Αγγελική Λούδη
«Για μια
περίπτωση λαθροχειρίας: Το Υποτιθέμενον Φάντασμα του Νικολάου Β. Βωτυρά»
απόσπασμα από άρθρο 1998
περ. «Μικροφιλολογικά»
Κύπρος
Μικροφιλολογικά
περιοδική έκδοση
τεύχος 3
άνοιξη 1998
Λευκωσία, Κύπρος
Μικροφιλολογικά
περιοδική έκδοση
τεύχος 3 /άνοιξη 1998
Υπεύθυνοι έκδοσης:
/ - Φοίβος Σταυρίδης, Λάρνακα
/ - Σάββας Παύλου, Λευκωσία
/ - Λευτέρης
Παπαλεοντίου, Λευκωσία
Αγγελική Λούδη,
«Για μια περίπτωση λαθροχειρίας: Το Υποτιθέμενον Φάντασμα του Νικολάου Β. Βωτυρά»
Για μια περίπτωση λαθροχειρίας;
Το Υποτιθέμενον Φάντασμα.
του Νικολάου Β. Βωτυρά
«Ο Νικόλαος Β. Βωτυράς είναι μια ενδιαφέρουσα
περίπτωση πεζογράφου του 19ου αιώνα, όχι τόσο για τη λογοτεχνική
αξία του έργου του όσο για την αναγνωστική του τύχη, αφού είναι από τους
ελάχιστους 'Ελληνες πεζογράφους της εποχής του που είδαν τα έργα τους να
ανατυπώνονται περισσότερο από μία φορά»1.
[
σημ.1.: Βλ. την παρουσίαση-ανθολόγηση του συγγραφέα από τον Νάσο Βαγενά στη
σειρά Η παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο
πόλεμο, τ. Δ' (1830-1880), Εκδόσεις Σοκόλη, 1996, σ. 258.]
Την ορθότητα αυτής της παρατήρησης
επιβεβαιώνει, μεταξύ άλλων, και η εκδοτική τύχη του πρώτου βιβλίου του Βωτυρά,
του Υποτιθέμενου φαντάσματος, με υπόθεσή του τον ρομαντικό έρωτα του λοχία
Αγησίλαου Βελιάδη προς τη νεαρή Ευλαλία. Με αυτό το θέμα στοιχειωδώς
διαπλέκονται επίσης ορισμένες σελίδες για το επαναστατικό κίνημα του 1848 στη
Φθιώτιδα και για το φαινόμενο της ληστείας.
Γνωρίζουμε πως το πεζογράφημα εκδόθηκε το
1860. Παραθέτω τα βιβλιογραφικά στοιχεία της έκδοσης:
Το υποτιθέμενον φάντασμα Μυθιστόρημα
πρωτότυπον, Ύπό Νικολάου Β. Βωτυρά, Έν Άθήναις, Τύποις Χ.Ν. Φιλαδελφέως, 1860.
Στην έκδοση συμπεριλαμβάνονται σύντομος πρόλογος,
όπου ο συγγραφέας παραδέχεται «το άτεχνον των περιπετειών» του διηγήματος του
και δηλώνει την αντίθεσή του προς την αθρόα τάση της εποχής του να
μεταφράζονται ξένα μυθιστορήματα, ενώ αντιθέτους επισημαίνει την επιτακτική
ανάγκη της σύγχρονής του κοινωνίας για «ηθικά διηγήματα» που περιγράφουν τα
«αγνά ήθη και τα έθιμα της πατρίδος ημών».
Το υποτιθέμενον φάντασμα ανατυπώνεται,
πιθανότατα μετά τον θάνατο του Βωτυρά2, χωρίς όμως —και αυτό είναι
το ενδιαφέρον στοιχείο— να αναφέρεται πουθενά το όνομα του (πραγματικού)
συγγραφέα.
[σημ
2.: Δεν γνωρίζουμε την ημερομηνία θανάτου του Βωτυρά. Είναι όμως σίγουρα μετά
το 1892, χρονιά έκδοσης του τελευταίου βιβλίου του, Μπάμπης ο λοκαντιέρης.
Κωμειδύλλιον εις πράξεις τρεις, μετά διαφόρων ασμάτων, Εν Πάτραις, 1892.]
Μάλιστα ως συγγραφέας του φέρεται ο Διονύσιος
Γ. Μελισσινός (Κεφαλονίτης γιατρός που ζει στην Πάτρα)3.
[σημ.
3.: Την πληροφορία δίνει ο Παναγιώτης Χιώτης στο «Άνδρες επιφανείς Επτανήσιοι.
Βιογραφικαί αφηγήσεις κατ’ αλφάβητον», Ιστορικά Απομνημονεύματα Επτάνησου, τ.
7, Εν Ζακύνθω, 1900 (συμπληρωμένη έκδοση από το Βιβλιοπωλείο Διονυσίου Νότη
Καραβία το 1981). ]
Αντιγράφω τα στοιχεία του εξωφύλλου της
έκδοσης από το αντίτυπο της συλλογής Αλ. Λευκαδίτη της Δημοτικής Βιβλιοθήκης
Θεσσαλονίκης:
Τό υποτιθέμενον φάντασμα. Μυθιστόρημα
πρωτότυπον, Ύπό Διονυσίου Γ. Μελισσινοΰ, Έν Άθήναις, Τυπογραφεΐον Δ.Γ.
Ευστρατίου & Δ. Δελή.
Το πεζογράφημα είναι απαράλλακτο αυτό του
1860, αλλά βεβαίως παραλείπεται ο πρόλογος του Βωτυρά και η αφιέρωση αλλάζει.
…
η έκδοση πρέπει να έγινε αμέσως μετά τον Αύγουστο του 1909. Πιθανότατα ο
Μελισσινός συμμεριζόμενος τον ενθουσιασμό σημαντικού τμήματος της ελληνικής
λαϊκής κοινής γνώμης για το κίνημα του 1909, επιλέγει να παρουσιάσει ως δικό
του το παλαιότερο (ενδεχομένως και ξεχασμένο)4 αφήγημα ενός «λαϊκού»5
συγγραφέα, που διέθετε ευρύ αναγνωστικό κοινό και γνώρισε μεγάλη εμπορική
επιτυχία, στις σελίδες του οποίου ο ελληνικός στρατός παρουσιάζεται ως βασικό
έρεισμα της κυβέρνησης και του θρόνου και όπου εξαίρονται το χρηστό ήθος και η
ανδρεία των Ελλήνων στρατιωτών.
[
σημ. 4.: Η Μάρθα Καρπόζηλου σημειώνει πως δεκαοκτώ χρόνια μετά την αυτοτελή
κυκλοφορία του σε βιβλίο, κεφάλαια του Υποτιθέμενου φαντάσματος
αναδημοσιεύονται στο περιοδικό Παλλάς που ο Βωτυράς εξέδιδε στην Πάτρα από τον
Απρίλιο του 1877 (Μάρθα Καρπόζηλου, «Από την άγνωστη εκδοτική δραστηριότητα του
Νικολάου Β. Βωτυρά» στον τόμο Από τον Λέανδρο στον Λουκή Λάρα. Μελέτες για την
πεζογραφία της περιόδου 1830-1880, (επιμ.) Νάσος Βαγενάς, Ηράκλειο,
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1997, 261-262).
Όπως
όμως σημειώνει και η ίδια, το περιοδικό αγνοήθηκε παντελώς στην εποχή του, και
επομένως ούτε αυτή η δεύτερη δημοσίευση φαίνεται να συνέβαλε καθόλου στη
διάδοση του έργου. ]
[
σημ. 5.: Για τον χαρακτηρισμό, βλ. Ν. Βαγενάς, «Ένας τελικά λαϊκός πεζογράφος»,
Το Βήμα, 29 Ιανουαρίου 1995.]
Αγγελική
Λούδη
[
τα αποσπάσματα από το άρθρο της Αγγελικής Λούδη «Για μια περίπτωση λαθροχειρίας. Το
Υποτιθέμενον Φάντασμα του Νικολάου Β. Βωτυρά.» ]
( εδώ το άρθρο δεν είναι πλήρες ).
πηγή:
^^?»φιλολογικά
- Πανεπιστήμιο Κύπρου
βλέπε
επίσης:
Το
υποτιθέμενον φάντασμα μυθιστόρημα πρωτότυπον υπό Νοκολάου Β. Βωτυρά Λοχίου του
Πεζικού, εν Αθήναις, τύποις Χ. Ν. Φιλαδελφέως, 1860, σσ. 20-29 (κεφ. «Αναχώρησις»).
Απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Το Υποτιθέμενον
Φάντασμα» στον ιστότοπο «Πύλη για την ελληνική γλώσσα».
Βωτυράς
Νικόλαος Β. - Το υποτιθέμενον φάντασμα (απόσπασμα)
βλέπε
επίσης:
Νικόλαος
Β. Βωτυράς, Συνέπεια της αμαρτίας. Μυθιστόρημα πρωτότυπον, Κωνσταντινούπολη,
τυπ. Βυζαντίδος, 1873 (α΄ δημ. στο περ. Παλλάς Σύρου 1871-1872, β΄ έκδ. με τον
τίτλο Η μάγκα του Ωρολογίου ήτοι Τα αποτελέσματα μιας αμαρτίας. Ιστορικόν
διήγημα πρωτότυπον, Αθήνα 1877, γ΄ έκδ. Αθήνα 1884)
Από
το διαδικτυακό άρθρο του Λάμπρου Βαρελά «Ελληνικά
απόκρυφα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα: Κατάλογος».
Όπου εκτός από κατάλογο «απόκρυφων
μυθιστορημάτων» παραθέτει αμέσως μετά στο άρθρο του και βιβλιογραφία ελληνικών
μελετών για τα «απόκρυφα» μυθιστορήματα.
Βλέπε
επίσης το διαδικτυακό άρθρο (2020) του Λάμπρου Βαρελά «Η εικόνα του άστεως σε
ελληνικά απόκρυφα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα».
Η
εικόνα του άστεως σε ελληνικά απόκρυφα μυθιστορήματα ...
βλέπε
επίσης:
«Η σπάθη της εκδικήσεως»
Ιστόρημα πρωτότυπον εκ της
Ελληνικής Επαναστάσεως
Νικολάου Β. Βωτυρά
Ίδρυμα
Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα, 1994,
σ. 129.
βλέπε
επίσης:
Από το βιογραφικό σημείωμα για τον Νικόλαο Β.
Βωτυρά από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου
Μυθιστορήματα:
/
- Το υποτιθέμενον φάντασμα. Αθήνα,
1860.
/
- Η σπάθη της εκδικήσεως. Αθήνα,
1861 (και επανέκδοση με τίτλο Πατρίς και έρως ήτοι Ο θρίαμβος του υπέρ πατρίδος
αισθήματος. Αθήνα, 1881 και έκδοση γ’ επαυξημένη με τίτλο Οι θρίαμβοι των ηρώων
Ελλήνων κατά τον ιερόν υπέρ ελευθερίας αγώνα Α’. Ερμούπολη, 1886.
Επανέκδοση με τίτλο Η σπάθη της εκδικήσεως,
Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1994).
/
- Συνέπεια της αμαρτίας.
Κωνσταντινούπολη,1873 (και επανέκδοση με τίτλο Η μάγκα του Ωρολογίου ήτοι Τα
αποτελέσματα μιας αμαρτίας, Αθήνα, 1877).
Θέατρο:
/ - Ο
Μανωλάκης · Κωμωδία αστειοτάτη μετ’ ασμάτων εις μίαν πράξιν.
Κωνσταντινούπολη, 1887.
/
- Μπάμπης ο λοκαντιέρης ·
Κωμειδύλλιον εις πράξεις τρεις, μετά διαφόρων ασμάτων. Πάτρα, 1892.
[
Τα στοιχεία αντλήθηκαν από το δημοσίευμα Βαγενάς Νάσος, «Νικόλαος Β. Βωτυράς»,
Η παλαιότερη πεζογραφία μας· Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Δ΄
(1830-1880), σ.256-264. Αθήνα, Σοκόλης, 1996. ]
πηγή:
Βωτυράς
Νικόλαος Β. - Εθνικό Κέντρο Βιβλίου
Λόγος Έμφρων
[ ανάρτηση 27 Ιουνίου 2023 :
Αγγελική
Λούδη,
« Για μια περίπτωση λαθροχειρίας.
Το
Υποτιθέμενον Φάντασμα
του Νικολάου Β. Βωτυρά»
απόσπασμα από άρθρο
περ. «Μικροφιλολογικά», Κύπρος, 1998
ΚΡΙΤΙΚΗ
ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ]