» χαρακτηριστικά αναφέρει για την διασκευή του έργου «Ο Βαρκάρης του Βόλγα»:
«... μερικές
‘‘συντροφικές’’ ηκούσαμεν τας οποίας ο συγγραφεύς ‘‘εκόλλησε’’ καταλλήλως διά
να χειροκροτήσουν μερικοί ξυπόλυτοι οπαδοί του κ. Παπαναστασίου..». [ Εφ. Εσπερινή, 12/8/1927. ] »
/ - πηγή:
Ελένη Ορφανού, «Η ελληνική οπερέττα και η προσφιλής της θεματολογία»,
Θεσσαλονίκη, (σ. 113) (πτυχιακή εργασία) (σε ηλεκτρονική μορφή.
Λόγος Έμφρων