Από τη Σφίγγα στην Ιοκάστη
δύο όψεις της γυναικείας δύναμης
ως εφαλτήριο ανόδου και καταστροφής στον μύθο
η γυναίκα ως σύμβολο απόκτησης της εξουσίας
αλλά και απολειάς της
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
Σύγκριση της Ιοκάστης με τη Σφίγγα. Ο ίδιος ρόλος. Η γυναικεία μορφή που γίνεται στο τέλος δύναμη καταστροφής. Σε ποιά έργα διανοητών υπάρχει αυτός ο συσχετισμός.
Η σύγκριση της Ιοκάστης με τη Σφίγγα, ως γυναικείες μορφές που στο τέλος μετατρέπονται σε καταστροφικές δυνάμεις, αποτελεί ενδιαφέρουσα θεματική, ιδιαίτερα στο πεδίο της λογοτεχνίας, της ψυχολογίας και της μυθολογίας.
Θεωρίες και θέσεις από σημαντικούς διανοητές που ασχολούνται με αυτό το θέμα.
1. Η Ιοκάστη και η Σφίγγα ως γυναικείες καταστροφικές δυνάμεις
Κοινή Στοιχεία:
/ - Μητρική και γυναικεία μορφή που εγκλωβίζει τον ήρωα:
Η Ιοκάστη ως μητέρα-σύζυγος του Οιδίποδα αντιπροσωπεύει το αρχέτυπο της μητρικής φιγούρας που εμπλέκεται σε μια τραγική και ταμπούρα παραβίαση (αιμομιξία).
Η Σφίγγα, γυναικεία μορφή τέρας με σώμα λέοντος και κεφάλι γυναίκας, εγκλωβίζει την πόλη της Θήβας σε μια κρίση που μόνο ο Οιδίποδας μπορεί να λύσει, επιβάλλοντας έτσι μια ψυχική και κοινωνική πίεση.
/ - Η γυναικεία μορφή ως σύμβολο μυστηρίου και απειλής:
Και οι δύο φιγούρες κρατούν την αλήθεια κρυφή: η Σφίγγα μέσω του αινίγματος, η Ιοκάστη μέσω της σιωπής και της άρνησης της αλήθειας.
/ - Μετατροπή σε καταστροφικές δυνάμεις:
Στην τραγωδία, η αποκάλυψη της αλήθειας γύρω από την Ιοκάστη οδηγεί σε οικογενειακή καταστροφή και ψυχικό γκρέμισμα.
Η Σφίγγα, που βασάνιζε τη Θήβα, πεθαίνει (εαυτο-γκρεμίζεται) όταν ο Οιδίποδας λύνει το αίνιγμά της, αλλά πριν το τέλος της είναι πηγή θανάτου και φόβου.
2. Θεωρητικές προσεγγίσεις και διανοητές
α) Sigmund Freud και η ψυχαναλυτική θεώρηση
Ο Freud συνδέει την Ιοκάστη και το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα με το ταμπού της αιμομιξίας και τις μητρικές επιθυμίες που καταστέλλονται. Η Σφίγγα μπορεί να θεωρηθεί ως το συμβολικό «αίνιγμα» της ερωτικής και ψυχικής σύγκρουσης, όπου ο Οιδίποδας πρέπει να λύσει το μυστήριο της ίδιας της ύπαρξης.
Η Ιοκάστη ως μητέρα-εχθρός και σύζυγος: παράγει έντονα συναισθήματα ενοχής, φόβου και επιθυμίας.
Η Σφίγγα ως συμβολική αναπαράσταση της «μητρικής επιβουλής», του αίνου που ο ήρωας πρέπει να λύσει για να απελευθερωθεί.
β) Jacques Lacan – Η γυναικεία μορφή και ο συμβολικός νόμος
Ο Lacan βλέπει τη Σφίγγα ως το σημείο τομής ανάμεσα στη γνώση και την άγνοια, τη γλώσσα και το ασυνείδητο. Η Ιοκάστη, από την άλλη, εκπροσωπεί την άρνηση (άρνηση) της αλήθειας και την επιστροφή της καταστροφής όταν το ασυνείδητο καταλαμβάνει τον λόγο.
Η Σφίγγα συμβολίζει το «ερώτημα» που προκαλεί τον ήρωα να κατανοήσει τον εαυτό του.
Η Ιοκάστη , με την προσπάθεια να καλύψει την αλήθεια, αναπαριστά την αντίσταση στο ασυνείδητο, που όμως στο τέλος συντρίβει.
γ) Mircea Eliade – Μύθος και συμβολισμός της γυναίκας-τέρας
Στο έργο του για το μύθο και τη θρησκεία, ο Eliade αναλύει τη μορφή της Σφίγγας ως προγονική θεότητα-τέρας που επιβάλλει την τάξη μέσω της απειλής θανάτου.
Η Ιοκάστη αντιπροσωπεύει τη μητέρα που φοβάται την παραβίαση του κανόνα, αλλά η ίδια γίνεται φορέας καταστροφής λόγω της προφητείας.
Η Σφίγγα και η Ιοκάστη ως εκδηλώσεις του «ιερού τρόμου» και της ανάγκης για τάξη μέσω ταμπού.
3. Παραδείγματα έργων όπου γίνεται ο συσχετισμός Σφίγγας και Ιοκάστης:
Ζαν-Πιερ Βερνάν, Μύθος και Σκέψη στην Αρχαία Ελλάδα (1965)
Εξετάζει τη Σφίγγα και την Ιοκάστη ως συμβολισμούς της γυναικείας δύναμης που απειλεί την πατρική τάξη και τα κοινωνικά ταμπού.
Catherine Clément, The Newly Born Woman (1975) Αναλύει τον μύθο της Σφίγγας και τον ρόλο της Ιοκάστης ως γυναικείες μορφές που διαχωρίζουν τα όρια της επιθυμίας και της απαγόρευσης, γίνονται οι καταστροφές και η ανανέωση.
Η Ιοκάστη και η Σφίγγα λειτουργούν ως δύο όψεις της ίδιας γυναικείας αρχέτυπης δύναμης που προκαλεί σύγκρουση ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, στη γνώση και την άγνοια, στην επιθυμία και το ταμπού. Στα έργα διανοητών όπως Freud, Lacan, Eliade και Vernant, η γυναικεία αυτή μορφή αποκαλύπτει την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης όπου το ασυνείδητο και το κοινωνικό ταμπού συγκρούονται.
Θεωρίες του για συσχέτιση Σφίγγας-Ιοκάστης. Στην αρχαιότητα έχει γίνει τέτοιος παραλληλισμός;
Ακολουθεί ανάλυση των θέσεων και της θεωρητικής υποδομής των έργων των Jean-Pierre Vernant και Catherine Clément σχετικά με τον συσχετισμό Σφίγγας–Ιοκάστη, καθώς και μια αναφορά στην αρχαία αντίληψη για τυχόν παραλληλισμό αυτών των μορφών.
1. Jean-Pierre Vernant, Μύθος και Σκέψη στην Αρχαία Ελλάδα
(1965)
Θεωρητική υποδομή
Ο Jean-ierre Vernant, χρησιμοποιεί τις μεθόδους της κοινωνιολογίας, ανθρωπολογίας και ψυχολογίας του βάθους για να αναλύσει τον μύθο ως μορφή συλλογικής σκέψης στην αρχαία Ελλάδα. Θεωρεί ότι οι μύθοι αποκαλύπτουν τις κοινωνικές δομές, τις αξίες και τους φόβους μιας εποχής.
Θέσεις σχετικά με Σφίγγα και Ιοκάστη
Η Σφίγγα και η Ιοκάστη ως εκφάνσεις της γυναικείας δύναμης:
Η Σφίγγα, με το αίνιγμά της και τη θανάσιμη απειλή προς τη Θήβα, αντιπροσωπεύει την τρομακτική, ανεξέλεγκτη θηλυκή δύναμη που αμφισβητεί την πατρική και ανδρική εξουσία στην πόλη. Η Ιοκάστη, ως βασίλισσα και μητέρα-σύζυγος, εκφράζει το ταμπού και τις κοινωνικές απαγορεύσεις που συγκρούονται με την ατομική επιθυμία και την προσωπική μοίρα (ηθικά και οικογενειακά).
Και οι δύο γυναικείες μορφές αντιπροσωπεύουν την απειλή που η πατρική τάξη επιχειρεί να καταστείλει.
Απειλή της πατρικής τάξης και κοινωνικών κανόνων:
Η Σφίγγα επιβάλλει την τάξη μέσω της δοκιμασίας (αίνιγμα προς λύση), μια μορφή συμβολικής «υποταγής». Η Ιοκάστη, με την προσπάθεια να καλύψει την αλήθεια, γίνεται φορέας διατήρησης ή και παραβίασης της κοινωνικής τάξης.
Έτσι, ο Vernant βλέπει στις μορφές αυτές τον αντίποδα της ανδρικής εξουσίας: το «άλλο» που διαταράσσει και θέτει σε κίνδυνο την ισορροπία της πόλης και της οικογένειας.
Μύθος ως κοινωνικός μηχανισμός:
Και η Σφίγγα και η Ιοκάστη λειτουργούν ως μηχανισμοί που εκφράζουν τον αγώνα μεταξύ τάξης και χάους, κυριαρχίας και αμφισβήτησης. Ο μύθος μέσω αυτών των γυναικείων μορφών καταγράφει τις αντιφάσεις της αρχαίας κοινωνίας και τις μορφές εξουσίας.
Αναφορές στην αρχαιότητα
Ο Vernant επισημαίνει ότι στην αρχαία γραμματεία δεν φαίνεται να γίνεται ρητός παραλληλισμός Σφίγγας–Ιοκάστης ως ενιαίας μορφής, ωστόσο ο συμβολισμός της γυναικείας απειλής στην ανδρική τάξη είναι διάχυτος σε πολλές τραγωδίες και μύθους.
Η Ιοκάστη και η Σφίγγα ανήκουν σε διαφορετικά σημεία της αφήγησης του Οιδίποδα, αλλά εκπροσωπούν αντιστοιχίες δυνάμεις: η απειλή που ο ήρωας πρέπει να αντιμετωπίσει και την καταστροφή που προκαλεί την αλήθεια.
2. Κατρίν Κλεμάν, Η Νεογέννητη Γυναίκα (1975)
Θεωρητική υποδομή
Η Catherine Clément ανήκει στο φεμινιστικό ρεύμα και την ψυχανάλυση, επηρεασμένη από το έργο του Lacan και τη γυναικεία θεωρία. Στο The Newly Born Woman
αναλύει τις γυναικείες μορφές μέσα στη μυθολογία και τη λογοτεχνία ως αρχετυπικές εκφράσεις της γυναικείας ταυτότητας, της επιθυμίας και της εξουσίας.
Θέσεις σχετικά με Σφίγγα και Ιοκάστη
Η Σφίγγα και η Ιοκάστη ως φορείς ορίων μεταξύ επιθυμίας και απαγόρευσης:
Η Σφίγγα κρατά το «αίνιγμα» που πρέπει να λυθεί, εκπροσωπώντας το όριο μεταξύ γνώσης και άγνοιας, επιθυμίας και απαγόρευσης. Η Ιοκάστη, από την άλλη, είναι η γυναίκα που ζει στα όρια της επιθυμίας (μητέρα-σύζυγος) και της καταστροφής (αποκάλυψη της αλήθειας).
Καταστροφή και ανανέωση:
Και οι δύο γυναικείες μορφές είναι διπλές: προκαλούν καταστροφή (η Σφίγγα με το θάνατο που φέρνει, η Ιοκάστη με την τραγωδία της οικογένειας) αλλά και ανανέωση (ο Οιδίποδας με την επίλυση του αινίγματος και την αποκάλυψη της αλήθειας). Η καταστροφή που προκαλεί γίνεται προϋπόθεση για τη μετάβαση σε νέα φάση – ψυχική, κοινωνική ή ηθική.
Η γυναικεία δύναμη πέρα από τα ταμπού:
Η Clément τονίζει ότι αυτές οι μορφές εκπροσωπούν την ελευθερία της γυναικείας επιθυμίας που συναντά το όριο του πατριαρχικού ταμπού. Η Ιοκάστη δεν είναι απλώς θύμα, αλλά και ενεργός παράγοντας της μοίρας, ενώ η Σφίγγα συμβολίζει το απρόσιτο, το αίνιγμα που αμφισβητεί την κυριαρχία.
Αναφορά στην αρχαιότητα
Η Clément παρατηρεί ότι οι αρχαίοι δεν φαίνεται να έχουν εκφράσει ρητό παραλληλισμό ανάμεσα στην Ιοκάστη και τη Σφίγγα, όμως το μοτίβο της «γυναίκας-τέρατος/μητέρας-καταστροφέα» είναι κοινό στον αρχαίο μύθο και την τραγωδία.
Οι γυναικείες αυτές μορφές συχνά ενσαρκώνουν την ίδια μυστηριώδη και τρομακτική δύναμη που δοκιμάζει και αμφισβητεί την ανδρική τάξη και την κοινωνική δομή.
Στην αρχαιότητα δεν φαίνεται να υπάρχει άμεσος και σαφής παραλληλισμός μεταξύ Ιοκάστης και Σφίγγας ως δύο όψεων της ίδιας γυναικείας δύναμης.
Ωστόσο, και οι δύο γυναικείες μορφές αντιπροσωπεύουν συμβολικά τον κίνδυνο και την απειλή που φέρνει η γυναικεία δύναμη στην πατρική εξουσία και την κοινωνική τάξη.
Διανοητές όπως ο Vernant και η Clément, μέσα από διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις (κοινωνιολογία/ανθρωπολογία και φεμινιστική ψυχανάλυση αντίστοιχα), αναδεικνύουν αυτές τις μορφές ως αρχέτυπα γυναικείας δύναμης που εγκλωβίζει, καταστρέφει αλλά και ανανεώνει.
Ποιά υπολείμματα μητριαρχίας διασώζονται στο ρόλο της Σφίγγας και ποια στο ρόλο της Ιοκάστης. Ο Οιδίπους εν τέλει με την πορεία του για αναζήτηση ξεφεύγει από τον κύκλο της πρότερης μητριαρχίας και περνά στη δόμηση της πατριαρχίας; Σε ποιά έργα υπάρχουν αυτές οι θέσεις. Ανάλυση και παρουσίαση των έργων.
Ας δούμε με συστηματικό τρόπο τις έννοιες της μητριαρχίας που διασώζονται στους ρόλους της Σφίγγας και της Ιωκάστης, καθώς και το ερώτημα στον Οιδίποδα με την πορεία του «σπάει» τον κύκλο της μητριαρχίας και συμβάλλει στην εδραίωση της πατριαρχίας. Θα παρατεθούν βασικές θεωρητικές θέσεις, με παραπομπές σε σημαντικά έργα όπου αναπτύσσονται.
1. Υπολείμματα μητριαρχίας στη Σφίγγα και στην Ιοκάστη
Η Σφίγγα: Μητριαρχικός συμβολισμός
Συμβολισμός αρχέγονης θηλυκής εξουσίας :
Η Σφίγγα, ως μυθικό πλάσμα που ελέγχει τη Θήβα μέσω του αινίγματος, ενσαρκώνει τη μητριαρχική εξουσία — την κυριαρχία της γυναίκας/μητέρας ή της θεότητας της γονιμότητας πάνω στην κοινότητα. Ελέγχει την είσοδο σε έναν νέο κόσμο, μια δοκιμασία που ορίζει την «τάξη» με όρους θηλυκής δύναμης.
Υπολείμματα μητριαρχίας :
Η θηλυκή εξουσία εδώ είναι απολυταρχική, σχεδόν θεϊκή και αδιαμφισβήτητη, ως έκφραση ενός προ-πατριαρχικού κόσμου όπου η κοινωνική τάξη εδραιώνεται γύρω από τη γονιμότητα και τη μητρότητα (π.χ. βλέπε Jean-Pierre Vernant, Myth and Thought in Ancient Greece ).
Η Ιοκάστη: Μητριαρχικός αλλά και πατριαρχικός ρόλος
Η Ιοκάστη ως μητρική φιγούρα και ρυθμίστρια της μοίρας:
Η Ιοκάστη, μητέρα και σύζυγος, ενσαρκώνει τις αντιφάσεις του μητριαρχικού και πατριαρχικού κόσμου: είναι προστάτιδα της οικογενειακής τάξης, αλλά και σύμβολο του ταμπού, του φόβου και της καταστολής της αλήθειας.
Υπολείμματα μητριαρχίας :
Η Ιοκάστη παραμένει μια μορφή «μητρικής εξουσίας», που επιδιώκει να ελέγξει και να προστατεύσει την κοινότητα μέσω της συγκάλυψης και της αποτροπής της αποκάλυψης (προστασία του οικογενειακού κύκλου). Ωστόσο, δεν ασκεί απόλυτη εξουσία, είναι δεσμευμένη στα όρια της πατριαρχικής τάξης (π.χ. Martha Nussbaum, The Fragility of Goodness ).
2. Ο Οιδίπους και η μετάβαση από τη μητριαρχία στην πατριαρχία
Ο μύθος ως μετάβαση από το μητρικό στον πατρικό νόμο :
Ο Οιδίπους συχνά ερμηνεύεται ως το πρόσωπο που με την αναζήτηση της αλήθειας «σπάει» τον κύκλο της μητριαρχικής εξουσίας (σύμβολα μητριαρχίας: Σφίγγα, Ιοκάστη, μυστικά και ταμπού) και προάγει την κοινωνική τάξη της πατριαρχίας, όπου ο πατέρας και η πατρική εξουσία κυριαρχούν.
Η επίγνωση και η πτώση ως απαρχή πατριαρχικής τάξης :
Η αποκάλυψη της αλήθειας από τον Οιδίποδα και η αυτοτιμωρία του σηματοδοτούν το πέρασμα από έναν κόσμο όπου η μητριαρχική δύναμη λειτουργεί μέσα από μυστικά και αινίγματα, σε έναν κόσμο που βασίζεται σε νόμους, τάξη και πατρική εξουσία (π.χ. Sigmund Freud, Totem and Taboo , καθώς και Jan Assmann, The Price of Monotheism ).
3. Κλασικά και μεταγενέστερα έργα με αυτές τις θέσεις
Ζαν-Πιερ Βερνάν, Μύθος και Σκέψη στην Αρχαία Ελλάδα (1965)
Ο Vernant εξετάζει τη Σφίγγα ως υπόλειμμα μιας μητριαρχικής εποχής όπου η γυναικεία εξουσία είναι κυρίαρχη, την οποία ο Οιδίποδας καλείται να νικήσει για να εγκαθιδρυθεί η πατριαρχία.
Σίγκμουντ Φρόιντ, Τοτέμ και Ταμπού (1913)
Αναπτύσσει την ιδέα της «δολοφονίας του πατέρα» (πατροκτονίας) και τη μετάβαση από την αρχέγονη μητριαρχική κοινότητα στη νέα πατριαρχική τάξη. Ενώ ο Φρόυντ δεν εστιάζει στην Ιοκάστη ή την Σφίγγα συγκεκριμένα, οι θεωρίες του εξηγούν τον μύθο του Οιδίποδα ως συμβολική μετάβαση.
Γιαν Άσμαν, Το Τίμημα του Μονοθεϊσμού
(2009)
Εξετάζει τη μετάβαση από μητριαρχικές μορφές λατρείας και κοινωνικών οργανώσεων σε πατριαρχικές, καθώς και τις κοινωνικές συνέπειες αυτής της μετάβασης, όπου ο μύθος του Οιδίποδα παίζει κεντρικό ρόλο.
Μάρθα Νουσμπάουμ, Η Ευθραυστότητα της Καλοσύνης (1986)
Αναλύει τον ρόλο της Ιοκάστης ως γυναίκα που παλεύει ανάμεσα στην πατρική εξουσία και μητρικά ένστικτα, εκφράζοντας την πολύπλοκη φύση της γυναικείας δύναμης στο πλαίσιο της πατριαρχίας.
Συνολική Ανάλυση – Συμπέρασμα
Η Σφίγγα
λειτουργεί ως υπόλειμμα μιας μητριαρχικής αρχέγονης εξουσίας, που δοκιμάζει και απειλεί τον ήρωα με το αίνιγμά της, εκπροσωπώντας τη γονιμοποιό αλλά και τρομακτική θηλυκή δύναμη.
Η Ιοκάστη
κρατά χαρακτηριστικά τόσο μητριαρχίας (μητρική προστασία, ταμπού, μυστικά) όσο και πατριαρχία (δέσμευση στην πατρική τάξη και κοινωνικές συμβάσεις).
Ο Οιδίπους, μέσα από την αναζήτηση και την αποκάλυψη της αλήθειας, σπάει τους δεσμούς της παλιάς μητριαρχικής τάξης και εδραιώνει μια νέα πατριαρχική τάξη, όπου η αλήθεια, ο νόμος και η τάξη αντικαθιστούν τον μυστικισμό και την αυθαιρεσία.
Οι θεωρίες αυτές βρίσκονται σε έργα τόσο της κοινωνιολογίας/ανθρωπολογίας του 20ου αιώνα όσο και της ψυχανάλυσης του Freud, καθώς και σε κοινωνικούς διανοητές που εξετάζουν την αρχαία κοινωνία και μύθο (Vernant, Nussbaum, Assmann).
Ζαν-Πιερ Βερνάν, Μύθος και Σκέψη στην Αρχαία Ελλάδα (1965)
Σίγκμουντ Φρόιντ, Τοτέμ και Ταμπού (1913)
Γιαν Άσμαν, Το Τίμημα του Μονοθεϊσμού
(2009)
Μάρθα Νουσμπάουμ, Η Ευθραυστότητα της Καλοσύνης
(1986)
Εστιάζοντας στον συσχετισμό Σφίγγας-Ιοκάστης, τη μητριαρχία και την πατριαρχία στο μύθο του Οιδίποδα.
1. Jean-Pierre Vernant, Μύθος και Σκέψη στην Αρχαία Ελλάδα
(1965)
Θεωρητική Υποδομή
Ο Vernant προσεγγίζει τον μύθο ως έκφραση συλλογικών κοινωνικών και ψυχολογικών δομών.
Ερμηνεύει τον μύθο της Σφίγγας ως υπόλειμμα μητριαρχικών κοινωνιών όπου η γυναικεία μορφή είχε την απόλυτη εξουσία: η Σφίγγα ελέγχει τη Θήβα μέσω του αινίγματος, κυριαρχεί μέσω της γνώσης και της γονιμότητας.
Η Ιοκάστη συμβολίζει τη μετάβαση από τη μητριαρχία προς την πατριαρχία, καθώς λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στον παλαιό κόσμο της μυστικότητας και στον νέο κόσμο των νόμων και της τάξης που εγκαθιδρύει ο Οιδίποδας.
Κύρια Σημεία:
Η Σφίγγα δεν είναι απλός εχθρός, αλλά η προσωποποίηση της αρχέγονης γυναικείας εξουσίας, που αμφισβητεί και απειλεί την ανδρική τάξη.
Ο Οιδίπους «σκοτώνει» τη Σφίγγα όταν λύνει το αίνιγμα, δηλαδή υπερβαίνει το μητριαρχικό σύστημα γνώσης και ελέγχου.
Η Ιοκάστη επιχειρεί να κρατήσει την ισορροπία, αποφεύγοντας την αποκάλυψη της αλήθειας, που θα διαταράξει την κοινωνική — τάξη συμβολίζει έτσι τον κατασταλτικό μηχανισμό της μετάβασης.
Η ανάλυση του Vernant τονίζει την ιστορική και κοινωνική διάσταση της μετάβασης από τη μητριαρχία στην πατριαρχία μέσω μύθων και τραγωδιών.
Η γυναικεία μορφή που γίνεται δύναμη καταστροφής (Σφίγγα, Ιοκάστη) είναι ένδειξη των υπολειμμάτων της μητριαρχίας μέσα στην πατριαρχική κοινωνία.
2. Σίγκμουντ Φρόιντ, Τοτέμ και Ταμπού (1913)
Θεωρητική Υποδομή
Η ψυχαναλυτική θεωρία του Freud αναλύει την ανθρώπινη κοινωνία ως αποτέλεσμα αρχέγονων οικογενειακών και σεξουαλικών συγκρούσεων.
Υποστηρίζει ότι η μετάβαση από την πρωταρχική μητριαρχία (ή περισσότερο μια κοινοκτημοσύνη με έμφαση στη μητέρα) στην πατριαρχία περιλαμβάνει τη δολοφονία του πατέρα και την εγκαθίδρυση πατρικής εξουσίας.
Το «Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα» περιγράφει το έμφυτο σεξουαλικό ένστικτό του προς τη μητέρα και τον ανταγωνισμό προς τον πατέρα.
Συσχετισμός με Σφίγγα και Ιοκάστη
Η Σφίγγα μπορεί να ερμηνεύεται ως σύμβολο της μητρικής μορφής που προσελκύει και απειλεί τον ήρωα, όπως και η Ιοκάστη ως η μητέρα-σύζυγος που αντιπροσωπεύει το ταμπού της αιμομιξίας.
Η αποφυγή της αποκάλυψης της αλήθειας (Ιοκάστη) αντανακλά την άρνηση του ήρωα να αποδεχτεί τα απαγορευμένα συναισθήματα και την πραγματικότητα.
Η τελική αποκάλυψη, η «πτώση» του Οιδίποδα, συμβολίζει την ανάδυση της πατριαρχικής τάξης μέσα από το άνοιγμα της σκοτεινής πλευράς της ανθρώπινης ψυχής.
Το έργο του Freud προσφέρει ψυχολογική και κοινωνιολογική ερμηνεία της τραγωδίας, εστιάζοντας στην έμφυτη σύγκρουση μεταξύ μητρικής επιθυμίας και πατρικής εξουσίας.
3. Jan Assmann, Το Τίμημα του Μονοθεϊσμού (2009)
Θεωρητική Υποδομή
Ο Assmann εξετάζει τη μετάβαση από πολυθεϊστικές, μητριαρχικές ή μεικτές θρησκευτικές μορφές σε μονοθεϊστικές πατριαρχικές κοινωνίες.
Υποστηρίζει ότι ο μύθος του Οιδίποδα απεικονίζει την κρίσιμη μετάβαση από παλαιά, μητριαρχικά χαρακτηριστικά (μυστικά, απαγορεύσεις) σε μια τάξη που βασίζεται στη διαφάνεια, την αποκάλυψη και τη ρητή νομοθεσία.
Συσχετισμός
Η Σφίγγα και η Ιοκάστη είναι αρχέτυπα της παλαιάς θρησκευτικής-κοινωνικής τάξης που αναστέλλει την πλήρη αποκάλυψη της αλήθειας, δηλαδή τον πατριαρχικό νόμο.
Ο Οιδίποδας , ως ήρωας που αναζητεί την αλήθεια, γίνεται φορέας της νέας τάξης που αντικαθιστά τον παλαιό κόσμο των μύθων.
Η θεωρία του Assmann προσφέρει μια ευρύτερη ιστορική και θρησκειολογική βάση για την ανάλυση της τραγωδίας ως σημείο καμπής στην κοινωνική και θρησκευτική εξέλιξη.
4. Μάρθα Νουσμπάουμ, Η Ευθραυστότητα της Καλοσύνης (1986)
Θεωρητική Υποδομή
Η Nussbaum εστιάζει στην ηθική και φιλοσοφική διάσταση της τραγωδίας και ειδικά στον ρόλο των γυναικείων μορφών.
Αναλύει την Ιοκάστη ως πολύπλοκο χαρακτήρα που παλεύει μεταξύ μητρικής αγάπης και της ανάγκης να διαφυλάξει την κοινωνική τάξη.
Η Ιοκάστη συμβολίζει τη γυναικεία εξουσία που λειτουργεί εντός και παράλληλα ενάντια στο πατριαρχικό πλαίσιο.
Συσχετισμός
Η Ιοκάστη, όπως και η Σφίγγα, διασχίζει τα όρια ανάμεσα στην επιθυμία και την απαγόρευση, στην καταστροφή και την ανανέωση.
Η τραγική της στάση αναδεικνύει την αδυναμία και τα όρια της γυναικείας εξουσίας σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο.
Η προσέγγιση της Nussbaum είναι ανθρωπιστική και φιλοσοφική, τονίζοντας τις ψυχικές συγκρούσεις και ηθικές προκλήσεις που απορρέουν από τον μύθο.
εν συνόψει:
Οι Vernant και Assmann προσφέρουν ιστορικο-κοινωνιολογικές ερμηνείες, προβάλλοντας τη μετάβαση από μητριαρχικές μορφές σε πατριαρχικές δομές.
Ο Φρόυντ παρέχει ψυχαναλυτικό πλαίσιο, εστιάζοντας στη σύγκρουση μητρικής επιθυμίας και πατρικής εξουσίας.
Η Nussbaum δίνει έμφαση στη φιλοσοφική-ηθική διάσταση, με επίκεντρο τις γυναικείες μορφές και την τραγικότητά τους.
Όλοι συσχετίζουν τη Σφίγγα και την Ιοκάστη ως γυναικείες δυνάμεις που συμβολίζουν το μητριαρχικό παρελθόν και απειλούν την πατριαρχία, ενώ ο Οιδίπους αντιπροσωπεύει τη νέα τάξη που εδρεύει οριστικά την πατριαρχική κοινωνία.
Αποσπάσματα από τα έργα :
Γιαν Άσμαν, Το Τίμημα του Μονοθεϊσμού (2009)
Μάρθα Νουσμπάουμ, Η Ευθραυστότητα της Καλοσύνης (1986)
Γιαν Άσμαν, Το Τίμημα του Μονοθεϊσμού (2009)
Απόσπασμα 1:
«Ο μονοθεϊσμός απαιτεί μια απόλυτη αλήθεια που είναι διαφανής και παγκοσμίως έγκυρη. Αυτή η απαίτηση για μία και μοναδική αλήθεια είναι το τίμημα που καταβάλλεται για την αποκλειστικότητα της θείας αποκάλυψης. Σε αυτή τη διαδικασία, τα μυθικά και διφορούμενα στρώματα της θρησκείας δίνουν τη θέση τους στον νόμο και την ηθική εντολή.»
μετάφραση στα νέα ελληνικά:
«Ο μονοθεϊσμός απαιτεί μια απόλυτη αλήθεια που να είναι διαφανής και καθολικά έγκυρη. Αυτή η απαίτηση για μία αδιαμφισβήτητη αλήθεια είναι το τίμημα που πληρώνεται για την αποκλειστικότητα της θείας αποκάλυψης. Σε αυτή τη διαδικασία, τα μυθικά και αμφίδρομα στρώματα της θρησκείας υποχωρούν μπροστά στο νόμο και την ηθική εντολή.»
Απόσπασμα 2:
«Το αίνιγμα της Σφίγγας είναι ένα σύμβολο της παλιάς τάξης πραγμάτων, της ασάφειας και του μυστηρίου που κυριαρχεί στην πόλη. Η νίκη του Οιδίποδα επί της Σφίγγας προαναγγέλλει τον θρίαμβο της λογικής και της σαφήνειας, αλλά το κόστος είναι η καταστροφή της μητρικής μυστικότητας που ενσαρκώνεται σε μορφές όπως η Ιοκάστη.»
μετάφραση στα νέα ελληνικά:
«Το αίνιγμα της Σφίγγας είναι σύμβολο της παλαιάς τάξης, της ασάφειας και του μυστηρίου που κρατούν εξουσία πάνω στην πόλη. Η νίκη του Οιδίποδα επί της Σφίγγας προμηνύει το θρίαμβο της λογικής και της διαύγειας, όμως το κόστος είναι η καταστροφή της μητρικής μυστικότητας που ενσαρκώνεται σε μορφές όπως η Ιοκάστη.»
Απόσπασμα 3:
«Η τραγική εξέλιξη της μοίρας του Οιδίποδα είναι το τίμημα που πληρώθηκε για τη μετάβαση από μια κοινωνία δομημένη γύρω από το μητρικό μυστήριο σε μια κοινωνία που διέπεται από τον πατρικό νόμο και τη διαφάνεια. Η σιωπή της Ιοκάστης είναι μια προσπάθεια να διατηρηθούν τα εύθραυστα απομεινάρια του παλιού κόσμου.»
μετάφραση στα νέα ελληνικά:
«Η τραγική εξέλιξη της μοίρας του Οιδίποδα είναι το τίμημα που πληρώνεται για τη μετάβαση από μια κοινωνία δομημένη γύρω από το μητρικό μυστήριο σε μια που διέπεται από τον πατρικό νόμο και τη διαφάνεια. Η σιωπή της Ιοκάστης είναι μια προσπάθεια να διατηρηθούν τα εύθραυστα υπολείμματα του παλιού κόσμου.»
Μάρθα Νουσμπάουμ, Η Ευθραυστότητα της Καλοσύνης (1986)
Απόσπασμα 1:
«Η Ιοκάστη ενσαρκώνει την τραγική ένταση μεταξύ αγάπης και γνώσης. Αγαπά τον Οιδίποδα ως γιο και σύζυγό της, αλλά τρέμει την αποκάλυψη που θα κατέστρεφε αυτόν τον αδύνατο δεσμό. Οι προσπάθειές της να φιμώσει την αναζήτηση της αλήθειας αντανακλούν την ανθρώπινη επιθυμία να προστατεύσει τον εύθραυστο ιστό της καλής ζωής.»
μετάφραση στα νέα ελληνικά:
«Η Ιοκάστη ενσαρκώνει την τραγική ένταση ανάμεσα στην αγάπη και τη γνώση. Αγαπά τον Οιδίποδα ως γιο και σύζυγο, αλλά φοβάται την αποκάλυψη που θα καταστρέψει αυτόν τον αδύνατο δεσμό. Οι προσπάθειές της να σιωπήσει την αναζήτηση της αλήθειας αντανακλούν την ανθρώπινη επιθυμία να προστατεύσει το εύθραυστο ιστό της καλής ζωής.»
Απόσπασμα 2 :
«Το αίνιγμα της Σφίγγας λειτουργεί ως φύλακας των ορίων, μια δοκιμασία που διαχωρίζει το γνωστό από το άγνωστο, τη ζωή από τον θάνατο. Ο ρόλος της Ιοκάστης ως κάποιας που επιδιώκει να αποτρέψει την αποκάλυψη του παρελθόντος την ευθυγραμμίζει με αυτή την αρχετυπική φιγούρα γυναικείας δύναμης και κινδύνου.»
μετάφραση στα νέα ελληνικά:
«Το αίνιγμα της Σφίγγας λειτουργεί ως φύλακας των ορίων, μια δοκιμασία που χωρίζει το γνωστό από το άγνωστο, τη ζωή από το θάνατο. Ο ρόλος της Ιοκάστης ως εκείνης που προσπαθεί να αποτρέψει την αποκάλυψη του παρελθόντος την ευθυγραμμίζει με αυτήν την αρχετυπική μορφή της γυναικείας δύναμης και κινδύνου.»
Απόσπασμα 3 :
«Στην τραγωδία του Σοφοκλή, οι γυναικείες μορφές—η Ιοκάστη και η Σφίγγα—είναι και οι δύο επιχειρήσεις καταστροφής και μεταμόρφωσης. Συμβολίζουν την επισφαλή ισορροπία μεταξύ επιθυμίας και απαγόρευσης, καθώς και τις καταστροφικές συνέπειες όταν αυτή η ισορροπία διατάσσεται.»
μετάφραση στα νέα ελληνικά:
«Στην τραγωδία του Σοφοκλή, οι γυναικείες μορφές—η Ιοκάστη και η Σφίγγα—είναι ταυτόχρονα παράγοντες καταστροφής και μετασχηματισμού. Συμβολίζουν την επισφαλή ισορροπία ανάμεσα στην επιθυμία και την απαγόρευση, καθώς και τις καταστροφικές συνέπειες όταν αυτή η ισορροπία διατάσσεται.»
Σύνδεση με τον Μύθο του Οιδίποδα
Ιοκάστη: Προσπαθεί να εμποδίσει τον Οιδίποδα να μάθει την αλήθεια για την καταγωγή του, φοβάται την καταστροφή της οικογένειας και της κοινωνικής τάξης, ενώ η σιωπή της εκφράζει το παλαιό μητρικό μυστικό.
Σφίγγα: Το αίνιγμά της αποτελεί συμβολισμό του μυστηρίου που χωρίζει την παλαιά εποχή του μύθου από τη νέα εποχή του νόμου και της διαφάνειας. Ο θρίαμβος του Οιδίποδα σηματοδοτεί τη νίκη της λογικής, αλλά προκαλεί την κατάρρευση της παλαιάς τάξης.
Οιδίποδας: Η επιμονή του στην αναζήτηση της αλήθειας σηματοδοτεί την αποδέσμευση από τη μητριαρχική σιωπή προς την πατριαρχική τάξη, με το αντίτιμο της τραγικής μοίρας.
Παράθεση αρχαίων χωρίων που σχετίζονται με τις παραπάνω θεματικές.
Αρχαία χωρία σχετικά με τις θεματικές:
/ - της Ιοκάστης ως φορέας μητρικού μυστικού και σιωπής,
/ - του αινίγματος της Σφίγγας ως σύμβολο ορίων και μυστηρίου,
/ - της αναζήτησης της αλήθειας από τον Οιδίποδα.
1. Σοφοκλής, Οἰδίπους Τύραννος (περ. 429 π.Χ.)
χωρίο: — Ιοκάστη προς Οιδίποδα (στίχοι 1056-1062)
«τί ζητεῖς; οὐ μέλει σοι, μὴ τῷ ῥηθέντι
νόον ἐπιτίθεσο· τὰ μὲν ἄνυδρον ἐστί,
μὴν ἀλλ' ὅρκια μὴ φθάνῃς ἔχειν
ἀλλ' ἔχεσθαι μὴ ἐπιστάμενος.
σῴζειν ἄμεινον ἐστὶ τῆσδε τῆς ζωῆς
ὁρμὴν ἐκφεύγειν, κακῶν μὲν οὐδὲν λογίζεσθαι.»
μετάφραση στα νέα ελληνικά
«Τι ψάχνεις; Δεν σε νοιάζει, δεν δίνεις σημασία σε όσα ειπώθηκαν· πολλά από αυτά είναι άνευ νοήματος, αλλά μη σκεφτείς να κρατήσεις και να πιστέψεις όρκους που δεν κατανοείς. Καλύτερα είναι να αποφύγεις αυτή την ορμή για τη ζωή, και να μην σκέφτεσαι τα κακά.»
Σχόλιο:
Η Ιοκάστη εκφράζει εδώ φόβο για την αποκάλυψη της αλήθειας, προσπαθώντας να σταματήσει τον Οιδίποδα από το να σκάψει βαθύτερα — εκφράζει τη μητρική προστασία αλλά και τη διατήρηση του μυστικού.
2. Σοφοκλής, Οἰδίπους Τύραννος (περ. 429 π.Χ.)
χωρίο: — Οιδίπους για τη Σφίγγα (στίχοι 363-367)
«τίς ἐστιν ὃς ἅπτεται πᾶς
καὶ μύθους ἀείδω καὶ ἄλυπον ἀίνιγμα ἀπορίᾳ;
ἡ Σφίγξ· σφίγξ ἐστιν, ὁδὸν κατεχούσα κακὴ
λύσει δέ μοι, ὦ ἄναξ, θέμις ἐστί.»
μετάφραση στα νέα ελληνικά
«Ποιος είναι αυτός που ακουμπάει τα πάντα και τραγουδάει μύθους και αίνιγμα χωρίς λύση στην απορία; Η Σφίγγα· είναι η Σφίγγα, που κατέχει τον δρόμο με κακία. Αλλά η λύση της είναι θεμιτή, ω βασιλιά.»
Σχόλιο:
Η Σφίγγα παρουσιάζεται ως φύλακας μυστηρίου και δοκιμασίας, σύμβολο της ασάφειας και της απειλής της παραβίασης των ορίων, που η λύση της φέρνει τάξη αλλά και καταστροφή.
3. Ευριπίδης, Βάκχαι (περ. 405 π.Χ.)
χωρίο: — Πενθέας για τη μητέρα του Αγαύη (στίχοι 1300-1305)
«Μήτηρ ἐστίν· τῆς δ' ἐν ὀφθαλμοῖς
κακῶν βάρος ὑπάρχει, γένος καὶ νόος ἀταξίαι.
Ἐσείετο δ' ὅτε τόνδε τινα ἔδειξεν ὑπὲρ τῶν ἀνδρῶν.»
μετάφραση στα νέα ελληνικά
«Είναι μητέρα· μέσα στα μάτια της υπάρχει το βάρος των κακών, του γένους και της νόησης η αταξία. Τρέμει όταν δείχνει κάποιον υπέρ των ανδρών.»
Σχόλιο:
Αν και δεν αναφέρεται άμεσα η Ιοκάστη, το χωρίο αναδεικνύει το μητρικό στοιχείο ως ταυτόχρονα δύναμη και αιτία κοινωνικής αναταραχής — χαρακτηριστικό κοινό με τη Σφίγγα και την Ιοκάστη ως γυναικεία «καταστροφική» δύναμη.
4. Αισχύλος, Ορέστεια (περ. 458 π.Χ.)
χωρίο: — Χορός (στίχοι 1340-1346)
«Ὥστ' ἂν τὰς μητέρας φονεύειν ἁμαρτίαν,
οὐ μόνον νόμος, ἀλλὰ καὶ φύσις ἔδειξεν,
πατρὸς μὲν οἴκους, μητρός δ' ἡδονὰς φυλάττειν,
τοὺς δὲ σὺν νόμῳ καὶ θυμροὺς» ἀ
μετάφραση στα νέα ελληνικά
«Το να σκοτώνει τη μητέρα δεν είναι αμάρτημα όχι μόνο από νόμο, αλλά και από τη φύση που δείχνει, καθώς προστατεύει τα σπίτια του πατέρα και τις ηδονές της μητέρας, ενώ ο νόμος και το θυμικό είναι φύλακες των αντρών.»
Σχόλιο:
Αναδεικνύεται η βαθιά ρίζα των ταμπού της μητριαρχίας και της πατριαρχίας, με αντίστοιχη σημαντική διαμάχη, που έχει άμεση σχέση με τον μύθο του Οιδίποδα, όπου το ταμπού της μητριαρχίας (Ιοκάστη) και ο πατρικός νόμος συγκρούονται.
Σύνοψη
Τα αρχαία αυτά χωριά, κυρίως από τον Σοφοκλή, θέτουν την Ιοκάστη ως τη γυναίκα που επιχειρεί να προστατεύσει το μητρικό μυστικό και να εμποδίσει την αποκάλυψη (σιωπή, φόβος για την αλήθεια).
Η Σφίγγα είναι το αρχέτυπο της γυναικείας δύναμης που δοκιμάζει την τάξη μέσω μυστηρίου και αινίγματος.
Ο Οιδίποδας ως άνδρας παλεύει να περάσει από τη σφαίρα του μητρικού μυστηρίου στη σφαίρα του νόμου και της τάξης, πληρώνοντας βαρύ τίμημα.
Στο μύθο του Οιδίποδα, τόσο η Σφίγγα όσο
και η Ιοκάστη, αμέσως μετά την αποκάλυψη και δημοσιοποίηση της αλήθειας
αυτοκαταστρέφονται (η πρώτη πέφτει από το βουνό, η δεύτερη αυτοκτονεί στο
εσωτερικό του παλατιού). Οι γυναίκες που ήταν το πλατύσκαλο-πέρασμα για την
απόκτηση της επιτυχίας μετά την αποκάλυψη της αλήθειας αυτοκαταστρέφονται.Η
αυτοκαταστροφή τους οφείλεται στο ότι υπήρχαν και κυριαρχούσαν όσο η αλήθεια
δεν ήταν γνωστή.
Η αυτοκαταστροφή των γυναικών στο μύθο του
Οιδίποδα — της Σφίγγας και της Ιοκάστης — είναι ενδεικτική ενός βαθύτερου
συμβολισμού που σχετίζεται με την αλήθεια, την εξουσία και την αυτογνωσία. Και
οι δύο αυτές γυναίκες έχουν έναν κεντρικό ρόλο στην πλοκή του
μύθου, ο οποίος αφορούσε το κυνήγι της αλήθειας και τις συνέπειες της
αποκάλυψής της.
Σφίγγα
Η Σφίγγα
είναι μια μυθική φιγούρα που εμποδίζει την είσοδο στο Θηβών, προσφέροντας το
αίνιγμα και καταστρέφοντας όποιον δεν μπορεί να το λύσει. Η δύναμή της
προέρχεται από την αδυναμία των άλλων να αποκαλύψουν την αλήθεια (ή να λύσουν
το αίνιγμα). Η αλήθεια που κρύβει είναι αναπόφευκτα επικίνδυνη και απειλητική
για τη δομή του κόσμου της. Όταν ο Οιδίποδας τελικά λύνει το αίνιγμα, η Σφίγγα
χάνει τη δύναμή της και αυτοκαταστρέφεται, πέφτοντας από το βουνό. Η πτώση της
μπορεί να ερμηνευτεί ως η καταστροφή της εξουσίας της και ως μια ένδειξη ότι η
αλήθεια, όταν αποκαλύπτεται, καταλύει το παλιό σύστημα και οδηγεί σε μια
καταστροφή της «ψευδαίσθησης».
Ιοκάστη
Η Ιοκάστη, η μητέρα και σύζυγος του
Οιδίποδα, είναι μια άλλη γυναίκα που συνδέεται με το μυστικό της αλήθειας. Στην
αρχή, προσπαθεί να αποτρέψει τον Οιδίποδα από την αναζήτηση της αλήθειας,
επειδή γνωρίζει τις συνέπειες της γνώσης. Όταν η αλήθεια αποκαλύπτεται, η
Ιοκάστη αντιλαμβάνεται ότι ήταν η μητέρα του Οιδίποδα, και αυτή η
συνειδητοποίηση την οδηγεί στην αυτοκτονία. Η Ιοκάστη, όπως η Σφίγγα,
καταστρέφεται από την αλήθεια που δεν μπορεί να ανατραπεί ή να αποφευχθεί. Η
καταστροφή της συμβολίζει την ανικανότητα του ανθρώπου να ζήσει με την πλήρη
συνείδηση των πράξεών του, ειδικά όταν αυτές συνδέονται με την πατρική ή τη
μητρική εξουσία.
Κοινά
σημεία
Και οι δύο γυναικείες φιγούρες συμβολίζουν,
λοιπόν, το γεγονός ότι η αλήθεια έχει καταλυτικές συνέπειες στην εξουσία και
στην ισορροπία του κόσμου. Οι γυναίκες, πριν την αποκάλυψη της αλήθειας,
κατείχαν μια θέση ισχύος: η Σφίγγα, ως θεότητα-φόβητρο που καθορίζει τη ζωή ή
το θάνατο του περαστικού, και η Ιοκάστη, ως βασίλισσα και σύζυγος του Οιδίποδα,
η οποία μάλιστα προσπαθεί να αποτρέψει την αλήθεια για να προστατεύσει την
οικογένειά της. Όταν η αλήθεια έρχεται στο φως, όμως, αυτή η ισχύς καταρρέει,
καθώς η ίδια η φύση της εξουσίας τους ήταν συνδεδεμένη με το μυστικό. Η
αποκάλυψη της αλήθειας απογυμνώνει την εξουσία τους και οδηγεί στην καταστροφή
τους.
Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι η αυτοκαταστροφή τους είναι συνδεδεμένη με το ότι το «σκοτάδι» που αυτές εκπροσωπούν (η άγνοια της αλήθειας) καταρρέει. Αν η αλήθεια υπήρχε πάντα σε αυτήν την περίπτωση, ίσως να μην είχαν την ίδια επιρροή και ίσως να μην είχαν τη δύναμη να προκαλέσουν αυτή την αίσθηση του μοιραίου ή του "απαγορευμένου".
Η αλήθεια, σε αυτόν τον μύθο, δεν είναι απλώς μια πληροφορία, αλλά μια δύναμη που ανατρέπει τις ισχυρές δομές εξουσίας και προκαλεί την καταστροφή των «προστατών» αυτών των δομών. Οι γυναίκες αυτές παίζουν το ρόλο του «πλατύσκαλου», αλλά η πτώση τους δείχνει ότι η γνώση και η αλήθεια δεν μπορούν να διατηρηθούν αν δεν αποδεχθούν πλήρως οι άνθρωποι τις συνέπειές τους.
Η αυτοκαταστροφή της Σφίγγας και της Ιοκάστης σχετίζεται άμεσα με την ανατροπή του κόσμου τους από την αλήθεια. Η Σφίγγα, η οποία είχε τη δύναμη να καταστρέφει όσους δεν απαντούσαν σωστά στο αίνιγμά της, χάνει την εξουσία της όταν ο Οιδίποδας λύνει το αίνιγμα και η ίδια πέφτει στο κενό. Η Ιοκάστη, από την άλλη, καταστρέφεται όταν συνειδητοποιεί την αλήθεια για τον γιο της και την ίδια της τη θέση στη μοίρα. Αυτές οι δύο γυναίκες, σε διαφορετικά πλαίσια, είναι σύμβολα της καταστροφής που προκαλεί την αλήθεια, η οποία ανατρέπει το σύμπαν τους.
Η συνειδητοποίηση της αλήθειας και η αδυναμία να την αντέξουν οδηγούν και τις δύο στην καταστροφή, δείχνοντας πώς η διατήρηση του μυστικού και της άγνοιας είναι συνδεδεμένη με την επιβίωση και την ισχύ τους.
Λόγος Έμφρων
[ ανάρτηση 23 Ιουνίου 2025 :
Από τη Σφίγγα στην Ιοκάστη
δύο όψεις της γυναικείας δύναμης
ως εφαλτήριο ανόδου και καταστροφής στον μύθο
η γυναίκα ως σύμβολο απόκτησης της εξουσίας
αλλά και απώλειάς της
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ]