Γ. Δ. Παχτίκος
« Η
μουσική παρά τοις Βυζαντινοίς »
άρθρο
δημοσίευση 1913
περ. «Μουσική»
Η
μουσική παρά τοις Βυζαντινοίς
Οι Βυζαντίνοι κατά τον Μεσαίωνα κατείχον τα
σκήπτρα ου μόνον εν τοις γράμμασι και τω πολιτισμώ αλλά και εν τη μουσική.
Εν ώ οι μουσικοί της Δύσεως ενησχολούντο
περί την συστηματοποίησιν της νευματικής
λεγομένης γραφής, ο Βενεδικτίνος δε μοναχός Guy d’Arezzo (αποθανών τω 1050) έδιδε την
πρώτην τεχνικήν γένεσιν εις την πεντάγραμμον (ευρωπαϊκήν) παρασημαντικήν, και
επί Καρόλου του Μεγάλου μόλις καθιερούτο η σπουδή της μουσικής, οι Βυζαντίνοι
εκέκτηντο τέλειον μουσικόν σύστημα, τελείαν γραφήν και εκτέλεσιν πολύτεχνον.
Έτυχέ ποτε παρά τω Μεγάλω Καρόλω να μεταβή
βυζαντινή τις πρεσβεία εκ Κωνσταντινουπόλεως, ήτις περιελάμβανε καί τινας
μουσικούς. Οι απεσταλμένοι ούτοι ιερούργησαν εν τη βασιλική αυλή κατά τους τύπους
της βυζαντινής ψαλμωδίας. Ο Μ. Κάρολος λάθρα υπακροώμενος τοσούτον ηυχαριστήθη
εκ των ψαλλομένων ασμάτων, ώστε διέταξε πάραυτα τους αυλικούς μουσικούς να
μεταγράψωσιν αυτά εις το λατινικόν και να εκτελέσωσι κατόπιν ενώπιόν του. Αλλ’
ούτοι μεθ’ όλας τας προσπαθείας των δεν κατώρθωσαν να μεταγράψωσι τα άσματα των
Βυζαντίνων συναδέλφων των. Οργισθείς τότε ο Μ. Κάρολος διατάσσει αυθωρεί την
φυλάκισιν των μουσικών του και κρατεί αυτούς άνευ ποτού και τροφής, μέχρις ού μάθωσι
να ψάλλωσιν όπως και οι εκ Κωνσταντινουπόλεως συνάδελφοί των.
Μήπως και αυτό το εκκλησιαστικόν μουσικόν Όργανον,
το εν χρήσει νυν εν ταις Εκκλησίαις των Δυτικών και των Διαμαρτυρομένων, δεν είνε επινόημα των
Βυζαντίνων ; Περί την κατασκευήν των
οργάνων τούτων τοσούτον δεξιοί κατέστησαν οι Βυζαντίνοι, ώστε Ιωάννης ο Ζωναράς
(βιβλ. XVI) μνημονεύει,
ότι Θεόφιλος ο Αυτοκράτωρ λίαν φιλόκοσμος ών,
Το Όργανον κατά πρώτον εκομίσθη, ως γνωστόν,
εις την Δύσιν ως δώρον Κωνσταντίνου του Ε΄ εις τον Πιπίνον τον Μικρόν (757) και
ακολούθως εις Κάρολον τον Μέγαν (787) ως δώρον Μιχαήλ του Α΄. Εισήχθη δε κατά πρώτον εν τη θεία λατρεία των
Δυτικών το 822 δια Λουδοβίκου του
Ευσεβούς και έκτοτε επεκράτησεν, αφ’ ού κατά διαφόρους εποχάς προσέλαβε
τελειοποιήσεις.
Αλλ’ η μετά την Άλωσιν της βασιλίδος των
πόλεων (1453) επελθούσα πολιτική του Βυζαντίου μεταβολή επέφερε την μεταβολήν
και της ιεράς των Βυζαντίνων τέχνης.
Η
πρώην μεγαλοπρεπής και αληθώς επιβλητική ψαλμωδία περιεβλήθη πενιχράν
περιβολήν και αι υπό τους θόλους των Εκκλησιών εκπεμπόμεναι μελωδίαι απώλεσαν
την πρώτην αυτών λαμπρότητα.
(
απόσπασμα από άρθρο)
(
το πλήρες άρθρο του Γ.Δ. Παχτίκου «Η μουσική παρά τοις Βυζαντινοίς»
δημοσιεύθηκε στο περ. «Μουσική», Εν Κωνσταντινουπόλει, 1913, σε συνέχειες.
Το
πρώτο μέρος στο τεύχος 15, Μάρτιος 1913.
Το
δεύτερο μέρος στο τεύχος 16, Απρίλιος 1913.
Το
τρίτο μέρος στο τεύχος 17, Μάϊος 1913. )
(εδώ
απόσπασμα από το τρίτο μέρος του άρθρου, τεύχος 17, Μάϊος 1913, σ. 105-106).
(
το πρωτότυπο σε πολυτονικό ).
Λόγος Έμφρων
[ ανάρτηση 9 Απριλίου 2023 :
Γ.Δ.
Παχτίκος,
«Η μουσική παρά τοις Βυζαντινοίς»,
άρθρο,
δημοσίευση 1913
περ. «Μουσική»,
Εν Κωνσταντινουπόλει ]