Ρόης Παπαγγέλου "Εμβάθυνση στις μεταφράσεις του Ρόη Παπαγγέλου"

 

ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ 

ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ 

ΤΟΥ 

ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ 

ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ

Στίς Μεταφράσεις τού Ρόη Παπαγγέλου

 

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

 

            Τό δημοσιευμένο έργο τού Ρόη Παπαγγέλου από τό 1974 ανέρχεται σέ 50 συνολικά βιβλία (33 βιβλία ποίησης, 3 βιβλία μέ θεατρικά, 10 βιβλία μέ μεταφράσεις ξένης ποίησης, 2 λεξικά, καί 2 μυθιστορήματα). Στό διάστημα 1979-2008 εξέδωσε 9 βιβλία με έμμετρες (καί σχολιασμένες) μεταφράσεις ξένων ποιητών, ενώ τό 2017 εξέδωσε ένα ακόμη βιβλίο μέ ποιητικές μεταφράσεις του μέ εκτενή σχολιασμό.

            Στο διάστημα 1979-2008 εξέδωσε 9 βιβλία με έμμετρες ελληνικές μεταφράσεις ξένων ποιητών (μετά σχολίων), ενώ το 2017 εξέδωσε το 10^ο βιβλίο με ποιητικές μεταφράσεις του με εκτενή σχολιασμό. [Το 11^ο , είναι από την ανέκδοτη μετάφραση στα αγγλικά ενός δικού του έργου].

            Έχουν επίσης δημοσιευτεί δικές του ποητικές μεταφράσεις ξένων ποιητών σε λογοτεχνικά περιοδικά.         Ενδεικτικά, η υποδοχή τών σχολιαστών ήταν ιδιαίτερα θερμή: «το κατόρθωμα να έχετε μεταφράσει ποιήματα …σε ομοιοκατάληκτους ελληνικούς στίχους» (Henri Tonnet, Σορβώνη) -  «Μεταφράζετε και αναπλάθετε με τόση γλαφυρότητα το πρωτότυπο, με τόση τέχνη, που κάνετε τον αναγνώστη να πείθετε πως η μετάφραση είναι ισοδύναμη του, άν όχι καλύτερη ή ότι στη γλώσσα μας παίρνει την ουσιαστικώτερη μορφή τού ποιήματος» (Γ. Κοφίνης)  -  «μιά μαγική οικειοποίηση, στην ελληνική μεταλαμπάδευση τού αΐδιου φέγγους τής συνεχώς ανανεούμενης ανθρώπινης παρουσίας μέσα στα όρια τής ζωής και τού απείρου, είναι πάντα η δημιουργική γραφή του…διέσωσε με την ελληνική ελληνική του γλωσσική ρωμαλεόητα τη μαγεία …ενός μεγαλοφυούς κατορθώματος του ανθρωπίνου πνεύματος», Περιοδικό ΙΛΙΣΟΣ,     -  «Έχει δικό του τρόπο να σε καθηλώνει ο ποιητής», ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ,  -  «Ο λόγος τού άξιου μεταφραστή,που καθαρός, γνωστικός και κυριαρχικός, διαβάζεται και ακούγεται έτσι, που να σε κάνει κάθε τόσο να αναρωτιέσαι: Αλήθεια, πώς θα μπορούσε να γράψει ή να μιλήσει ο ποιητής αλλοιώς», Περιοδικό ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ».

            Γιά το καθένα από τά παρουσιαζόμενα εδώ βιβλία, δίνονται πρώτα οι κριτικές αποτιμήσεις από πνευματικούς ανθρώπους αλλά και δημοσιευμένες κριτικές αποτιμήσεις τού μεταφραστικού του έργου σε έντυπα, και έπονται οι ποιητικές του μεταφράσεις (τα μεταφραζόμενα ποιήματα

 

            Το 2010 γιά την διευκόλυνση τού Ιταλού μεταφραστή στήν απόδοση στα ιταλικά  τής ποιητικής του σύνθεσης «Ατλαντίδα», ο Παπαγγέλου προσέφερε μιά δική του μετάφραση στα αγγλικά, τού πρωτότυπου ελληνικού κειμένου τής ‘Ατλαντίδας’, μαζί με τον αρχικό Πρόλογο, καθώς και τίς 3 σελίδες τών σημειώσεων.

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

       BIBLIA                                                               ΣΕΛΙΔΕΣ

                

 1.   ΥΨΗ ΤΟΥ ΜΑΤΣΟΥ ΠΙΤΣΟΥ - - - - - - -- - - - - -   2 -  6 

 2.   Η ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΓΝΩΣΗΣ- - -- -- - - -     7 - 10

 3.   ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙ  - - - - - - - - -- -     11 - 16

 4.   ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -     17 - 23

 5.   ΜΟΝΟΛΟΓΟΙ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --     24 - 37

 6.   ΠΑΝΟΡΑΜΑ από τα ΚΑΝΤΟΣ - - - - - - - -  - -      38 - 43

 7.   Ο ΒΑΣΙΛΗΑΣ ΤΟΥ ΧΑΡΛΕΜ- - - - - - - - - - - -      44 - 50

 8.   ΤΟ ΜΕΘΥΣΜΕΝΟ ΜΠΑΡΚΟ- - - - - - - - - - - -     51 - 57

 9.   Λίγα από ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ- - - - - - - - - -    58 - 64

10.  ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ & ΧΕΡΣΑ ΓΗ - - - - -      65 - 75

11.  AΤΛΑΝΤΙΔΑ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - -    76 - 80

1                ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ                                                                                                                                                                                                                                               

 

Πάμπλο Νερούδα:

            ΥΨΗ ΤΟΥ ΜΑΤΣΟΥ ΠΙΤΣΟΥ (1948)

 

Ρόης Παπαγγέλου:

            ΥΨΗ ΤΟΥ ΜΑΤΣΟΥ ΠΙΤΣΟΥ (1979) – Μετάφραση

 

 

Κριτική αποτίμηση:

    Ο Μ. Παναγιωτόπουλος, 1.9.1979, σημείωσε: «Μάς προσφέρατε μιά έξοχη απόδοση τού Νερούδα».

    Ο Κώστας Σερέζης, ΕΡΤ-ΕΤ, 4.9.1979, σημείωσε: «Τα βιβλία σας, ένα μήνυμα ασίγαστης ανθρωπιάς μετουσιωμένης σε τέχνη μ’ένα έντονα προσωπικό ύφος… Αυτές τις μέρες πήρα τις «Μάσκες» και τά «Τόξα» και τη μετάφραση από την ποίηση τού Πάμπλο Νερούδα «Ύψη τού Μάτσου Πίτσου». Η φωνή σας, πληθωρική από λυρικά οράματα και χειμαρρώδης στην εκφραστική της απόδοση έχει μια εσωτερικότητα κι ένα βάθος που ελκύει αλλά και προβληματίζει. Δεν είναι φωνή που εφησυχάζει αλλά φωνή που ανοίγει ορίζοντες, που αποκαλύπτει, που μαστιγώνει. Ο λυρισμός, η ανθρώπινη ποιότητα, ο χυμώδης τόνος, η ρωμαλεότητα και ο προβληματισμός πάνω σε σύγχρονα θέματα τής εποχής μας, αλλά και πάνω στα αιώνια προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο είναι ό,τι πιο πολύ με τράβηξε στην ποίησή σας».

     Ο Prof. Vincenzo Rotolo, ελληνισής, Πανεπιστήμιο Παλέρμο, 6.10.1079, σημείωσε: «… Συγχαρητήρια γιά την τόσο εντατική και γόνιμη δράση σας! – πρόλαβα να διαβάσω τη μετάφραση σας από τόν Νερούδα «Ύψη τού Μάτσου Πίτσου» που μού άφησε λαμπρές εντυπώσεις… διαβάζοντας την σαν αυτόνομο ποίημα, τη χάρηκα πραγματικά. Μόνο όσοι ξέρουν από πείρα τί θα πεί μετάφραση ποιητικών κειμένων μπορούν να εκτιμήσουν το κατόρθωμα σας. Σάς συγχαίρω θερμά…».

     Η εφημερίδα Η ΗΜΕΡΑ (Πατρών), σ.4, Κ.Ν. Τριανταφύλλου, 7.8.1989, έγραψε: «Από το ποιητικό κεφαλάρι τούύ κ. Ρόη Παπαγγέλου… (που) δεν σταματάει να προσφέρει στην Ελληνική ποίηση – εφέτος έχουμε δυό του ποιοητικά βιβλία. Το ένα είναι η έξοχη μετάφραση έμμετρη απ’ευθείας από το ισπανικό κείμενο τού Πάμπλο Νερούδα Ύψη τού Μάτσου Πίτσου και το άλλο μία ακόμη όμορφη ποιητική συλλογή του, «Τόξα» όπως την επιγράφει…. Πρέπει να προσέξουμε αυτή την τόσο αισθητικά… καλλιεργημένη προσφορά τού κ. Παπαγγέλου και αξίζει τη βαθειά μας εκτίμηση. Ο κ. Ρόης Παπαγγέλου ανήκει σε μάς και τα κείμενά του συμπληρώνουν κενά στη δική μας ζωή. Και κάτι παραπάνω: την αποδίδουν πολύ καλλιεργημένα και βαθειά».

    Η εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, σ.6, Δ. Σταμέλος, 9.8.1979, έγραψε: «… Πέρα από την ποιτική γοητεία, ιδιαίτερα κατατοπιστικό είναι το ανάλογο με το ποίημα σχόλιο που συνοδεύει την έκδοσή του…».

    Η εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, σ.6, Κ.Ι. Τσαούσης, 17.8.1979, έγραψε: «… Με σκαπάνη τον στίχο ο ποιητής βηματίζει ανάμεσα στα ερείπια και κουβεντιάζει μαζί τους γιά τούς ανθρώπους που τά’χτισαν και το πνεύμα που τούς καθοδήγησε να τα υψώσουν: ‘Παράδωσε μου τον σκλάβο που έθαψες. / Τίναξε από τα χώματα το σκληρό ψωμί τών κακορρίζικων, δείξε μου τα ντύματα / τού είλωτα και τη σιδεριά του. / Πές μου πώς κοιμότανε σαν ζούσε. / Πές μου αν ήταν το ενύπνιο του / τραχύ, χαίνον, σαν μαύρο σκάμμα / φτιαγμένο από κάματο πάνω στο τείχος…’. Την απόδοση στα ελληνικά έχει κάνει ο ποιητής Ρόης Παπαγγέλου που σχόλιο του γιά το ποίημα δημοσεύεται στο τέλος του βιβλίου…».

    Η εφημερίδα ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ, (Λευκωσία), 24.9.1979. έγραψε: «Συνεχίζοντας τη γόνιμη προσφορά του στη νεοελληνική ποίηση …ο κ. Ρόης Παπαγγέλου, εξέδωσε νέο ποιητικό κείμενο τούτη τη φορά σε μετάφραση ή απόδοση όπως προτιμά ο ίδιος, τής σύνθεσης ‘Ύψη τού Μάτσου Πίτσου’ τού Νομπελίστα Πάμπλο Νερούδα. Δεν είναι εύκολο εγχείρημα η μεταγλώττιση ενός κειμένου γιατί υπάρχει πάντα ο κίνδυνος τής απώλειας τών λεπτότατων νοηματικών αποχρώσεων και τής ομορφιάς τής όλης δομής. Ο Ρόης Παπαγγέλου ποιητής και ο ίδιος που δέχεται τούς λεπτότατους κραδασμούς τής τέχνης και τού ρυθμού τής εποχής τής περασμένης και τωρινής, πέτυχε πέρα γιά πέρα να μάς προσφέρει τον Νερούδα με τη χυμώδη έκφραση και τον τόσο ανθρώπινο στοχασμό».

    Η εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, σ.6, 27.9.1979, Κ.Ι. Τσαούσης, έγραψε: «Έχει αρκετή θητεία στην ποίηση ο Ρόης Παπαγγέλου (η στήλη μίλησε άλλοτε γι’αυτή και τελευταία γιά την απόδοση στα ελληνικά τής σύνθεσης τού Νερούδα στα ‘Ύψη του Μάτσου Πϊτσου’)….».

    Το  περιοδικό ΣΜΥΡΝΑ, αρ.134-136, σ.210, Δεκέμβριος 1979, Ι. Μαλόβρουβα, έγραψε: «Γιά τα 75 χρόνια από τη γέννηση τού Πάμπλο Νερούδα γίνηκε τούτη η απόδοση στα ελληνικά από τον ποιητή μας Ρόη Παπαγγέλου. Πολλές φορές έχω ασχοληθεί με το δικό του έργο και έχω δώσει τη γνώμη μου… Το ποίημα ‘Ύψη του Μάτσου Πίτσου’… διάλεξε και ο Παπαγγέλου, που όπως φαίνεται τήρησε όσο μπορούσε πιό πιστά τη γλωσσική και νοηματική δομή τού πρωτότυπου και το απέδωσε με λυρισμό πληρότητα και γνήσια ποιητική φωνή. Το σχόλιο του γιά το ισπανικκό κείμενο, συμπληρώνει επάξια την απόδοση του στα ελληνικά».

    Στο περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, αρ.30, Απρίλης 1980, αναγνώστης σε καταχωρημένη επιστολή του, έγραψε: «… Κάθησα και διάβασα συγκριτικά, στίχο με στίχο, και διαπίστωσα ότι η μετάφραση τού Ρόη ¨Παπαγγέλου είναι εξαιρετικά ποιητικώτερη κι αποδίνει πιό έντονα το ύφος τού ποιητικού αυτού έργου τού Π. Νερούντα που τό’χω διαβάσει και σε 3^η μετάφραση…».

    Το έντυπο ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ (Λευκωσία), αρ.65-66, σ.671, Δεκέμβριος 1979, Γ. Λυσιώτης, έγραψε: «Με απόδοση στα ελληνικά και σχόλια τού ποιητή Ρόη Παπαγγέλου κυκλοφόρησε στην Αθήνα η ποιητική συλλογή τού Χιλιανού ποιητή Πάμπλο Νερούντα ‘Ϋψη τού Μάτσου Πίτσου’…: «Δώστε μου τη σιωπή, το νερό, τα ηφαίστεια. Κολλείστε σε μένα τα κορμιά σας σαν μαγνήτες. Κοινωνείστε…κλπ».

    Το περιοδικό ELLINIKA GRAMMATA (ΗΠΑ), "Tribute to Hellenic Letters", G. Kanarakis, 1985, Εd. Fotios Litsas, University of Illinois at Chicago, έγραψε: «Of the contemporary poets, mention should be made of the very creative poet Roy Papangelou (1941- ). His poetry radiates strength, humanism, agony and tenderness and reveals a mature talent. It's worth noting though that apart from poetry, Papaggelou also writes plays, has completed a novel, and has translated Pablo Neruda into Greek"

 

 

 

            Ακολουθούν αποσπάσματα

                                    από τά μέρη VIII, X, καί XII τής Σύνθεσης

 

ΥΨΗ ΤΟΥ ΜΑΤΣΟΥ ΠΙΤΣΟΥ

 

 

                        VIII

 

Ανυψώσου μαζί μου, αγάπη αμερικάνα.

 

Φίλησέ μου τις κρυφές πέτρες.

Το κατακλυσμικό ασήμι τ’ Ουρουμπάμπα

αναπετά τη γύρη στο κροκάτο κιούπι του.

Πετά το κενό τ’αναρριχητικού,

το πετρωμένο φυτό, το σκληρό στεφάνι

πάνω στη σιωπή απ’το βουνίσιο σκήνωμα.

Έλα, μικρούτσικη ζωή, ανάμεσα στα φτερά

από τη γή, έτσι σαν – κρύσταλλο και κρύο,

μαστιγωμένο αγέρι –

χωρίζοντας εμπόλεμα σμαράγδια,

ώ νερό άγριο, ροβολώντας απ’το χιόνι.

……………………………………..

……………………………………..

 

 

                        Χ

 

Πέτρα με πέτρα, ο άνθρωπος πού ήταν;

Αέρα μ’αέρα, ο άνθρωπος πού ήταν;

Χρόνο με χρόνο, ο άνθρωπος πού ήταν;

Ήταν άραγε το σπασμένο κομματάκι

τού ατελούς ανθρώπου, το κουφάρι τού αητού,

που μές στα φύλλα τού φθινόπωρου

όλο κοπανάει την ψυχή ακόμα και στο μνήμα;

…………………………………………….

 ……………………………………………

 

Παράδωσέ μου τον σκλάβο που έθαψες!

Τίναξε τα χώματα απ’το σκληρό ψωμί

τών κακορρίζικων, δείξε μου τα ντύματα

τού είλωτα και τη σιδεριά του.

Πές μου πώς κοιμόταν όσο ζούσε.

Πές μου εάν ήταν το ενύπνιο του

τραχύ, χαίνον, σαν μαύρο σκάμμα

φτιαγμένο από κάματο στο τείχος πάνω.

Το τείχος, το τείχος! ‘Άν μες στον ύπνο του

βάραινε κάθε στρώση πέτρας,

κι αν έπεσε από κάτω της

σαν κάτω από φεγγάρι, μέσα στ’όνειρο!

 

                                    ΧΙΙ

 

…………………………………….

…………………………………….

Κοίταξέ με από τήής γής τα βάθη,

αγρότη, υφαντή, βουβέ τσοπάνη:

ημερωτή τών πολυούχων γκουανάκος:

κοσμηματάρη με τα κοπανισμένα δάχτυλα:

χωριάτη τρεμουλιάρη με τά σπόρια:

φέρτε στην κούπα τής νέας ζωής

τις παλιές θαμμένες πίκρες σας.

Δείξτε μου το αίμα σας και τις χαρακιές σας,

πέστε μου: εδώ ετιμωρήθηκα

γιατί το κόσμημα δεν άστραφτε ή η γή

δεν σόδιασε στην ώρα της στην πέτρα ή το σπόρο:

σημαδέψτε μου την πέτρα όπου πέσατε

και το ξύλο όπου πάνω του σάς σταύρωσαν,

ανάψτε μου τις αρχαίες τσακμακόπετρες,

τ’αρχαία λιχνάρια, τα μαστίγια τα κολλημένα

μές απ’τους αιώνες στις πληγές

και τα πελέκια τής καταματωμένης λάμψης.

……………………………………………

……………………………………………

Δώστε μου τη σιωπή, το νερό, την ελπίδα.

Δώστε μου τον αγώνα, το σίδερο, τα ηφαίστεια.

Κολλήστε σε μένα τα κορμιά σας σαν μαγνήτες.

Κοινωνείστε στις φλέβες μου και στο στόμα μου.

Μιλείστε με τα λόγια μου και το αίμα μου.

 

 

 

2                ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

 

 

Ρόης Παπαγγέλου:

            Η ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΓΝΩΣΗΣ (1983) - Μεταφράσεις

 

Ποίηση τών:

Έλιοτ (‘Οι Κούφιοι’ 1925)

Γέητς (‘Πλέοντας γιά το Βυζάντιο’, 1928)

Πάουντ (αποσπάσματα από τα Κάντος: I, VI, XVI, LXXXI)

Λώουελ (‘Η ώρα τών κουναβιών’1979, ‘Νερό’, 1964’)

 

 

 

Κριτική αποτίμηση:

    Ο Prof. Peter Levi, ελληνιστής, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, 24.1.1983, σημείωσε: «Many thanks for your recent volume... I have just been going through all your books with great pleasure. I did particularly like the Yeats»

    Ο Κώστας Μιχαηλίδης, φιλόλογος, 9.2.1983, σημείωσε: «… Στέκομαι και χαίρομαι τα θαυμαστά ποιήματα τού Ezra Pound (εκείνο το΄απόρριψε τη ματαιότητα σου’), το ‘Πλέοντας γιά το Βυζάντιο’ τού Yeats, και τους ‘Κούφιους’ τού  Τ.Σ. Έλιοτ και χαίρομαι τη μερτάφραση τους. Συγχαίρω και πάλι».

    Ο Εμμ. Χ. Κάσδαγλης, 2.4.1983, σημείωσε: « Πώς να σάς ευχαριστήσω γιά τη χαρά που μού δίνει πάντα η πνευματική σας εργασία. Μέσα στον πληθωρισμό τής έντυπης φλυαρίας, είναι πάντα μιά καθαρή πηγή να σταθείς και να ξεδιψάσεις. Θέλω ιδιαίτερα να σάς μιλήσω γιά  την ‘Απόγνωση τής Επίγνωσης’. Το διάβασα βιαστικά, και την άλλη μέρα έπεσα άρρωστος στο κρεβάτι. Το ξαναπήρα, μαζί με τα πρωτότυπα κείμενα… και απόλαυσα τη μεταφραστική προσπάθεια λέξη προς λέξη – καθώς και τα θαυμάσια σχόλια, που σού επιτρέπουν να ευφρανθείς περσσότερο την ποίηση. Η δοκιμή αυτή δεν θά’πρεπε να μείνει χωρίς συνέχεια. Τέτοια γνώση, ευαισθησία και υπομονή θά’πρεπε να δοκιμαστούν και πιό συστηματικά. Θά’ταν κέρδος και γιά τη γλώσσα μας (που βάναυσα δοκιμάζεται τελευταία) και γιά τη λογοτεχνία μας (που αρχίζει να δείχνει σημεία κάμψης μέσα στην απομόνωση και τον ναρκισσισμό».

    Ο Δρ. Γ. Καναράκης, Αυστραλία, 20.7.1983, σημείωσε: «… διάβασα ωρισμένα κομμάτια στους Αυστραλούς φοιτητές μου τών Νέων Ελληνικών σε αντιπαραβολή με το αγγλικό κείμενο… Μού άρεσαν πολύ τα προσεγμένα σχόλια και οι σημειώσεις, που έτσι ανεβάζουν τη λογοτεχνική απόδοση και την όλη σας δουλειά σε επιστημονικό επίπεδο. Συγχαρητήρια. Την ‘Μεσόγειο’ [σας] την απόλαυσα σαν Έλληνας και σαν Πειραιώτης».

    Ο Δρ. Γ. Κεχαγιόγλου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 22.2.1984, σημείωσε: «… Διάβασα και τα δυό βιβλία [‘Γυρισμός’, ‘Η Απόγνωση τής Επίγνωσης’] με μεγάλο ενδιαφέρον…».

    Η εφημερίδα  Η ΗΜΕΡΑ (Πατρών), 19.1.1983, Κ.Ν. Τριανταφύλλου, έγραψε: «Πολύ σπουδαία η νέα προσφορά τού γνωστού μας ποιητή τού Λονδίνου κ. Ρόη Παπαγγέλου. Παρουσιάζει Έλιοτ, Γέητς, Πάουντ, Λώουελ… Πολύ διαλεκτά κομμάτια βρήκε να παρουσιάσει και με τα σχόλια του να μάς κατατοπίσει με πολλή σιγουριά. Η ποίηση αυτή τών Άγγλων διάσημων λογοτεχνών τήής εποχής μας είναι καίριου ενδιαφέροντος και η μετάφραση, η επιμέλεια, η παρουσίαση τού κ. Παπαγγέλου αξιόλογη από κάθε άποψη. Το ποιητικό αυτό βιβλίο είναι ένα απόκτημα.».

    Το περιοδικό ΣΜΥΡΝΑ, αρ.177-179, σ.6, Απρίλιος-Ιούνιος 1983, Ι. Μαλόβρουβα, έγραψε: «Μετάφραση τών ποιημάτων [‘Η Απόγνωση τής Επίγνωσης’]… μάς δίνει στα ελληνικά με ακρίβεια που τον χαρακτηρίζει. Είναι ένα δοκίμιο γραμμένο από δόκιμο ποιητή πού δίνει ένα θαυμάσιο βοήθημα στούς μελετητές τών έργων τών τεσσάρων αυτών ποιητών ….».

 

 

 

            Ακολουθούν:

                 Το ποίημα του Γέητς ‘Πλέοντας γιά το Βυζάντιο’

                 και απόσπασμα από το Κάντο LXXXI (81^ο)

 

 

Γ. Μπ. Γέητς: ΠΛΕΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ (1928)

 

 

ΠΛΕΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

 

Δεν είναι χώρα αυτή γιά γέρους. Οι νέοι

Ο ένας σε άλλου αγκαλιά, στα δέντρα τα πουλιά

– Εκείνες οι εφήμερες γενιές – με το κελάϊδημά τους,

Οι καταρράκτες όλο σολομούς, τα πέλαα τα γεμάτα με σκουμπριά,

Τα ψάρια, η σάρκα, πετεινά, δοξολογούν όλο το θέρος

Ό,τι κυήθηκε, γεννιέται και πεθαίνει.

Αιχμάλωτοι σε αυτή τη σαρκική τη μουσική τής πλησμοσύνης

Μνημεία μη-γερνούσας νοημοσύνης.

 

Δεν είναι ο γέρος παρά πράγμα τιποτένιο,

Κουρελιασμένο επανωφόρι σε ραβδί, εκτός άν

Χειροκροτάει η ψυχή και τραγουδά, πιό δυνατα κι αν τραγουδά

Γιά κάθε ξέφτι στη θνητή του φορεσιά,

Ουδέ και υπάρχει ωδής σχολή μόνο σπουδής

Μνημεία τού δικού του μεγαλείου

Γιά τούτο και ταξίδεψα τις θάλασσες και ήρθα

Στην άγια πολιτεία τού Βυζαντίου.

 

Ώ ένσοφοι που κείστε στού Θεού την άγια φλόγα

Ωσάν σε κάποιου τοίχου το χρυσό ψηφιδωτό,

Από την άγια φλόγα ελάτε, ελικόστροφα, σε μιά γυροτροχιά,

Και γίνετε αρχιτραγουδιστάδες τής ψυχής μου.

Απορροφείστε την καρδιά μου. Από πόθο αρρωστημένη

Και σε αγρίμι ετοιμοθάνατο δεμένη

Τί είναι δεν γνωρίζει. Και πάρτε με

Μές το περίτεχνο τού αιώνιου.

 

Και μιάς από την πλάση βγώ ποτέ μου δεν θα πάρω

Το θώρι του κορμιού μου από ένα πράγμα φυσικό,

Μά τέτοια μια μορφή που μαστορεύουνε Γραικοί χρυσοχοοί

Από σφυρήλατο χρυσό και χρυσό σμάλτο

Γιά να κρατώ ένα νυσταλέο αυτοκράτορα ξυπνό

Ή σε κλωνί χρυσό θα τραγουδάω

Σε αρχόντους και κυρές τού Βυζαντίου

Γιά ό,τι μέλλεται, ή πέρασε, ή περνά.

Έζρα Πάουντ: Κάντος 

 

Απόσπασμα από το Κάντο LXXXI (81^ο)

 

 

…………………………………………………..

Στον κόσμο του τών δράκων το μερμύγκι ένας Κένταυρος.

Απόρρτιψ’ τη ματαιότητα σου, δεν είναι ο άνθρωπος

Ο πλάστης τής ανδρείας, τών κανόνων, ή τής χάρης,

            Απόρριψ’τη ματαιότητά σου, είπα απόρριψέ την.

Μάθε από το πράσινο βασίλειο ποιό βαθμό μπορείς να πάρεις

Σέ μετρημένη επινόηση ή τέχνη αληθινή,

Απόρριψ’ τη ματαιότητά σου,

                        Πακίν απόρριψέ την!.

Το πράσινο λοφίο υπερνίκησε τη χάρη σου.

…………………………………………………..

…………………………………………………..

 

 

3                ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

 

 

Πώλ Βαλερύ:

             ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙ (1922).

 

Ρόης Παπαγγέλου:      

            ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙ (1984) - Μετάφραση

 

 

Κριτική αποτίμηση:

    Ο Νίκος Τέντας, 14.11.1984, σε σημείωμά του για την μετάφραση της σύνθεσης ‘Το Θαλάσσιο Κοιμητήρι’, έγραψε: «… Σπουδαία δουλειά!».

    Ο Δρ. Γ. Καναράκης, Αυστραλία, Καθηγητής Πανεπιστημίου, 7.12.1984, σημείωσε: «… Διάβασα ‘Το Θαλάσσιο Κοιμητήρι’ με πολύ ενδιαφέρον και πραγματικά η έμμετρη απόδοσή σας με γοήτεψε. Η επισήμανση τών νοημάτων γίνεται με τις πιό κατάλληλες και καίριες λέξεις, έτσι ώστε η τελική όψη να μή δίνει καθόλου την εντύπωση ή καλύτερα να μή προδίνει το ότι δεν είναι πρωτότυπο αλλά απόδοση. Άλλωστε είναι γνωστό πως ελάχιστοι μεταφραστές έχουν την ικανότητα να υπηρετούν την αλήθεια, την ομορφιά και την πιστότητα ταυτόχρονα… η απόδοση είναι τόσο μαστορική που αποτελεί δημιουργία καθ’εαυτή. Εκείνο που μ’αρέσει μ’εσάς είναι πώς ενώ χρησιμοπιείτε τη Δημοτική τόσο έντεχνα, από την άλλη πλευρά δεν στέλνετε στο πύρ το εξώτερο, λέξεις τής Καθαρεύουσας όπως κάνουν πολλοί γιά να μοντερνίζουν. Και σάς διαβεβαιώ πως η σωστή σας χρήση ορισμένων λέξεων τής Καθαρεύοσας στο σωστό γλωσσικό περίγυρο δημιουργούν το κατάλληλο και επιθυμητό αποτέλεσμα (π.χ. η λέξη ‘πάλλεται’ στον 2^ο στίχο, σ.11, κλπ). Επίσης οι σημειώσεις και τα μεστά σχόλια (μελετημένα και καλοβαλμένα) βοηθούν σημαντικά τον αναγνώστη».

    Ο Prof. Peter Levi, ελληνιστής, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, 18.3.1985, σημείωσε:

«... I like your work, and should thank you more often, but I write few letters. Your translation is wonderful....».

    Ο Prof. Philip Pattenden, Πανεπιστήμιο Καίμπριτζ, 4.4.1985, σημείωσε: «... You are a most prolific author».

    O Dr. David Holton, Πανεπιστήμιο Οξφορδης, 12.8.1985, σημείωσε: «... and I must say that I have enjoyed reading your work, poems, plays, and translations...».

    Ο Γιώργος Ανδρειωμένος, Φιλόλογος, 4.10.1985, σημείωσε: «Εάν είχες ασχοληθεί επαγγελματικά και με την Φιλολογία, σήμερα θα ήσουν ένας από τούς πιο ονομαστούς φιλολόγους. Ειλκρινά σού το λέω, ότι όσες φορές ήρθα σ’επικοινωνία μαζί σου, κέρδισα πολλά πράγματα, ενώ παράλληλα μού δόθηκε η ευκαιρία, να διαπιστώσω την υψηλή φιλολογική σου κατάρτιση…».

    Η Μελισσάνθη [φιλολογικό ψευδώνυμο τής Ήβης Κούγια-Δασκαλάκη, ποιήτριας], 8.1.1986, σημείωσε: «τρείς ενδιαφέρουσες μεταφράσεις σας σχολιασμένες αναλυτικά … Σάς συγχαίρω γιά την ωραία και δόκιμη εργασία σας».

    Η εφημερίδα Η ΗΜΕΡΑ (Πατρών), 29.7.1984, σ.5, Κ.Ν. Τριανταφύλλου, έγραψε: «Ο κ. Παπαγγέλου έχει δώσει πολλή ποίηση και θέατρο, αλλά και αποδόσεις ξένων κειμένων, όπως τού Νερούδα, Έλιοτ, κ.ά. Τώρα μάς δίνει το κλασσικό αυτό κείμενο τήής Γαλλικής Λογοτεχνίας, με σχόλια και ανάλυση τού έργου. Ο κ. Παπαγγέλου έδωσε σε δημοσίευση μιά πολύ δύσκολη και βαθειά λογοτεχνική δουλειά. Τον μετέφερε ακέριο τον Βαλερύ στη γλώσσα μας, τον αισθάνθηκε και τον ανέλυσε δημιουργικά. Είναι και ο ίδιος ποιητής με λαμπρό, συνεχές έργο και άξιζε αυτό που έκαμε…».

    Το περιοδικό ΙΛΙΣΟΣ, αρ.18, σσ.334-335, Σεπτ.-Οκτ. 1985, Ν. Τέντας, έγραψε: «…‘Σέ μιά αξεδιάλυτη απουσία έχουν διαλυθεί, / Κατάπιε ο κόκκινος πηλός το πλάσμα το λευκό / Το δώρο τής ζωής μές τα λουλούδια ’χει διαβεί. / Πού βρίσκονται οι γνώριμες κουβέντες τών νεκρών / Τού πλάσματος η Τέχνη, οι μοναδικές ψυχές: / Η κάμπια συστοιχίζεται στών δάκρυων τις ροές’. Η ηχητική ευφωνία τού εμπνευσμένου λυρικού λόγου αποδόθηκε στη γλώσσα μας με την ακρίβεια τής ιδιόχρωμης εικόνας – καθρέφτης τής ίδιας πνευματικής ανάτασης. Ένας μουσικός αναβαθμός – βαθμός τελειότητας τής ανθρώπινης δυνατότητας γιά την αθανασία, είναι ο λόγος τού Πώλ Βαλερύ. Και μιά μαγική οικειοποίηση, στην ελληνική μεταλαμπάδευση τού αΐδιου φέγγους τής συνεχώς ανανεούμενης ανθρώπινης παρουσίας μέσα στα όρια τής ζωής και τού απείρου, είναι πάντα η δημιουργική γραφή τού Ρόη Παπαγγέλου. Ακόμη σημειώνουμε τις επιτυχείς σημειώσεις του γιά την σήμανση τού ιδεώδους, ‘μιά φωνή στην ανθρώπινη σιωπή, με την υλοποίηση τού άϋλου γίνεται ένας ύμνος τού θανάτου, ένας ύμνος τού Είναι’, αλλά και την ανάλυση τού τελετουργικού στον κυματισμό τής συνθεμένης από εικόνες και ήχους ιδέας. ‘Μιά διαλεκτική φωνής και σιωποής, όπου η φωνή είναι το βάθος τού λυρικού ανάγλυφου’. Ο Ρόης Παπαγγέλου διέσωσε με την ελληνική του γλωσσική ρωμαλεόητα τη μαγεία τής σουρρεαλιστικής σύνθεσης ενός μεγαλοφυούς ποιητικού κατορθώματος τού ανθρώπινου πνεύματος».

 

 

ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙ

 

            «Μή, φίλα ψυχά, βίον αθάνατον

              σπεύδε, ταν δ’έμπρακτον

              άντλει μαχανάν»

                             ΠΙΝΔΑΡΟΣ, 3^ος Πυθιακός

 

 

Αυτή η ήρεμη, στο διάβα τών περιστεριών, σκεπή,

Στα πεύκα μέσα πάλλεται, στο μέσο κυβουριών.

Το δίκαιο μεσημέρι με φωτιές συνθέτει εκεί

Τη θάλασσα, τη θάλασσα, σε νέα πάντα αρχή!

Ώ τη ανταμοιβή μετα από περισυλλογή,

Που είναι μιά μακριά ματιά στην κάλμα τών θεών!

 

Τί εξαίσιων αστραπών κεντίδι αγνό απορροφά

Διαμάντια  τοσοδά’ πο αδιόρατο αφρό,

Και ποιά ειρήνη φαίνεται εδώ να εγκυμονά!

Κι ως ένας ήλιος πάνω από την άβυσσο σχολνά,

Αιώνιας μιάς αιτίας δημιουργήματα αγνά,

Οι χρόνοι σπινθηρίζουν και είναι γνώση τ’΄Ονειρο.

 

Αμείωτε θησαυρέ, λιτέ ναέ τής Αθηνάς,

Γαλήνης μάζα και υπέρτατη δεξαμενή.

Νερό περφάνειας ίριδα που μέσα σου κρατάς

Μιά τέτοια νάρκη κάτω από ένα πέπλο από φωτιά,

Ώ σίγημά μου!... Χτίσμα τής ψυχής – Κι ωστόσο μιά

Χρυσή επικάλυψη με χίλιους κέραμους, Σκεπή!      

 

Καιρού ναέ, κλεισμένε σ’ένα μόνο στεναγμό,

Ανέρχομαι σε τούτο το σημείο κι ηρεμώ,

Απ΄τη θαλάσσια μου πολιορκημένος τη ματιά,

Κι ωσάν η υπέρτατή μου στούς θεούς η προσφορά,

Η στραφτερολαμποκοπούσα νηνεμιά τρυγά

Κυρίαρχη μιά πάνω από τα ύψη αποκοτιά.      

 

Καθώς πιπιλολιώνει μ’ευχαρίστηση ο καρπός,

Καθώς με τέρψη αλλάζεται η δική σου αποχή

Σε στόμα μές οπού τ’απονεκρώνεται η μορφή,

Οσφραίνομαι εδωνά τον μέλλοντά μου τον ατμό,

Και σε ψυχή φευγάτη τραγουδά ο ουρανός

Το άλλαγμα τών όχθεων μες στο μουρμουρητό. 

 

Καλέ ουρανέ, πραγματικέ ουρανέ, π’αλλάζω – ιδές!

Μετά ’πο τόση έπαρση, μετά ’πο τόση αλλοτινή

Νωθρότητα, μά ωστόσο και γιομάτη με αλκή,

Αφήνομαι σε τούτη την αστραφτερή μεριά,

Στις νεκρικές εστίες μου τη σκιά

Στού εύθρυστου τής κίνησής της τις επιταγές.

 

 

Με την ψυχή ακάλυπτη σε ισημερίας δαδιά,

Εγώ σε υποστηρίζω, δικαιοσύνη θαυμαστή

Τών ανεικτήρμονων αρμάτων τής φεγγοβολής!

Στον πρότερό σου τόπο σ’αποδίνω ανόθευτη:

Τον εαυτό σου δές!... Τού φέγγους η επαναφορά

Προϋποθέτει τη σκιά μιάς σκοτεινιάς μισής.     

 

Σε μένα μόνο, ώ γιά μένα μόνο, στο ενδόμυχο

Κουρνιάζοντας σε μιά καρδιά, στής ποίησης τις πηγές,

Μέσ’απ’το κενό και το συμβάν το αμιγές,

Τού έσω μεγαλείου μου αναμένω την ηχώ,

Πικρόγευστη, βουερή δεξαμενή και αυστηρή,

Να ηχεί ένα κούφιο, πάντοτε στο μέλλον, στην ψυχή!

 

Μή ξέρεις δα, αιχμάλωτε ψευδή στις φυλλωσιές,

Μυχέ άπληστε σε τούτες τις κιγκλίδες τις ισχνές,

Απάν’απ’τα κλειστά μου μάτια, θάμπους μυστικά,

Κουφάρι ποιό στο τέλος του τ’οκνό με οδηγεί,

Ποιό μέτωπο το έλκει στην οστέϊνη τούτη γή;

Μιά σπίθα εδωχάμω τούς απόντες μου γροικά.        

 

Κλειστός, ιερός, γιομάτος με μιάν άϋλη φωτιά,

Κομμάτι γήϊνο, στο φεγγοβόλι προσφορά,

Με τέρπει αυτός ο τόπος, που δεσπόζουνε πυρσοί,

Φτιαγμένος με χρυσό, με πέτρα και φυτά αυστηρά,

Που τόσο μάρμαρο πάνω σε τόσες σκιές ριγά.

Εκεί στούς τάφους μου πλαγιάζει η θάλασσα πιστή!           

 

Απόδιωξ’ τον ειδωλολάτρη, σκύλα λαμπερή!

Καθώς μ’ένα μειδίαμα τσοπάνη ερημικά,

Βοσκάω γιά διάστημα μακρό, μυστηριακά αρνιά,

Το ποίμνιο τ’άσπρο τής νεκρόπολης μου ηρεμεί,

Απώθησ’ αποδώ τα περιστέρια τα σεμνά,

Φιλοπερίεργους άγγελους, τα μάταια ονειρικά!       

 

Και μιάς εδώ φτασμένος, τα μελλούμενα νωθρά.

Η στέγνια καταξύνει το έντομο το επιμελές.

Καμμένα όλα, κάτισχνα, τού άνεμου βορά

Χωρίς να ξέρω κάν σε ποια ουσία αυστηρή…

Τεράστια η ζωή, κατάμεθη στην αποχή,

Και η πίκρα είναι γλυκάδα, και το πνεύμα διαυγές. 

 

Βολεύονται κρυμμένοι οι νεκροί σ’αυτή τη γή

Που τούς αναθερμαίνει, τούς ρουφά τα μυστικά.

Ψηλά το μεσημέρι, δίχως ένα σάλεμα,

Ενδόμυχα φρονεί και ηρεμεί εσωτερικά…

Κεφάλι αυτοτελές και εντελές διάδημα

Εγώ είμαι στο είναι σου η κρύφια αλλαγή.  

 

 

Δεν έχεις παρά εμένα τις φοβίες σου να κρατά!

Οι δισταγμοί μου, οι τύψεις μου, τα ακατάσχετα

Ψεγάδι στο μεγάλο τού δικού σου διαμαντιού…

Αλλά μέσα στη νύχτα τους με μάρμαρα βαριά,

Στις ρίζες τών κορμών, σκιά αόριστου λαού,

Αργά το μερτικό σου από καιρό διεκδικά.                

 

Σέ μιά αξεδιάλυτη απουσία έχουν διαλυθεί,

Κατάπιε ο κόκκινος πηλός το πλάσμα το λευκό,

Το δώρο τής ζωής μές τα λουλούδια ’χει διαβεί!

Πού βρίσκονται οι γνώριμες κουβέντες τών νεκρών,

Του πλάσματος η τέχνη, οι μοναδικές ψυχές;

Η κάμπια συστοιχίζεται στών δάκρυων τις ροές.

 

Οι τσιριξιές από γαργαλισμένες κοπελιές,

Τα μουσκεμένα βλέφαρα, τα δόντια, οι ίριδες,

Τα στήθια τα γοητευτικά που παίζουν με φωτιά,

Το αίμα σε αφημένα χείλια που στραφτοκοπά,

Οι λοίσθιες προσφορές, τα δάχτυλα που τις πονούν,

Στη γή τα πάντα πάνε και σε παίγνια γυρνούν!        

 

Κι εσύ ψυχή μεγάλη, μή μιά ρέμβη προσδοκάς

Που δεν έχει τα χρώματα πια τούτα τής ψευτιάς

Που φτιάχνουν κύμα και χρυσός σε μάτια σάρκινα;

Θα τραγουδήσεις άραγες όταν καπνός γενείς;

Εμπρός! Τα πάντα φεύγουνε! Η ύπαρξή μου διαμπερής,

Η άγια αδημονία και αυτή εις το επέκεινα!  

 

Ισχνή αθανασία, μελανή κι επίχρυση,

Παρηγορήτρα απαίσια δαφνοστεφάνωτη,

Που φτιάχνεις απ’το θάνατο μαστάρι μητρικό,

Τ’ωραίο ξεγέλασμα και τον πανούργο σεβασμό!

Ποιό πλάσμα δέν το ξέρει, και δέν το αρνιέται ποιό,

Αυτό τ’άδειο κρανίο, τον αιώνιο καγχασμό!

 

Κατάβαθοι πατέρες, κάρες ακατοίκητες,

Που κάτω από τόσες δα φτιαριές ασήκωτες,

Η γή είστε και μάς μπερδεύετε τα βήματα,

Το αναπόδραστο σκουλήκι, γνήσιο τρωκτικό,

Διόλου δεν είν’ γιά σάς στον ύπνο μές τα μνήματα,

Αυτό που ζεί απ’τη ζωή, σε μένα κολλητό! 

 

Αγάπη, πιθανόν, ή τού εαυτού μου αποστροφή;

Το μυστικό του δόντι είναι τόσο δα κοντά

Που οιοδήποτε όνομά τού είναι ταιριαστό!

Τί μέλλει! Βλέπει, αγγίζει, ονειρεύεται, ποθεί!

Η σάρκα μου το τέρπει, και ώς τον δικό μου οντά,

Υπάρχω γιά ν’ανήκω σε αυτό το ζωντανό!  

 

 

Ανέλεε Ζήνων! Ζήνων! Ζήνων τής Ελέας-Σχολής!

Μή τούτη τη σαΐτα με φτερά να μού ’μπηξες

Που πάλλεται, εκτοξεύεται, και μένει αδρανής!

Ο ήχος μέ γεννά το βέλος με ψυχορραγεί!

Ά! Ο ήλιος… Τί περίσκιο χελώνας – στην ψυχή,

Τ’ακίνητου Αχιλλέα οι μεγάλες δρασκελιές!           

 

Όχι, όχι!... Πρόβαλε! Στην επερχόμενη εποχή!

Κορμιά μου, κομματιάστε αυτή τη σύννοη μορφή!

Ρουφήξτε, στήθια μου, τού άνεμου τον τοκετό!

Μιά αύρα, π’αναδύεται από μέσα στο νερό,

Μού δίνει πίσω τη ψυχή μου… Ώ δύναμη αλμυρή!

Εμπρός στο κύμα κι απ’αυτό αναδύσου ζωντανή!

 

Ναί! Θάλασσα μεγάλη με παροξυσμούς προικιά,

Χλαμύδα κουρελότρυπη και δέρμα πάνθηρα

Από χιλιάδες και χιλιάδες τού ήλιου είδωλα,

Απόλυτη Ύδρα, μέθη μές τη σάρκα τη γλαυκή,

Π’αναδαγκώνεσαι στην απαστράπτουσα ουρά

Σε ένα μέσα σάλαγο πανόμοιο με σιωπή.     

 

Ο άνεμος φουσκώνει!... Το δέλεαρ τής ζωής!

Μού ανοίγει-κλείνει το βιβλίο η απέραντη πνοή,

Το κύμα κουρνιαχτός να βγεί απ’τούς ύφαλους τολμά!

Πετάξτε, σελίδες ολοέκθαμβες, εσείς!

Συντρίψτε, κύματα! Συντρίψτε τα φαιδρά νερά

Αυτή την ήρεμη με γάμπιες κεντητή, σκεπή!

4                ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

 

Ρόης Παπαγγέλου: ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ (1986)

 

Ποίηση τών:

Έλιοτ (‘Γερόντιον’, 1920)

Λάρκιν (‘Οι Ξεμωραμένοι’, 1974)

Λήβι (‘Ψηλά ανάμεσα στο ζοφερό’, 1974)

 

 

 

Κριτική αποτίμηση:

    Ο Διονύσης Καρατζάς, 12.1.1986, σημείωσε: «… Πάντα μέσα μου κατακάθεται ένας θαυμασμός γιά την ευαισθησία σας και την ακούραστη αγάπη σας στην ποίηση…».

    Ο Ν. Νικολαΐδης, 13 Ιανουαρίου 1986, σημείωσε: «… ωραίες μεταφράσεις…».

    Ο Δρ. Γ. Καραβίδας, 13.1.1986, σημείωσε: «… στ’αλήθεια πολύ ενδιαφέρουσα! Ελπίζω να μπορέσουμε να τη συζητήσουμε…».

    Η Κική Δημουλά, 15.1.1986, σημείωσε: «… Η καλή, τόσο καλή δουλειά σας… Πόσο μού άρεσε το ‘Γερόντιον’. Μέτρα συγκρίσεως και κρίσεως γιά τη μετάφρασή σας, δεν έχω, όμως την αισθάνομαι: άριστη… τα συγχαρητήρια μου».

    Ο Παύλος Χριστοδουλίδης, 17.1.1986, σημείωσε: «… Καλή μετάφραση, ωραία τα σχόλια. Χάρηκα το ‘Γερόντιον’ ξανά … ευχαριστώ γιά τη χαρά που μού έδωσες».

    Ο Prof. Peter Levi, ελληνιστής, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, 251.1986, σημείωσε: «Many thanks for your fascinating translations. I am greatly honoured to be translated by you, and extremely pleased with the book...».

    Ο Κ.Ν. Τριανταφύλλου, 23.1.1986, σημείωσε: «… Είσθε ανεξάντλητος στην προσφορά σας…».

    Ο Dr. David Holton, ελληνιστής, Πανεπιστήμιο Καίμπριτζ, 3.2.1986, σημείωσε: «... your latest volume with the very accomplished translations of Eliot, Larkin and Levi, which I much enjoyed reading....».

    Ο Dr. Vincenzo Rotolo, ελληνιστής, Πανεπιστήμιο Παλέρμο, 5.2.1986, σημείωσε: «… Ωραία και ενδιαφέρουσα η μεταφραστική σας δουλειά και η φιλότιμη προσπάθεια τήής ερμηνείας και απόδοσης τούύ πρωτότυπου στα ελληνικά. Συγχαρητήρια…».

   Ο Prof. Peter Levi, ελληνιστής, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, 27.6.1986, σημείωσε:

«… to say how brilliant your translation is and how good the notes (of the Antipodes) ....».

        Η εφημερίδα Η ΗΜΕΡΑ (Πατρών), 23.1.1986, σ.3, Κ.Ν. Τριανταφύλλου, έγραψε: «Χρωστούμε ιδιαίτερο έπαινο στον εξαίρετο Έλληνα ποιητή τού Λονδίνου κ. Ρόη Παπαγγέλου γιά τις εξαίρετες μεταφράσεις και τον εμβριθή σχολιασμό τριών εκφραστικών τής νεώτερης Αγγλικής ποιήσεως κειμένων σε μιάν έκδοση πού τυπώθηκε εφέτος στην Αθήνα και κυκλοφόρησε με τον τίτλο ‘Αντίποδες’. Παρουσιάζονται τρία ποιητικά έργα, το ‘Γερόντιον’ του Έλιοτ 1919, ‘Οι Ξεμωραμένοι’ τού Λάρκιν (1974) και το ‘Ψηλά αμάμεσα στο ζοφερό’ τού Λήβι (1960). Μ’αυτή την παρουσίαση στη γλώσσα μας τού κ. Ρόη Παπαγγέλου παίρνουμε μιά γεύση τής σύγχρονης προχωρημένης λογοτεχνίας τής Αγγλίας και μάλιστα πάνω σε ειδικό σημείο: το πέρασμα τού χρόνου στη ζωή τού ανθρώπου. Ο κ. Παπαγγέλου πρόσθεσε στην τόσο πλούσια και σημαντική προσφορά του στη Τέχνη κι αυτό το σπουδαίο μπριλάντι που είναι αυτές οι πολύτιμες έμμετρες μεταφράσεις του Έλιοτ και τών άλλων».

    Η εφημερίδα ΧΑΡΑΥΓΗ (Λευκωσία), 17.1.1986, έγραψε: «Μέ μιά ακόμη αξιόλογη μεταφραστική εργασία εμπλουτίζει την πολύμορφη προσφορά του…..ο ποιητής Ρόης Παπαγγέλου… Πρόκειται συγκεκριμένα γιά τα ποιήματα ‘Γερόντιον’, ‘Οι Ξεμωραμένοι’, και ‘Ψηλά ανάμεσα στο ζοφερό’ τών Άγγλων ποιητών Τόμας Έλιοτ, Φίλιπ Λάρκιν και Πήτερ Λήβι, τα οποία ο Ρ.Π. τα μετέφρασε με πολύ σεβασμό και κυκλοφόρησε τις μέρες αυτές, κάτω από τον γενικό τίτλο ‘Αντίποδες’. Ενδεικτικά τού σεβασμού με τον οποίο προσεγγίζει τα τρία παραπάνω ποιήματα…. είναι επίσης, οι σημειώσεις και τα αναλυτικά σχόλια του πάνω σ’αυτά, στις γλωσσικές ιδιομορφίες με τις οποίες γέμουν και τις λύσεις που επέλεξε, προκειμένου να τα αποδώσει στα ελληνικά. Σημειώσεις και σχόλια πού παρατίθενται στο τέλος τού ολιγοσέλιδου βιβλίου και που βοηθούν τον αναγνώστη να κατανοήσει πληρέστερα τους τρείς μεγάλους, αλλά δύσκολους ποιητές. Πιστεύουμε ότι τα συνοδευτικά αυτά σχόλια συνθέτουν μιά επίπρόσθετη, εξίσου σημαντική προσφορά τού Ρ.Π. Τολμούμε, μάλιστα, να πούμε ότι άν έλειπαν, οι ‘Αντίποδες’ του θ’αποτελούσαν ‘δώρο-άδωρο’, ένα βιβλίο γιά λίγους και γενικά για ανθρώπους με μακρόχρονη θητεία στην ποίηση… Δίνουμε τέλος ένα απόσπασμα από το ‘Γερόντιον’ (1919) τού Τόμας Έλιοτ, ΄όπως το ’χει μεταφράσει ο Ρόης Παπαγγέλου: «Να ’μαι, ένας μπαρμπούλης σ’ένα στεγνό μήνα, / Που τού διαβάζει ένα παιδί, περιμένοντας βροχή…κλπ.».

    Το περιοδικό THE GREEK REVIEW (Λονδίνο), vol.5, No 117, 8.2.1986, έγραψε:   «Ιn this translation from English into Greek and in poetic metre plus comments and analysis of purpose and meaning, Mr Papangelou does Greek literature proud in presenting it with a gem.  ANTIPODES  is his choice of three master-poets, namely Eliot, Larkin and Levi. In bringing them together, Roy chose works concerned with the very Hellenistic pre-occupation of all philosophers, Man and Time. Yet, whereas time separates the three selected poems, their wholesome individulaity bears the emphasis of genius, as if one were intended to complement the other in some 'antipodes' fashion.  Roy's accomplishment is that he visualised this and that he translated to perfection, so that anyone could read and enjoy poetry at its best, through the very hard work of one of the best».

    Στό ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΥΠΡΟΥ, Ραδιοφωνική εφημερίδα, 31.1.1986, Θεμ. Θεοχάρους, αλλά και δημοσιευμένο στο ‘Ραδιοπρόγραμμα’, αρ.553, 1986, παρουσιάστηκε το κείμενο τής εκπομπής αυτής, με το ακόλουθο σχόλιο: «… Γνωστός ποιητής, μέ πλούσια και πολύπλευρη λογοτεχνική δραστηριότητα, ο Ρόης Παπαγγέλου ασχολείται τα τελευταία χρόνια και με αποδόσεις στην ελληνικκή, ποιημάτων κορυφαίων ξένων ποιητών. Έχει ώς τώρα μεταφράσει Νερούδα, Έλιοτ, Γέητς, ¨Πάλουντ, Λώουελ, Βαλερύ. Τώρα με την έκδοση τού βιβλίου ‘Αντίποδες’, δίνει την ευκαιρία στον Έλληνα αναγνώστη να γνωρίσει ακόμη ένα ποίημα τού Έλιοτ και από ένα ποίημα τού Λάρκιν και τού Λήβι. Ποιητής και ο ίδιος και με άριστη γνώση τής Αγγλικής, ο Ρόης Παπαγγέλου παφρουσιάζει μιάν ολοκληρωμένη δουλειά. Μετάφρασε τα ποιήματα ‘Γερόντιον’ τού Έλιοτ, ‘Οι Ξεμωραμένοι’ τού Λάρκιν και ‘Ψηλά ανάμεσα στο ζοφερό’ τού Λήβι, φρόντισε να μείνει πιστός στην έμμετρη απόδοση στην ελληνική και έγραψε κατατοπιστικά αναλυτικά σχόλια, που μαρτυρούν γνώσεις και μελέτη… Η επιτυχημένη απόδοση δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να μελετήσει στη δική του γλώσσα τρία θαυμάσια ποιήματα, που προσφέρουν το καθένα, και μιά ξεχωριστή αισθητική απόλαυση. Δίνομε στη συνέχεια μερικούς στίχους από την ελληνικκή απόδοση τού ποιήματος τού Πήτερ Λήβι:….».

    Η εφημερίδα ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ (Λευκωσία), 23.2.1986, σ.10, Γ. Λυσιώτης, έγραψε: «Ο ποιητής Ρόης Παπαγγέλου στούς ‘Αντίποδες’ μάς δίνει ποιήματα τών Έλιοτ, Λάρκιν και Λήβι, σε έμμετρες αποδόσεις στα ελληνικά και αναλυτικά σχόλια…».

    Το περιοδικό ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ , αρ.19, σσ.165-172, Απρ.-Ιούν. 1988, έγραψε: « Άς πάμε λοιπόν, εσύ κι εγώ… [αναδημοσιεύει 3 μεταφράσεις τού Ρόη Παπαγγέλου, από το βιβλίο του ‘Το ερωτικό Τραγούδι τού Ι Αλφρέδου Προύφροκ’ τού Έλιοτ, και από το βιβλίο του‘Αντίποδες’: το ‘Οι Ξεμωραμένοι’ τού Λάρκιν, και το ‘Ψηλά ανάμεσα στο ζοφερό’ τού Λήβι. Ακόμη αναδημοσιεύει τη μετάφραση του (από το βιβλίο τού Παπαγγέλου ‘Η Απόγνωση τής Επίγνωσης’ τούυ ποιήματος  ‘Πλέοντας γιά το Βυζάντιο’ τού Γέητς]».

 

 

 

 

            Ακολουθεί :

            απόσπασμα από το ποίημα ‘Γερόντιον’ τού Έλιοτ

            και το ποίημα ‘Οι Ξεμωρμένοι’ τού Φίλιπ Λάρκιν

 

                        ΓΕΡΟΝΤΙΟΝ

 

                                          Δέν έχεις μήτε νιότη μήτε χρόνια

                                           Μά, να το πείς, ενός απόδειπνου ύπνο

                                           Μέ όνειρα και γιά τα δυό

 

      Νά’μαι, ένας μπαρμπούλης σ’ένα στεγνό μήνα,

Που τού διαβάζει ένα παιδί, περιμένοντας βροχή.

Μήτε ήμουνα στις Θερμοπύλες

Μήτε πολέμησα σε ζεστή βροχή

Μήτε ώς το γόνατο στην αλυκή, κραδαίνοντας μιά σπάθα.

Τσιμπημένος από μύγες, πολέμησα

…………………………………

……………………………........

Η γυναίκα φροντίζει την κουζίνα, φτιάνει τσάϊ,

Φταρνίζεται τα βράδυα, σκαλίζοντας τη δύστροπη ανθρακιά.

                                                               Εγώ ένας μπαρμπούλης,

Ένα  χαζό κεφάλι ανάμεσα σε χώρους που μπάζουν.

 

       Σημεία περνιούνται θάματα. ….........................

Ο λόγος μέσα σε λόγο, άναρθρος,

Σπαργανωμένος με σκοτάδι. Στό ξανάνιωμα τού χρόνου

……………………..

 

      Στον εξαχρειωμένο Μάη, κρανέα και καστανιά, κερκίδα

                                                                              ανθοβολούσα 

Γιά να φαγωθεί, να μοιραστεί, να ρουφηχτεί

Μέσα σε ψίθυρους ………………………..           

………………………………………………

……………………………………………

Μετακινώντας τα κεριά. τη Φροϋλάϊν Φόν Κούλπ

Που πρόβαλε στο χώλλ, μ’ένα χέρι στην πόρτα. Κενές σαΐτες

Υφαίνουνε τον άνεμο. Φαντάσματα δεν έχω,

Ένας μπαρμπούλης σ’ένα σπίτι που μπάζει

Κάτω από μιά αεράτη τούμπα.

 

       Ύστερα από τέτοια γνώση, τί άφεση; Και σκέψου

Η ιστορία βρίθει από μπαμπέσικα περάσματα, σκαρωμένους διαδρόμους,

Και ζητήματα, ξεγελά με κρυφομιλημένες φιλοδοξίες,

Μάς οπδηγεί με ματαιόδοξα. Και σκέψου

Δίνει όταν η προσοχή μας είναι περισπασμένη

Κι ό,τι δίνει, το δίνει με τέτοια εύκολα μπερδέματα

Ώστε το δόσιμο ξενηστικώνει τη λαχτάρα. Δίνει πολύ όψιμα

Ό,τι είναι απίστευτο, ή άν είναι ακόμα πιστευτό,

Στή μνήμη μόνο, ξαναστοχασμένο πάθος. Δίνει πολύ πρώϊμα

Μέσα σε αδύναμα χέρια, ό,τι λογιέται μπορεί  ν’απορριφθεί

Ωσότου η άρνηση επιτείνει ένα φόβο. Σκέψου

Ούτε φόβος ούτε θάρρος δεν μάς σώζουν. Αφύσικα βίτσια

Τρέφονται από τον ηρωϊσμό μας. Αρετές

Μάς φορτώνονται από τ’αναίσχυντά εγκλήματά μας.

………………………………………………….

 

            Η τίγρης τινάζεται μες τον καινούργιο χρόνο. Εμάς

                                                            κατατρώει. Σκέψου τέλος

Δέν καταλήξαμε σε κανένα συμπέτρασμα, καθώς εγώ

Τεζάρω σ’ένα νοικιασμένο σπίτι. Σκέψου τέλος 

Δέν έκανα ξεπίτηδες ετούτη την παράσταση

Και δέν είναι από τίποτα έξαψη 

Τών καθυστερημένων διάβολων.

 

            Θα ξηγηθώ μαζί σου τίμια.

Εγώ πού ήμουν στην καρδιά σου απολύθηκα από εκεί 

Γιά να χάσω την ομορφιά σε τρόμο, τρόμο σε ιεροεξέταση.

Έχω χάσει το πάθος μου: τί χρειάζεται να το κρατώ

Αφού ό,τι κρατιέται εκμαυλίζεται; 

Έχω χάσει την όρασή μου, την όσφρηση, την ακοή, γεύση κι αφή:

Πώς να τις χειριστώ γιά τη δική σου πιό στενή επαφή;

 

            Αυτά με χίλιους-δυό μικροδιαλογισμούς

Παρατείνουν τ’όφελος από το παγερό τους παραλήρημα,

Εξάπτουν τη μεμβράνη, όταν η αίσθηση αποκρύωσε,

Μέ τσουχτερές σάλτσες, πολλαπλασιάζουν το ποικίλο

Σέ μιά ερήμωση από καθρέφτες. Τί θα κάνει η αράχνη,

Θα διακόψει τα έργα της, μηδά η σιταρόψειρα 

Καθυστερήσει;  Η Ντέ Μπαϊλάτσε, η Φρέσκα, η κυρά-Κάμμελ,

                                                                               στριφογυρίσανε 

Πέρ’από την περιφέρεια τής τρεμουλιαστής Άρκτου 

Σέ κομματιασμένα μόρια. Γλαρόνια ενάντια σε άνεμο, στα επίνεμα στενά

Τής Ωραίας Νήσου, ή χυμώντας απάνω στο Κέρας,

Άσπρα πούπουλα στο χιόνι, διεκδικεί το Ρεύμα,

Κι ένας μπαρμπούλης σερμένος από τούς Αληγείς

Σέ μιά γωνιά απονυσταγμένη.

                                                                        Νοικαρέοι,

Στοχασμοί ενός στεγνού μυαλού σε μιά στεγνή εποχή.

ΟΙ ΞΕΜΩΡΑΜΕΝΟΙ

 

Τί νομίζουν έχει γίνει, οι ξεμωραμένοι,

Και τούς έκανε έτσι;

Μή κάπως να θαρρούν

Είναι ωριμότερο το στόμα σου να στάζει σάλια και στραβό να χαίνει.

Κι όλο να κατουριέσαι απάνω σου, και  να σού διαφεύγει

Ποιός ήρθε το πρωΐ;  Ή δά, πως μόνο να το προτιμούν,

Μπορούσανε τα πράγματα να φέρναν πίσω όταν χόρευαν ώς το πρωΐ

Ή πήγανε στο γάμο τους, ή σήκωσαν τα όπλα επ’ώμου ένα Σεπτέμβρη;

Ή τάχα αληθινά καμμιά δεν έγινε αλλαγή θαρρούν,

Κι έτσι πάντα φέρονταν σα νά ’τανε ανάπηροι ή στουπί, 

Ή μέσα σε αδιάκοπο αχνό ονειροπόλημα εμείνανε γιά μέρες να γυρίζουν

Κοιτάζοντας το φώς ν’ανασαλεύει;  Αλλόκοτο άν δέν είναι (και δέν μπορούν):

                         Γιατί στριγγλίζουν;

 

Στο θάνατο, διασπάσαι: τα κομμάτια που ήσανε εσύ, ξεχωριστά

Αρχίζουν ν’αλαργεύουνε το ένα ‘πο το άλλο αέναα

Μά κανένας να το δεί. Είναι μονάχα το αποξέχασμα,  σωστά; 

Τό ’χαμε και πιό μπροστά, μά τότες ήταν να περάσει δά,

Και ολοένα έσμιγε με μιά απαράμιλλη έγνοια 

Να κάνει ο μυριοπέταλος ανθός ν’ανθοβολήσει

Τής ύπαρξης εδώ. Την επόμενη φορά δεν ημπορείς να παριστάνεις πιά

Θα υπάρξει κάτι άλλο. Κι είναι οι πρώτες ένδειξες αυτές:

Να μή γνωρίζεις πώς, να μήν ακούεις ποιός, η χρήση

Τής επιλογής φευγάτη. Τη βάψανε οι θωριές τους μαρτυρούν:

Τεφρά μαλλιά, βατραχιασμένα χέρια, πρόσωπο δαμάσκηνο αποστε-

                                                                               γνωμένο σε γραμμές -

                        Πώς μπορούν να τ’αγνοούν;

 

Μπορεί το νά’σαι γέρος νά’ναι κάμαρες φωτισμένες να κρατάς

Μές το κεφάλι σου, και κόσμο μέσα τους να δρά.

Φυσιογνωμίες που ξέρεις, μά τα ονόματα καλά-καλά ξεχνάς.

Η καθεμιά φαντάζει σα μιά βαθειά απώλεια ανορθωμένη,

Από πόρτες γνώριμες γυρνώντας, χάμω αφήνοντας μιά λάμπα, να χαμογελά

Από κάποια σκάλα, κάποιο βιβλίο από τα ράφια γνώριμο να παίρνει.

Ή κάποτε οι κάμαρες οι ίδιες, καρέκλες και μιά χόβολη αναμμένη,

Το χαμόκλαδο στον άνεμο απάνω στο περβάζι,

Ή τού ήλιου η αμυδρή αδερφικότητα στον τοίχο κάποια έρμη

Απόβροχου μεσοκαλοκαιριάτικη εσπέρα. Εκειδά είναι πού ζούν:

Όχι εδωνά και τώρα, μά όπου όλα κάποτε νά’χανε γίνει μοιάζει,

                        Γι’ αυτό αντανακλούν

 

Έναν αέρα παραξενεμένης απουσίας, πασκίζοντας αυτού νά’ναι

Όντας ωστόσο εδώ. Γιατί οι κάμαρες όλο μακραίνουν,

Αφήνοντας αχρείαστη παγωνιά, το αδιάκοπο βάλε-βγάνε

Τής κομμένης ανάσας, κι αυτοί από κάτω κουβαριασμένοι

Στο ύψωμα τού αφανισμού οι ξεμωραμένοι,             ουδέποτε καταλαβαίνουν

Πόσο είναι σιμά. Αυτό θα ’ναι που πράους τούς κρατά:

Η κορυφή που ορατή όπου κι άν πάμε παραμένει 

Γι’αυτούς είναι πεδίο ανάτασης. Μά δέν μπορούν να δούνε πιά 

Τί τούς τραβάει πίσω, και πώς είναι να λήξει; Μήτε τη νύχτα αγκαλά;

Μήτε όταν έρχονται οι άγνωστοι; Ποτέ σαν ζούνε

Ολάκερο τον φρικαλέο παλιμπαιδισμό; Καλά,

                        Θα ιδούμε.

 

 

5                ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

Ρόης Παπαγγέλου:

            ΜΟΝΟΛΟΓΟΙ  (1987) - Μεταφράσεις

 

Ποίηση τών:

Έλιοτ (‘Προύφροκ’ 1910)

Λώουελ (‘Αυτοί πρίν από μάς’, 1956)

Ουΐτμαν (‘Τραγούδι τού Εαυτού μου’, 1855)

Πάουντ (‘Κάντο CXVI’ 1959)

Φρόστ (‘Φωτιά και Παγετός’, 1923)

 

 

 

Κριτική αποτίμηση:

    Ο Πάτροκλος Σταύρου, Υφυπουργός, 7.5.1987, σημείωσε: «…Σάς συγχαίρω και σάς εύχομαι σταθερή επιτυχία».

    Ο Λώρος Φαντάζης, 8.5.1987, σημείωσε: «… Ειλικρνά με μεγάλη μαεστρία αποδίνετε το πρωτότυπο στη γλώσσα μας ‘Μονόλογοι’, κι είναι τόσο δύσκολο αυτό…».

    Η Χριστ. Φωστιέρη, 10.5.1987, σημείωσε: «… Πιστεύω πραγματικά ότι τόσο η εκλογή τών ποιητικών αποσπασμάτων όσο και η έμμετρη απόδοση τους αλλά και οι αναλυτικές σημειώσεις στοιχειοθετούν μιά σημαντική κατάθεση στο χώρο τής δημιουργικής μετάφρασης και μιά μαρττυία πολύτιμη γιά τούς Έλληνες μελετητές τής ξένης ποίησης. Ιδιαίτερα η απόδοση τού ‘The Love Song of J. Alfred Prufrock’, του T.S. Eliot ήταν μιά ευχάριστη έκπληξη: ο ρυθμός τού αγγλικού πρωτότυπου βρίσκει, νομίζω, επιτέλους το αντίστοιχο του!».

    Ο Δρ. Γεώργιος Πουρναρόπουλος, Παρνασσός, 23.5.1987, σημείωσε: ‘Το διαβάζω με ζωηρή ευχαρίστηση».

    Ο Διονύσης Καρατζάς, 2.6.1987,σημείωσε: «… γιά τη χαρά πού μού έδωσαν  οι ‘Μονόλογοι’…».

    Ο Χρήστος Κατσιγιάννης, 2.6.1987, σημείωσε: «… θαύμασα την ωραία του γλώσσα».

    Η Mary De Rachewiltz, 3.6.1987, [κόρη τού Ezra Pound] σημείωσε: «... Monologoi is beautifully produced and I gladly take Prof. Levi's word for its excellence..... many thanks for the copies of Monologoi, a worthy companion of Katai....».

    Ο Απόστολος Ζορμπάς, 12.6.1987, σημείωσε: «… συγχαρητήρια γιά τούς ‘Μονολόγους’ και γιά την αξιόλογη συνολική προσφορά σου».

    Ο Prof. Peter Levi, ελληνιστής, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, 25.6.1987, σημείωσε: «Most grateful for your very interesting and treasured books...».

    Ο Δρ. Βαγγέλης Αθανασόπουλος, 28.6.1987, σημείωσε: «… Σάς συγχαίρω γιά την επιλογή τών ποιημάτων, αλλά και την απόδοση τους. Οι σημειώσεις επίσης είναι εξαιρετικά διαφωτιστικές και συμπληρώνουν με τρόπο ουσιαστικό τη μετάφραση σας…».

    Ο Δρ. Γεώργιος Κουμάντος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, 29.6.1987, σημείωσε: «Με θερμές ευχαριστίες γιά τούς ‘Μονολόγους’ που καταφέρνουν το θαύμα να σού δίνουν την αίσθηση τής πιστότητας και την  αίσθηση μιάς νέας προσέγγισης στα κείμενα που μεταφράζονται».

    Η Nicole Ollier, ελληνίστρια, Πανεπιστήμιομ Μπορντώ, 3.6.1987, σημείωσε: «.... your translations: very beautiful...»

    Ο Δρ. Γ. Κεχαγιόγλου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 31.7.1987, σημείωσε: «… Εξαιρετική, και πολύ ευσυνείδητη η δουλειά σας στις μεταφράσεις. Και τα ποιήματα σας αυτή τη φορά [Βιβλίο ‘Βύσματα’] έχουν μιά ιδιαίτερη πρωτοτυπία. Εύχομαι γρήγορα να βγάλετε τη λεξικογραφική σας εργασία [Το λεξικό ‘Η γλώσσα τών Καραβιών’]…».

    Η Κική Δημουλά, 5.8.1987, σημείωσε: «… τούς ‘Μονολόγους’. Χάρηκα έτσι κι αλλοιώς να σάς ξανασυναντήσω. Κι ύστερα  χάρηκα πρόσθετα που σάς συνάντησα πάλι δημμιουργικόν και νικητή επίμονο κάθε ηττοπάθειας. Μετά πήρα τη μεγάλη χαρά να πληροφορούμαι από τις ποιητικότατες μεταφράσεις σας τη σπουδαία ποίηση. Σε μεγάλη πάλι συγκίνηση με παρέσυρε ο Έλιοτ, εξαίσιος και ο Lowel – κρίμα που μόνο ένα ποίημα, κρίμα που τελειώνουνε οι μεταφράσεις  σας γρήγορα σα να είναι ευτυχία ή όνειρο – στέρεος και ηχηρός και υποβλητικός και ρωμαλέος και πλατύς ο Whitman, μέγας ο Pound… και εξαίσιος ο Frost που τον γνωρίζω, θαρρώ μόνο απ’αυτή τη μετάφραση σας αυτού τού ποιήματος, που είναι σατανικά ευφυές και λαμπρό. Ναι δέν αντέχω να διαβάζω με λεξικό ποίηση. Δέ θέλω, εκεί τουλάχιστον, εμπόδια. Σείς θα ξέετε σίγουρα και θετικά, να μού πείτε, τί άραγε καλά μεταφρασμένο να υπάρχει απ’αυτούς τούς ποιητές που μού δόθηκαν χάρη στούς ‘Μονόλογους’, ώστε να τα αποκτήσω. Πολλές μεταφάσεις, πολλά μού κατέστεψαν, χωρίς να βρώ τρόπο να θεραπεύσω την καταστροφή. Θερμά σάς ευχαριστώ που με εφοδιάζετε με την καλύτερη απόδοση αυτών τών αριστουργημάτων…».

    Ο Λώρος Φαντάζης, 14.1.1988, σημείωσε: «… συνεχίστε το μεταφραστικό σας έργο πιό ενεργά, γιατί πολλά προσφέρετε στη Νεοελληνική Γραμματεία».

    Ο Μ.Β. Ραΐζης, Καθηγητής Πανεπισημίου Αθηνών, 27.1.1988, σημείωσε: «Σάς συγχαίρω θερμά γιά τη υπευθυνότητα και επιδεξιότητα τής εργασίας σας [‘Πανόραμα από τα Κάντος’]… Θα βρώ και το άλλο βιβλιαράκι [‘Μονόλογοι’] γιά να τα δανείσω σ’αυτούς που διδάσκουν, ώστε να τα παρουσιάσουν στους φοιτητές για εργασίες…»

    Ο Δρ. Γ. Δανιήλ, Πανεπιστήμιο Τορόντο, 16.2.1988, σημείωσε: «…μού φαίνονται καλοδουλεμένες οι μεταφράσεις σου [‘Πανοραμα από τα Κάντος’]. Οπωσδήποτε συμπληρώνουν επάξια αυτές απ’τον Έλιοτ και τούς άλλους [στα βιβλία σας ‘Μονόλογοι’, ‘Αντίποδες’, ‘Η Απόγνωση τής Επίγνωσης’]».

    Ο Prof. Peter Levi, ελληνιστής, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, 27..2.1988, σημείωσε: “Many thanks”.

    Η Ναδίνα Δημητρίου, σημείωσε: «… Θερμά συγχαρητήρια γιά το έργο σας. Διαβάζω με πολύ ενδιαφέρον τις μεταφράσεις σας…».

    Ο Χρήστος Κατσιγιάννης, 21.10.1988, σημείωσε: «… σάς κάνω γνωσό πώς, ναί, η κριτική παρουσίαση τού έργου σας [‘Μονόλογοι’], που καταχωρήθηκε στο περιοδικό ‘ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ’, έχει γραφτεί από εμένα. Το δε βιβλίο σας, μού είχε παραδοθεί πρός κρίση από τον τότε, Γενικό Γραμματέα τού Συλλόγου, τον κ.Γεώργιο Πουρναρόπουλο …».

     Ο Ηλίας Κεφάλας, 20.9.1989, σημείωσε: «Ευχαριστώ θερμά γιά τούς ‘Μονολόγους’ και το ‘Πανόραμα’. Μού είναι πολύτιμα».

    Ο Χρήστος Πύρπασος, 13.3.1990, σημείωσε: «… τών θαυμάσιων βιβλίων του ‘Λουριά’  και ‘Μονόλογοι’ που τα διάβασα με πολύ ενδιαφέρον και τού σφίγγω το χέρι συγχαίροντας τον».

     Ο Prof. Michele Ianelli, ελληνιστής, Ιταλία,1..1990, σημείωσε: «… Πάρα πολύ σημαντικά τα έργα σας. Συγχαρητήρια!…».

    Ο Τάκης Ανθήλης, 7.4.1990, σημείωσε: «… οι μεταφράσεις σας εξαιρετικές μού έδοσαν την ευκαιρία και πάλι να χαρώ τον λυρικό λόγο τόσο σημαντικών ποιητών…».

     Ο Γιάννης Ντεγιάννης, 18ι.4.1990, σημείωσε: «… Οι δυσκολίες γιά το μεταφραστή είναι τεράστιες. Δεν θα μπώ σε λεπτομέρειες, τις ξέρετε καλύτερα από μένα. Αυτές λοιπόν τις δυσκολίες τις εχετε υπερνικήσει. Έτσι φέρατε κοντά στον έλληνα αναγνώστη – ακόμη και σε κείνο που ξέρει μέσου όρου αγγλικά – σπουδαίο κείμενο τής παγκόσμιας λογοτεχνίας. Πολύ σημαντικές οι σημειώσεις, φωτίζουν, διδάσκουν τον αναγνώστη…».

     Η Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου, 20.4.1990, σημείωσε: «…πρόκειται γιά μιά πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά πού έχετε κάνει πάνω στην  ποίηση τών μεγάλων ποιητών τής Αμερικής και τής Αγγλίας. Εκείνο που θα ήθελα να υπογραμμίσω είναι οι σημαντικές σημειώσεις σας πάνω στούς Δημιουργούς και τα Ποιήματα. Είναι εκπληκτικό με πόση πιστότητα αποδίδετε το νόημα αλλά και την τεχνική τους, κι αυτό  θεωρώ ότι γιά τον αναγνώστη είναι σπουδαίο. Ο σεβασμός πρός τον ποιητή είναι σπουδαίο στοιχείο σε μιά  μετάφραση κι εκεί ακριβώς διακρίνει κανείς τις ικανότητες και τη δημιουργία του μεταφραστή. Εσείς πιστεύω διαθέτετε όλα τα θετικά αυτά πλεονεκτήματα γι’αυτό και θεωρώ το βιβλίο σας απόκτημα τής Ελληνικής Γραμματολογίας».

    Ο Γιάννης Κοφίνης, 9.5.1990, σημείωσε: «… Γεύτηκα τον ωραίο σας ελληνικό λόγο στη μετάφραση τών κομματιών τών Έλιοτ, Λώουελ, Ουΐτμαν, Πάουντ και Φρόστ και σάς μακάρισα που έχετε τη δύναμη να δίνετε στη γλώσσα μας τα τόσο περίφημα έργα τών διάσημων αυτών ποιητών. Μεταφράζετε και αναπλάθετε με τόση γλαφυρότητα το πρωτότυπο, με τόση τέχνη, που κάνετε τον αναγνώστη να πείθετε πως η μετάφραση είναι ισοδύναμη του, άν όχι καλύτερη ή ότι στη γλώσσα μας παίρνει την ουσιαστικώτερη μορφή τού ποιήματος. Η Εισαγωγή τού Professor Peter Levi τα λέει όλα. Δεχθείτε τα θερμα μου συγχαρητήρια».

    Ο Δρ. Γ.Α. Χριστοδούλου, 23.5.1990, σημείωσε: «…το ποίημα τού R. Frost, ‘Fire and Ice’, είναι αριστουργηματικό, το ίδιο όπως και η δική σας απόδοση…».

   Ο Γ. Λευκαδίτης, 2.6.1990, σημείωσε: «… Νομίζω πως είναι από τις πιό καλές σου δουλειές. Ιδιαίτερα χάρηκα την τρυφερότητα στη μεταφορά τής ξένης ποίησης στη γλώσσα μας…».

    Η Βάσα Σολωμού-Ξανθάκη, 7.10.1990, σημείωσε: «Πήρα τα δυό βιβλία σας ‘Μονόλογοι’ και ‘Λουριά’… τον διάλογό μου με τα βιβλία σας θα ήθελα κάπως να σάς τον μεταφέρω. Κατ’αρχήν τα ‘Λουριά’… Τώρα, όσον αφορά τη μετάφραση και παρουσίαση τών ‘Μονολόγων’ έχω να πώ τούτο. Εκτός απ’την ποιότητα τους, είναι συγχρόνως μιά γνωριμία με τούς μεγάλους ποιητές, προσφορά πολύτιμη σε όσους από μάς δεν έχουμε επαρκή εφόδια να τούς χαρούμε άμεσα στη γλώσσα τους. Οι ελληνικές λέξεις, ευλίγιστες και ζωντανές, μαρτυρούν την άντλησή τους απ’την πλούσια… γλωσσική σας παρακαταθήκη.Όπως καταλαβαίνετε, το ευχαριστώ μου και γιά τα δυό βιβλία σας δεν είναι τυπικό».

     Ο Αριστ. Μιχόπουλος, Διευθυντής Ελληνικών Σπουδών, ΗΠΑ, 10.1.1993, σημείωσε: « Μόλις τώρα τέλειωσα τούς ‘Μονόλογους’ και ειλικρινά θέλω να σάς συγχαρώ γιά την τόσο ωραία σας δουλειά, πάνω σε πολύ δύσκολα και απαιτητικά κλομμάτια. Τόσο ο Έλιοτ, όσο και οι άλλοι τιτάνες με τούς οποίους καταπιάνεστε, δεν είναι ευκολομετάφραστοι. Γι’αυτό σάς αξίζουν διπλά συγχαρητήρια γι’αυτό το εγχείρημα, όσο και γιά το αποτέλεσμα. Σχετικά με τίς ‘Σκιές’, πού δεν μού είναι τόσο πρόσφατες στη μνήμη, θα ήθελα να σάς αναφέρω ότι με εντυπωσίασε ο ωραίος ρυθμός τού στίχου σας και η φιλοσοφική σας ενατένιση πρός τον γύρω κόσμο…».

    Ο Roger Dawe, ελληνιστής, Trinity College, Καίμπριτζ, Οκτ.1991, σημείωσε:          «With belated thanks for your ‘Μονόλογοι’ και ‘Ύφαλα’».

    Η Εφημερίδα  ΒΡΑΔΥΝΗ, σ.8, 16.5.1987 έγραψε: «‘Μονόλογοι ‘. Ποιήματα τών Έλιοτ, Λώουελ, Πάουντ και Φρόστ, σε έμμετρες αποδόσεις στα Ελληνικά και σχόλια από τον κ. Ρόη Παπαγγέλου. Η εισαγωγή είναι τού Καθηγητή στην έδρα ποίησης τού Πανεπιστημίου τής Οξφόρδης κ. Πήτερ Λήβι…»

    Το βιβλίο ΜΟΝΟΛΟΓΟΙ, εκδ. Διογένης, 1987, στην Εισαγωγή, ο ελληνιστής Peter Levi, Καθηγητής Ποίησης στο Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, έγραψε: «Από πολλά χρόνια παρακολουθώ τα γόνιμα γραφτά τού Ρόη Παπαγγέλου: αρχικά γιατί ήτανε τόσο ικανός, και πιο μετά γιατί ήτανε όχι μονάχα ένας παραγωγικός μα κι ένας καλός συγγραφέας, πετυχαίνοντας όλο και πέρισσότερες ευθυβολίες. Πιο πρόσφατα έχω πιστέψει πως είναι πραγματικά ωφέλιμος στην Ελληνική Respublica litterarum και ίσως μεγάλης σημασίας. Ένεκα τής φύσης τής Ελληνικής ‘Διασποράς’, οι περιφέρειες προσέφεραν ό,τι το κέντρο δεν μπορούσε άνετα να δώσει: τον Καβάφη στην Αίγυπτο, τον Κάλβο στην εξορία, τον Τσαλούμα στην Αυστραλία, και τον Σεφέρη που δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς τη Σμύρνη ή χωρίς την Γαλλία. Έτσι θαρρώ πως είναι φυσικό γιά τον Παπαγγέλου να έχει ζήσει κι εργαστεί στην Αγγλία κι ωστόσο νά’χει κάτι να προσφέρει στον Ελληνικό βίο. Σε αυτές τις μεταφράσεις, μικρό μόνο μέρος τήής δουλειάς του μα ένεκα τής μαστοριάς τους στη γλώσσα ένα σπουδαίο μέρος, αυτή η προσφορά παίρνει μιά φανερή μορφή. Ο Ρόης Παπαγγέλου επαναιχμαλωτίζει τα πρωτότυπα κείμενα με ένα καταπληκτικό τρόπο. Δεν υπάρχει κανένας μεταφραστής από Ελληνικά σε Αγγλικά που να μεταφράζει ίδιο καλά. Πολλές στροφές του Έλιοτ του, κι εννοώ μέχρι 4 και 5 αράδες κάθε φορά, ώστε κανείς να αισθάνεται τη συνέχεια και την αντιδιαστολή τού ρυθμού, καθώς και το αδιαμφισβήτητο τών κατακλείδων του, είναι ωσάν κρυφή γραφή τούύ ίδιου τού Έλιοτ στα Ελληνικά… Παρ’όλα αυτά η Χέρσα Γή του Έλιοτ είναι ένας κόσμος που οι νέοι πρέπει νάά’χουν στη δική τους γλώσσα, και ο Ρόης Παπαγγέλου, με τη μετάφραση τού ‘Προύφροκ’ και τις προηγούμενες μεταφράσεις τών άλλων ποιημάτων τού Έλιοτ, τούς εξυπηρέτησε. Ο Λώουελ είναι ίσως ένας ίδια μεγάλος ποπιητής, και αυτή η λαμπρή μετάφραση (συνάμα με τις προηγούμενες μεταφράσεις του ποιημάτων τού Λώουελ) εμπνέει την ελπίδα ότι ο κ. Παπαγγέλου θα αναλάβει μιά πολύ πληρέστερη παρουσίαση τών κειμένων του. Με το θάνατο τού Έλιοτ ο Λώουελ έγινε ο μεγαλύτερος ποιητής στη γλώσσα μας… Ο Ουΐτμαν είναι ένας συναρπαστικός συγγραφέας… Υπήρξε μιά σημαντική επίδραση στην Ελλάδα στην τώρα πιά προ-προηγούμενη γενιά… μα σε μετάφραση ζωντανεύει ωσάν τα έργα του νά’ναι γραμμένα σήμερα ή αύριο. Ο Πάουντ είναι δυσκολώτερη περίπτωση. Πολλές φορές δοκιμάστηκε στα ελληνικά, από τον Σεφέρη και Λορεντζάτο και Παυλόπουλο ανάμεσα σε άλλους. Ο Παπαγγέλου μετέφρασε διάφορα κομμάτια τού Πάουντ στο παρελθόν. Εδώ έχουμε μιά νέα και αξιότιμη προσφορά. Ο Ρόης Παπαγγέλου έχει μιά εντεχνία ρυθμού που εξισώνεται με τα πρωτότυπά του… και βρήκα τον Πάουντ γοητευτικό. Κι εδωνά, όπως κι αλλού, χάρηκα τις σημειώσεις του, και σε πολλές περιπτώσεις έμαθα πολλά από αυτές. Εδώ και τριάντα χρόνια θεωρώ το ποίημα τού Φρόστ ένα τέλειο ποίημα. Θαρρώ μπόρεσα να το απαγγέλλω από μνήμης, αφότου πρώτη φορά τον άκουσα να το διαβάζει στην Οξφόρδη στα γεράματα του… Εδώ το ποίημα είναι απρόσκοπτο, και θαρρώ είναι ένα τέλειο ποίημα στα Ελληνικά, όπως είναι και στα Αγγλικά».

     Το περιοδικόTHE GREEK REVIEW, (Λονδίνο), Vol.6, NO 148, MLC, σ.29, 9.5.1987, έγραψε: «Rois Papangelou is perhaps one of the few writers who has the rare ability to translate poetry - a subject often hard to understand in one's own language - without loss of meaning or sense. In 'Monologi' Papangelou has translated extracts from four American and one English poet into Greek, with an understanding for the original that is quite unmatched and combined with excellent technical ability.  Papangelou is a competent writer and this slim volume represents a small, but most important, collection of his translated verse. He has included 'The Love Song of J Alfred Prufrock' from T S Eliot's Collected Poems 1909-1962;  'Those Before Us' from Robert Lowell's For the Union Dead; 'Song of Myself' from A Choice of Whitman's Verse; Canto CXVI from Ezra Pound's Selected Poems, 1908-1959 and 'Fire and Ice' from the Complete Poems of Robert Frost.  The variety of the poetry is a good indication of the range and quality of Papangelou's abilities. Whilst Whitman presents less obstacles in translation for instance, Pound has been attempted by a number of others, without great success. Yet Papangelou manages to overcome all difficulties and reproduces in Greek a Pound verse that Pound himself would have been proud of. Peter Levi's introduction in English is a great inspiration to prospective readers and Papangelou's commentary throughout is both enlightening and useful».

     Η εφημερίδα Η ΗΜΕΡΑ (Πατρών), σ.7. 24.5.1987, Κ.Ν. Τριανταφύλλου, έγραψε: «Είναι άξια να εκτιμηθεί και να προσεχθεί η ωραία προσφορά τού γνωστού στο Λονδίνο συμπατριώτη μας λογοτέχνη κ. Ρόη Παπαγγέλου να μάς δώσει όσο μπορεί πιό γνήσια και αποδοτικά ξένη ποίηση και τέχνη ιδίως αγγλική. Η απόδοση είναι εξαιρετική και τα σχόλια σημαντικά. Πρόκειται γιά ποιητικό μόχθο αξίας. Προλογίζει ο καθηγητής τής Οξφόρδης Πήτερ Λήβι, ελληνιστής και ποιητής. Με μιά λέξη αυτό το βιβλίο τού κ. Παπαγγέλου (εκδ.οίκος, Διογένης, Ξένη Ποίηση/Δοκίμιο, Αθήνα 1987) είναι απόκτημα. Άμεμπτη έκδοση».

    Η εφημερίδα ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ (Λευκωσία), σ.3, 24.5.1987, έγραψε: «… Στο νέο του βιβλίο που τιτλοφορείται ‘Μονόλογοι’ και που έχει τυπωθεί στην Αθήνα από τον οίκο ‘Διογένης’, περιέχονται ωραίες έμμετρες αποδόσεις στα ελληνικά ποιημάτων γραμμένων από πέντε κορυφαίους Αμερικανούς… Τη μεταφραστική εργασία… εξαίρει σε προλογικό του σημείωμα ο διάσημος ελληνιστής, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο τής Οξφόρδης Πήτερ Λήβι ο οποίος επισημαίνει μεταξύ άλλων: Ο Ρόης Παπαγγέλου επαναιχμαλωτίζει τα πρωτότυπα κείμενα με ένα καταπληκτικό τρόπο. Δεν υπάρχει κανένας άλλος μεταφραστής από Ελληνικά σε Αγγλικά που μεταφράζει ίδιο καλά…».

    Η εφημερίδα ΧΑΡΑΥΓΗ (Λερυκωσίας), 27.5.1987, έγραψε: «Συνεχίζοντας το γόνιμο μεταφραστικό του έργο – ένα έργο που ξεκίνησε το 1979 με τη ποιητική σύνθεση του Πάμπλο Νερούδα ‘Ύψη τού Μάτσου Πίτσου’ και πού έκτοτε συνδυάζει με τη δική του προσωπική δημιουργία – ο…ποιητής Ρόης Παπαγγέλου μετάφρασε και μάς έδωσε, τις μέρες αυτές, κάτω από τον γενικό τίτλο ‘Μονόλογοι’ μια σειρά χαρακτηριστικά δείγματα… Το βιβλίο προλογιζει ο καθηγητής τής ποίησης στο Πανεπιστήμιο τής Οξφόρδης Πήτερ Λήβι, ο οποίος αναφέρει και τα ακόλουθα: Ο Ρόης Παπαγγέλου επαναιχμαλωτίζει τα πρωτότυπα κείμενα με ένα καταπληκτικό τρόπο. Δεν υπάρχει κανένας μεταφραστής από Ελληνικά σε Αγγλικά που να μεταφράζει ίδιο καλά. Πολλές στροφές τού Έλιοτ του, κι εννοώ μέχρι 4 και 5 αράδες κάθε φορά, ώστε κανείς να αισθάνεται τη συνέχεια και την αντιδιαστολή τού ρυθμού, καθώς και το αδιαμφισβήτητο τών κατακλείδων του, είναι ωσάν κρυφή γραφή τού ίδιου τού Έλιοτ στα Ελληνικά…».

     Το περιοδικό ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ , αρ.13-17, σσ.60-62, Ιαν.-Ιούν., 1987, Δημοσθένης Ζαδές, έγραψε: «… Ο Ρόης Παπαγγγέλου, εγκατεστημένος μόνιμα στο Λονδίνο,εκτός απ’την προσωπική του προσφορά στην ποίηση απ’το 1974 (24 συλλογές) μάς δίνει σε πετυχημένες μεταφράσεις κομμάτια κι απ’το έργο τού Έλιοτ. Οι μεταφράσεις τού Ρ. Παπαγγέλου είναι πολύτιμες. Η σωστή γνώση τής Αγγλικής, μά και τής ελληνικής γλώσσας, έχει συντελέσει στη δημιουργία σημαντικών επιτευγμάτων από μέρους του… ο ‘Προύφροκ’ που μάς δίνει εδώ ο Ρ. Παπαγγέλου, αποπνέει μιάν ανασύνθεση πνευματική και ηθική τού ανθρώπου… Ένα μικρό απόσπασμα απ’το μακρόστιχο ποίημα σα δείγμα: «θα βάλω άσπρα φανελλένια παντελόνια και θα σεριανάω στο γιαλό…». Ο Ρ. Λώουελ είναι ο δεύτερος ποιητής που περιλαμβάνεται στο μικρό βιβλίο τού Ρ. Παπαγγέλου. Λιγώτερο γνωστός απ’ τούς άλλους τέσσερες που περιέχονται στη συλλογή, μά καθόλου κατώτερος τους. Κι έκαμε πολύ καλά ο Παπαγγέλου που μάς τονε ξαναθυμίζει με λίγους στίχους του (μόλις 24)… Αρκιόμαστε λοιπόν, στα λίγα που ο μεταφραστής μάς πληροφορεί στα σχόλια του: ‘Κατεξοχή ποιητής τής φθοράς και κατρακύλας άφησε ένα πρωτότυπο έργο που αντλεί από την καλλιέπεια τού Έλιοτ μά ταυτόχρονα διαποτίζεται από μιά δική του εσώτερη διαβρωτική δύναμη’. Θα καταχωρήσουμε ένα δείγμα από την ποίηση του: «Τα καθίσματα τους ήταν θώκοι…κλπ». Τί να σημειώσει κανείς γιά τον μεγάλο ποιητή Ουώλτ Ουΐτμαν σ’ένα τόσο περιορισμένο σημείωμα; Ο Ρ. Παπαγγέλου μάς δίνει λίγους στίχους του απ’το μεγάλο έργο του με την παγκόσμια απήχηση σε πολύ πετυχημένη μετάφραση. Χαιρόμαστε μιά ποίηση που την αναρριπίζουνε διαχρονικές ανησυχίες (στ.1097), μά και στίχους γνωμικούς και αποφθεγματικούς, πρωτότυπους: «Όλες οι αλήθειες περιμένουν σ’όλα τα πράγματα». Κι αλλού: «Η συνουσία δεν είναι πιό χοντροειδής απ’ όσο ο θξάνατος». Μά κείνο το 21^ο μέρος είν’ανυπέρβλητο, καθώς αναφέρεται στη Μάνα-Γή – ένας ύμνος. «Και το λέω δεν υπάρχει μεγαλύτερο απ’ τη μάνα τών ανθρώπων» θα πεί ο ποιητής. Ο Ουΐτμαν είναι ο Νερούντα τής Β. Αμερικής… Ο Ρ. Παπαγγέλου λέει πώς «υπήρξε ο Όμηρος τών μαζών, ο ποιητής τού απλού ανθρώπου». Κι ακόμα τόνε παραδέχεται σαν μιά «επαναστατική μορφή τής Αμερικανικής Λογοτεχνίας». Για τις ρεαλιστικές του εξάρσεις διώχτηκε γιατί θεωρηθήκανε ‘αισχρές’. Μά ο ποταμός τού λυρισμού και τής πρωτοτυίας του παρασέρνει τις ψυχές κι η ποίηση του θριαμβεύει: «Το πάτημα μου είναι μπηγμένο και σφηνωμένο σε γρανίτη. Γελώ με ό,τι καλείς διάλυση και ξέρω την έκταση τού χρόνου (20^ο μέρος)». Και σ’ένα άλλο σημείο, θα πεί, μ’έν’ ανυπέρβλητο μεγαλείο: «Είμαι ο βάρδος τού Κορμιού και είμαι ο βάρδος τής Ψυχής. . Οι ηδονές τού ουρανού είναι μαζί μου και τής κόλασης οι οδύνες είν’μαζί μου. / Τις πρώτες τίς μπολιάζω και επαυξάνω πάνω μου, τις δεύτερες τις μεταφράζω σε νέα γλώσσα». Ανατριχιαστικό είναι το 34^ο μέρος με την περιγραφή τής «Ιστορίας του φόνου τών τετρακοσίων δώδεκα παλληκαριών». Περνούμε στη τραγική μορφή του Έζρα Πάουντ, που ο Παπαγγέλου θα σημειώσει χαρακτηριστικά: «η βαθύτερη επίδραση του στη λογοτεχνία τού 20ού αιώνα τόσο σαν ποιητή όσο και σαν πάτρονα τής τέχνης και άλλων συγγραφέων είναι χωρίς προηγούμενο »… Στάθηκε ο ηγέτης τών ‘στροβιλιστών’ και ‘εικονιστών’ στην τέχνη κι όπως ο ίδιος έλεγε «μάζεψα τούτο και τ’άλλο απ’όσα μ’ενδιέφεραν και τ’ανακάτεψα σ’ένα σακκί. Με αυτό δεν είναι τρόπος να φτιάσεις… ένα έργο τέχνης». Στο μικρό απόσπασμα που μεταφράζει ο Παπαγγέλου παραδέχεται  (δηλ. ο Πάουντ) πως «Δέν δύναμαι να δώσω συνοχή », Ωστόσο, ακολουθεί τούτος ο αποφθεγματικός στίχος του: «Άν η αγάπη απολείπει από το σπίτι δεν υπάρχει τίποτα». Απομένει να πούμε λίγα λόγια ακόμα για τόν Ρόμπ. Φρόστ. Στην Αμερική δεν δέχτηκε κανένας εκδότης να τυπώσει έργα του. Στην Αγγλία τυπώθηκε το πρώτο του βιβλίο που εντυπωσίασε. Από τούς εννιά στίχους που αποτελούνε το ποίημα που μεταφράζει ο Παπαγγέλου ‘Φωτιά και Παγετός’ δεν είναι δυνατό να έχουμε μιά αρκετή γεύση από την ποίηση του. Θα αντιγράψουμε λοιπόν, κλείνοτας το σημείωμα μας, τη γνώμη τού  μεταφραστή γιά ενημέρωση τών αναγνωστών μας: «η ποίηση του προσφέρει πολύ περισσότερα: συγκινητικές συγκρούσεις μοναξιάς, αλλοτρίωσης, διαπλέκονται με αντίρροπα ρεύματα, ενώ η αγροτική εικονογραφία του είναι φοτισμένη με συμβολική και μεταφυσική σημασία γιά τις τραγικές πλευρές τής ζωής και την πολύπλοκη ανθρώπινη ύπαρξη».Άς αρκεστούμε σ’αυτές τις διαπιστώσεις τού μεταφραστή του».

    Το ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΥΠΡΟΥ , Ραδιόφωνο, Ιούλιος 1987, μετέδωσε το κάτωθι κείμενο: «… Πολυμερής λογοτέχνης ο Ρόης Παπαγγέλου ασχολείται με την ποίηση, το δοκίμιο, και την απόδοση ξένων κειμένων, το θέατρο, το μυθιστόρημα και τη λεξικογραφία. Στο καινούργιο του βιβλίο ‘Μονόλογοι’ αποδίδει σε έμμετρο λόγο και σχολιάζει ποιήματα τού Τ.Σ. Έλιοτ, τού Ρόμπερτ Λώουελ, τού Γουώλτ Ουιτμαν, του Έζρα Πάουντ και τού Ρόμπερτ Φρόστ. Ποιητής και ο ίδιος και άριστος γνώστης τής αγγλικής, ο Ρόης Παπαγγέλου είχε όλες τις προϋποθέσεις να επιτύχει ση νέα του μεταφραστική δουλειά. Και πέτυχε. Χαρακτηριστικά ο Ελληνιστής Πήτερ Λήβι, Καθηγητής τής Ποίησης στην Οξφόρδη, λεει στην εισαγωγή του στο βιβλίο: «Ο Ρόης Παπαγγέλου επαναιχμαλωτίζει τα πρωτότυπα κείμενα με ένα καταπληκτικό τρόπο». Το βιβλίο χωρίζεται σε δυό μέρη. Στο πρώτο δημοσιεύονται οι απόδόσεις τών ποιημάτων με την ακόλουθη σειρά: ‘Προύφροκ’ τού Έλιοτ, ‘Αυτοί πρίν από μάς’ τού Λώουελ, ‘Τραγούδι τού Εαυτού μου’ τού Ουΐτμαν, ένα από τα τελευταία ‘Κάντος’ τού Πάουντ, και το ποίημα τού Φρόστ ‘Φωτιά και Παγετός’. Στο δεύτερο μέρος δημοσιεύονται πολύ κατατοπιστικές σημειώσεις. Ο Ρόης Παπαγγέλου δίνει βιογραφικό τών ποιητών και στη συνέχεια σχολιάζει το ποίημα. Με το βιβλίο ‘Μονόλογοι’ ο Έλληνας αναγνώστης έχει την ευκαιρία να διαβάσει πέντε συνθέσεις καθιερωμένων Αμερικανών ποιητών. ΚΙ εδώ πρέπει να πούμε ότι ο Έλιοτ γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και πολιτογραφήθηκε Βρεττανός το 1927. Ο μεταφραστής επέλεξε τις συνθέσεις αυτές, γιατί, όπως σημειώνει: «Αποτελούν οριακά δείγματα τής αμερικανικής ποίησης τών τελευταίων 120-130 χρόνων. Κι όλες αντιπροσωπεύουν χαρακτηριστικούς μονολόγους: γιά το χτές, το φευγαλέο,τα χαμένα ». Δίνουμε στη συνέχεια το ποίημα τού Φρόστ ‘Φωτιά και Παγετός’ στην Ελληνική απόδοση τού Ρόη Παπαγγέλου: «Κάποιοι λέν τον κόσμο θα τελειώσει η φωτιά./ Κάποιοι λέν ο παγετός. / Απ’όσο γεύτηκα επιθυμιά / τάσσομαι μ’αυτούς που προτιμούν φωτιά. / Μ’άν ήταν ο χαμός νά’ναι διττός, / Θαρρώ ξέρω αρκετά από μίσος / Γιά να πώ πώς για καταστροφή ο παγετός / Στο μεγαλείο είναι ίσος / Κι αρκετός.».

    Το περιοδιοκό ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, Τόμος ΚΘ΄, αρ.4, σσ.505-506, Χ.Ε.Κ., Οκτ-Δεκ.1987, έγραψε: «…Πολυγραφότατος ο ποιητής και συγγραφέας κ.Ρόης Παπαγγέλου, μάς παρουσιάζει σε μια καλαίσθητη έκδοση, μεταφραστικές εργασίες του πάνω στην ποίηση τών προαναφερομένων μεγάλων ποιητών… Δύσκολο το εγχείρημα. Όμως ο κ.Ρόης Παπαγγέλλου έχει όχι μόνο το ελεύθερο, αλλά και την ενθάρρυνση ενός πραγματικά επαΐοντος πάνω στο θέμα – τού κ.Πήτερ Λήβι, διάσημου Ελληνιστή, συγγραφέα, ποιητή και μελετητή, που κατέχει και την Έδρα Ποίησης τού Πανεπιστημίου τής Οξφόρδης. Και ο κ.Πήτερ Λήβι, μεταξύ άλλων σημειώνει στο εισαγωγικό του κείμενο: «…Ο Ρόης Παπαγγέλου επαναιχμαλωτίζει τα πρωτότυπα κείμενα με ένα καταπληκτικό τρόπο. Δεν υπάρχει κανένας μεταφραστής από Ελληνικά σε Αγγλικά που να μεταφράζει ίδιο καλά.». Γιά μάς, και μόνο οι αράδες αυτές με το ιδιαίτερο βάρος που αποκτούν, καθώς εκφράζουν τη γνώμη ενός τόσο πολύ σεβαστού πνευματικού ανθρώπου, είναι αρκετές και υπεραρκετές, γιά να μετρήσουμε την αξία τής συγκεκριμένης αυτής προσφοράς τού κ. Ρόη Παπαγγέλου. Μά από κεί και πέρα, έρχεται ο ίδιος ο λόγος του, ο λόγος τού άξιου μεταφραστή, που καθαρός, γνωστικός και κυριαρχικός, διαβάζεται και ακούγεται έτσι, που να σε κάνει κάθε τόσο να αναρωτιέσαι: Αλήθεια, πώς θα μπορούσε να γράψει ή να μιλήσει ο ποιητής αλλοιώς».

    Το βιβλίο ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟΝ ΞΕΝΟ ΜΟΧΘΟ, Τόμος Στ΄, σσ.211-213, 1995, Δημοσθένης Ζαδές, περιέχει το κάτωθι κείμενο-σχόλιο γιά το βιβλίο ‘Μονόλογοι’ του Ρόη Παπαγγέλου: «… Ο Ρόης Παπαγγγέλου, εγκατεστημένος μόνιμα στο Λονδίνο,εκτός απ’την προσωπική του προσφορά στην ποίηση απ’το 1974 (24 συλλογές) μάς δίνει σε πετυχημένες μεταφράσεις κομμάτια κι απ’το έργο τού Έλιοτ. Οι μεταφράσεις τού Ρ. Παπαγγέλου είναι πολύτιμες. Η σωστή γνώση τής Αγγλικής, μά και τής ελληνικής γλώσσας, έχει συντελέσει στη δημιουργία σημαντικών επιτευγμάτων από μέρους του… ο ‘Προύφροκ’ που μάς δίνει εδώ ο Ρ. Παπαγγέλου, αποπνέει μιάν ανασύνθεση πνευματική και ηθική τού ανθρώπου… Ένα μικρό απόσπασμα απ’το μακρόστιχο ποίημα σα δείγμα: «θα βάλω άσπρα φανελλένια παντελόνια και θα σεριανάω στο γιαλό…». Ο Ρ. Λώουελ είναι ο δεύτερος ποιητής που περιλαμβάνεται στο μικρό βιβλίο τού Ρ. Παπαγγέλου. Λιγώτερο γνωστός απ’ τούς άλλους τέσσερες που περιέχονται στη συλλογή, μά καθόλου κατώτερος τους. Κι έκαμε πολύ καλά ο Παπαγγέλου που μάς τόνε ξαναθυμίζει με λίγους στίχους του (μόλις 24)… Αρκιόμαστε λοιπόν, στα λίγα που ο μεταφραστής μάς πληροφορεί στα σχόλια του: ‘Κατεξοχή ποιητής τής φθοράς και κατρακύλας άφησε ένα πρωτότυπο έργο που αντλεί από την καλλιέπεια τού Έλιοτ μά ταυτόχρονα διαποτίζεται από μιά δική του εσώτερη διαβρωτική δύναμη’. Θα καταχωρήσουμε ένα δείγμα από την ποίηση του: «Τα καθίσματα τους ήταν θώκοι…κλπ». Τί να σημειώσει κανείς γιά τον μεγάλο ποιητή Ουώλτ Ουΐτμαν σ’ένα τόσο περιορισμένο σημείωμα; Ο Ρ. Παπαγγέλου μάς δίνει λίγους στίχους του απ’το μεγάλο έργο του με την παγκόσμια απήχηση σε πολύ πετυχημένη μετάφραση. Χαιρόμαστε μιά ποίηση που την αναρριπίζουνε διαχρονικές ανησυχίες (στ.1097), μά και στίχους γνωμικούς και αποφθεγματικούς, πρωτότυπους: «Όλες οι αλήθειες περιμένουν σ’όλα τα πράγματα». Κι αλλού: «Η συνουσία δεν είναι πιό χοντροειδής απ’ όσο ο θάνατος». Μά κείνο το 21^ο μέρος είν’ανυπέρβλητο, καθώς αναφέρεται στη Μάνα-Γή – ένας ύμνος. «Και το λέω δεν υπάρχει μεγαλύτερο απ’ τη μάνα τών ανθρώπων» θα πεί ο ποιητής. Ο Ουΐτμαν είναι ο Νερούντα τής Β. Αμερικής… Ο Ρ. Παπαγγέλου λέει πώς «υπήρξε ο Όμηρος τών μαζών, ο ποιητής τού απλού ανθρώπου». Κι ακόμα τόνε παραδέχεται σαν μιά «επαναστατική μορφή τής Αμερικανικής Λογοτεχνίας». Για τις ρεαλιστικές του εξάρσεις διώχτηκε γιατί θεωρηθήκανε ‘αισχρές’. Μά ο ποταμός τού λυρισμού και τής πρωτοτυίας του παρασέρνει τις ψυχές κι η ποίηση του θριαμβεύει: «Το πάτημα μου είναι μπηγμένο και σφηνωμένο σε γρανίτη. Γελώ με ό,τι καλείς διάλυση και ξέρω την έκταση τού χρόνου (20^ο μέρος)». Και σ’ένα άλλο σημείο, θα πεί, μ’έν’ ανυπέρβλητο μεγαλείο: «Είμαι ο βάρδος τού Κορμιού και είμαι ο βάρδος τής Ψυχής. . Οι ηδονές τού ουρανού είναι μαζί μου και τής κόλασης οι οδύνες είν’μαζί μου. / Τις πρώτες τίς μπολιάζω και επαυξάνω πάνω μου, τις δεύτερες τις μεταφράζω σε νέα γλώσσα». Ανατριχιαστικό είναι το 34^ο μέρος με την περιγραφή τής «Ιστορίας του φόνου τών τετρακοσίων δώδεκα παλληκαριών». Περνούμε στη τραγική μορφή του Έζρα Πάουντ, που ο Παπαγγέλου θα σημειώσει χαρακτηριστικά: «η βαθύτερη επίδραση του στη λογοτεχνία τού 20ού αιώνα τόσο σαν ποιητή όσο και σαν πάτρονα τής τέχνης και άλλων συγγραφέων είναι χωρίς προηγούμενο »… Στάθηκε ο ηγέτης τών ‘στροβιλιστών’ και ‘εικονιστών’ στην τέχνη κι όπως ο ίδιος έλεγε «μάζεψα τούτο και τ’άλλο απ’όσα μ’ενδιέφεραν και τ’ανακάτεψα σ’ένα σακκί. Με αυτό δεν είναι τρόπος να φτιάσεις… ένα έργο τέχνης». Στο μικρό απόσπασμα που μεταφράζει ο Παπαγγέλου παραδέχεται  (δηλ. ο Πάουντ) πως «Δέν δύναμαι να δώσω συνοχή », Ωστόσο, ακολουθεί τούτος ο αποφθεγματικός στίχος του: «Άν η αγάπη απολείπει από το σπίτι δεν υπάρχει τίποτα». Απομένει να πούμε λίγα λόγια ακόμα για τόν Ρόμπ. Φρόστ. Στην Αμερική δεν δέχτηκε κανένας εκδότης να τυπώσει έργα του. Στην Αγγλία τυπώθηκε το πρώτο του βιβλίο που εντυπωσίασε. Από τούς εννιά στίχους που αποτελούνε το ποίημα που μεταφράζει ο Παπαγγέλου ‘Φωτιά και Παγετός’ δεν είναι δυνατό να έχουμε μιά αρκετή γεύση από την ποίηση του. Θα αντιγράψουμε λοιπόν, κλείνοτας το σημείωμα μας, τη γνώμη τού  μεταφραστή γιά ενημέρωση τών αναγνωστών μας: «η ποίηση του προσφέρει πολύ περισσότερα: συγκινητικές συγκρούσεις μοναξιάς, αλλοτρίωσης, διαπλέκονται με αντίρροπα ρεύματα, ενώ η αγροτική εικονογραφία του είναι φοτισμένη με συμβολική και μεταφυσική σημασία γιά τις τραγικές πλευρές τής ζωής και την πολύπλοκη ανθρώπινη ύπαρξη».Άς αρκεστούμε σ’αυτές τις διαπιστώσεις τού μεταφραστή του

 

            Ακολουθεί:

            η μετάφραση τού ποιήματος τού Έλιοτ:

                             ‘Το Ερωτικό Τραγούδι τού Ι. Αλφρέδου Προύφροκ’

            & η μετάφραση τού ποιήματος τού Ρόμπερτ Φρόστ: ‘Φωτιά και Παγετός’

 

 

ΤΟ ΕΡΩΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ Ι. ΑΛΦΡΕΔΟΥ ΠΡΟΥΦΡΟΚ

 

            Άς πάμε λοιπόν, εσύ κι εγώ,

Καθώς το σούρουπο απλώνεται μπροστά στον ουρανό

Σαν ένας άρρωστος μ’αιθέρα ναρκωμένος σε τραπέζι.

Άς παμε, μές από κάποιους μισο-έρημους δρόμους μαθές,

Τις γογγυστικές καταφυγές

Από άγρυπνες βραδιές σε μιάς-βραδιάς φτηνοξενοδοχεία

Και τα μαγέρικα με πριονίδι και κοχύλια:

Δρόμους που ακολουθούν σαν οχληρή επιχειρηματολογία

Από σκόπιμη κακοβουλία

Που σε οδηγεί σε κάποιο ρώτημα συντριπτικό…

Ώ, μή ρωτάς, «Μά ποιό;»

Άς πάμε στην επίσκεψή μας με το καλό.

 

            Οι γυναίκες πάνε κι έρχονται μες στο δωμάτιο

Μιλώντας γιά τον Μιχαηλάγγελο.

 

            Η κίτρινη ομίχλη που τρίβει με τα νώτα της τα τζάμια,

Η κίτρινη καπνιά που τρίβει τη μουσούδα της στα τζάμια,

Σάλιωσε τη γλώσσα της στις κόχες τού απόβραδου,

Εστάθη στις λιμνούλες που λιμνάζουν σε υπονόμους,

Άφησε να πέσει πισώπλατα η αιθάλη που

                                                            πέφτει από τις καπνοδόχους,

Γλίστρησε μπροστά στην κατοικία, έκανε ένα αιφνίδιο πήδο,

Και  βλέποντας πως ήτανε μιά μαλακή βραδιά τού Οκτώβρη,

Ελίχθηκε τριγύρω από το σπίτι μιά φορά, και τό’ρριξε στον ύπνο.

 

            Και βέβαια θα υπάρξει καιρός

Γιά την κίτρινη καπνιά που γλιστράει μες στο στρατί

Ξετρίβοντας τα νώτα της στα τζάμια.

Θα υπάρξει καιρός, θα υπάρξει καιρός

Να ετοιμάσεις ένα πρόσωπο τα πρόσωπα πού βλέπεις να ιδεί.

Θά υπάρξει καιρός γιά να δολοφονήσεις και δημιουργήσεις,

Και καιρός γιά όλα τα έργα και ημέρες τών χεριών

Που εγείρουν κι αποθέτουνε στο πιάτο σου ερωτήσεις.

Καιρός για σένα και καιρός γιά μένα,

Και καιρός ακόμα γιά εκατό μη-αποφάσεις

Και για εκατό ενοράσεις κι επανεξετάσεις,

Πρίν από τη έξαψη  γιά τσάϊ κι αφροψημένα.

 

            Οι γυναίκες πάνε κι έρχονται μες το δωμάτιο

Μιλωντας γιά τον Μιχαηλάγγελο.

 

Και βέβαια θα υπάρξει καιρός

Γιά ν’αναρωτηθώ, «Άραγε τολμώ;», και «Άραγε τολμώ;»

Καιρός γιά να γυρίσω πίσω και τη σκάλα κατεβώ,

Με μιά βούλα φαλακρή καταμεσίς στην κόμη –

(Θα ειπούνε: «Πώς το μαλλί σου αραιώνει!»)

Το πρωϊνό μου φράκο, το κολλάρο μου σφιχτά πιασμένο στο σαγόνι,

Τον λαιμοδέτη μου άφθονο και ταπεινό, μα που επιβάλλεται

                                                                        μ’ένα απλό καρφοβελόνι –

(Θα ειπούνε: «Μά πώς τα χέρια και τα πόδια του η αδυναμία λυώνει!)

 

Άραγε τολμώ

Να διαταράξω τον ντουνιά;

 

Σε μια στιγμή υπάρχει ο καιρός

Γι’ αποφάσεις κι επανεξετάσεις που μια στιγμή πισωγυρνά.

 

            Γιατί τα γνώρισα όλα δά, τα γνώρισα όλα –

Γνώρισα τα πρωϊνά, τα δείλια, τα βραδάκια,

Γνώρισα τις μέρες μου με τού καφέ τα κουταλάκια.

Γνωρίζω τις φωνές που σβιούνται σε μιά σβιούσα κατιούσα

Κάτω από τη μουσική από μιά κάμαρα πιό πάνω.

            Έτσι πώς να συμπεράνω;

 

            Και γνώρισα τα μάτια δά, τα γνώρισα όλα –

Τα μάτια που σε ορίζουν σε μιά διατυπωμένη φράση,

Κι όταν θά’μαι διατυπωμένος, σ’ένα τίποτα να ξεχειλάω,

Όταν θά’μαι καθηλωμένος, να κλωτσάω στον τοίχο κόλλα,

Τότε πώς πρέπει ν’αρχινάω

Να φτύνω τ’αποτσίγαρα απ’την κάθε μου τη μέρα και τη στάση;

            Και πώς να συμπεράνω;

 

            Και γνώρισα τα χέρια δά, τα γνώρισα όλα –

Χέρια βραχιολοστόλιστα και άσπρα και γυμνά

(Μά στο λυχναρόφωτο με χνούδι από μαλλιά ξανθά!)

Νά’ναι το άρωμα από ένα φουστάνι

Που να μακρυγορώ με κάνει;

Χέρια τυλιγμένα γύρω από μιά σάρπα, ή απλωμένα πλάί στην κονσόλα.

            Και πρέπει δά να συμπεράνω;

            Και πώς πρέπει ν’αρχινάω;      

 

                                                         

 

            Τάχα να ειπώ, επήγα σούρουπο μές από δρομάκια στενά

Και είδα τον καπνό ν’αναθρώσκει από τις πίπες

Μοναχικών ανθρώπων με πουκάμισα που σκύβανε στα παραθύρια;

 

            Θά’πρεπε να ήμουνα ένα ζευγάρι αγκύλα νύχια

Που λοξοσέρνεται στα πλάτη τών βυθών σε πέλαγα βουβά.

 

                                                         

 

            Και το απόγεμα, το βράδυ, κοιμάται τόσο ειρηνεμένα!

Μαλακωμένο από δάχτυλα λιγνά,

Αποκοιμισμένο… κουρασμένο… ή την κοπανά,

Φαρδύ-πλατύ στο πάτωμα, εδώ πλάϊ σε σένα και σε μένα.

Να πρέπει δά, μετά το τσάϊ, τα γλυκά, τα παγωτά,

Νά’χω τη δύναμη να εξαναγκάσω τη στιγμή στα έσχατα;

Μά μολονότι έκλαψα και νήστεψα, έκλαψα και προσευχήθηκα,

Μολονότι είδα το κεφάλι μου (πού έγινε κάπως

                                                φαλακρό) επί πίνακι φερμένο

Διόλου δεν είμαι προφήτης – και δά δεν είναι τίποτα σπουδαίο.

Είδα τη σγτιγμή τού μεγαλείου μου να τρεμουλιάζει,

Και είδα τον αιώνιο Περατάρη το σακκάκι να μού πιάνει, να καγχάζει.

Και κοντολογίς, φοβήθηκα.

 

Και θά ’ξιζε, παρολαυτά, καθόλου,

Μετά το τσάϊ, τη μαρμελάδα, τα γραμμένα,

Ανάμεσα στις πορσελάνες, ανάμεσα σε κάποιο

                                                            μίλημα γιά σένα και γιά μένα,

Θά ’ξιζε κάλλιο,

Ν’αποδιώχνα το θεμα μ’ ένα γέλιο,

Να ζούλαγα το σύμπαν σε κουβάρι

Να το κυλούσα σ’ένα ρώτημα συντριπτικό,

Νά έλεγα: «Εγώ ειμί ο Λάζαρος, ελθών εκ τού Άδη,

Επανελθών ίνα τα πάντα ειπώ, τα πάντα υμίν θα είπώ» -

Εάν ένας, σιάχνοντας σιμά στο πρόσωπό της κάποιο μαξιλάρι,

            Έλεγε: «Δέν είναι αυτό που εννοούσα διόλου.

            Δέν είναι αυτό καθόλου»

            Και θά ’ξιζε, παρολαυτά, καθόλου,

Θά ’ξιζε κάλλιο,

Μετά τα ηλιοβασιλέματα και τα προαύλια και τούς ραντισμένους δρόμους,

Μετά τις νουβέλες, μετά τα φλυτζάνια τού τσαγιού, μετά

                                                            τις φούστες που γλιστρούν στη σάλα –

Κι αυτό, και τόσα άλλα;

Είναι αδύνατο να πώ τί πράγματι ενννοώ!

Μά ωσάν μιά λάμπα μαγική να έριξε τα νεύρα σε σχηματισμούς σ’ένα ριντώ;

Θά ’ξιζε κάλλιο,

Έάν ένας, σιάζοντας κάποιο μαξιλάρι ή βγάζοντας μιά σάρπα ολωσδιόλου,

Και στρέφοντας πρός το παράθυρο, έλεγε:

            «Δέν είναι αυτό καθόλου, 

            Δέν είναι αυτό που εννοούσα διόλου».

 

                                                         

 

            Όχι!: Δεν είμαι ο Πρίγκηπας Αμλέτος, μήτε επρόκειτο να είμαι.

Είμαι ένας ακόλουθος, ένας που φτάνει

Μιά πρόοδο να φουντώσει, μιά-δυό σκηνές εμπρός να βάνει,

Τού πρίγκηπα να δώσει ορμήνιες, αναμφίβολα, εύκολος συνεργός,

Αξιοσέβαστος, χαρούμενος που είναι κάποιας χρήσης,

Πολιτισμένος, προσεκτικός, στη λεπτομέρεια οικείος,

Γεμάτος υψηλές προτάσεις, μα ελαφρά ευήθης.

Κατά καιρούς, πραγματικά, σχεδόν γελοίος –

Σχεδόν, κατά καιρούς, ο Γελωτοποιός.

 

            Γερνάω… γερνάω…

Τα μπατζάκια τών παντελονιών μου γυρισμένα θα φοράω.

 

            Τάχα να  χωρίσω τα μαλλιά μου πίσω; Άραγε τολμώ

                                                                   να φάω ένα ροδάκινο;

 

Θα βάλω άσπρα φανελλένια παντελόνια, και θα σεριανάω στο γιαλό.

Άκουσα να τραγουδάνε οι γοργόνες, πρόσωπο με πρόσωπο.

 

            Δέν θα τραγουδήσουνε σε μέ θαρρώ.

 

            Τις είδα να καλπάζουν προς το πέλαο στα κύματα επάνω

Χτενίζοντας το άσπρο μαλλί τού κύματος αναρριγμένου πίσω

Καθώς ο αγέρας αναρρίχνει το νερό πότε άσπρο πότε μαύρο.

 

            Βραδύναμε στούς θάλαμους τού πέλαγου

Σιμά σε πελαγίσιες-κόρες με στεφάνια από ενάλια φύκια

                                                            χρώμα κόκκινο και καστανό

Ωσότου ανθρώπινες φωνές μάς αφυπνίσουνε, και πάμε στο βυθό.

 

ΦΩΤΙΑ  ΚΑΙ  ΠΑΓΕΤΟΣ

 

Κάποιοι λέν τον κόσμο θα τελειώσει η φωτιά.

Κάποιοι λέν ο παγετός.

Απ’όσο γεύτηκα επιθυμιά

τάσσομαι μ’αυτούς που προτιμούν φωτιά.

Μ’άν ήταν ο χαμός νά’ναι διττός,

Θαρρώ ξέρω αρκετά από μίσος

Γιά να πώ πώς για καταστροφή ο παγετός

Στο μεγαλείο είναι ίσος

Κι αρκετός.

 

 

 

6                ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

Έζρα Πάουντ:

            ΚΑΝΤΟΣ (1917-1970) - Επιλογή

 

Ρόης Παπαγγέλου:

            ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΝΤΟΣ (1988).

 

 

 

Κριτική αποτίμηση:

       Η Helene Ahrweiler, Recteur de l' Academie, Chancelier des Universites de Paris, 18.1.1988, σημείωσε: «avec les vifs remerciements pour cette belle traduction des CANTOS d' Ezra Pound....».

    Ο Σπύρος Κατσίμης, 15.1.1988, σημείωσε: «Θερμά συγχαρητήρια γιά το τελευταίο μεταφραστικό σας έργο».

    Ο Prof. Dr. Hans Eideneir, ελληνιστής, Γερμανία, 19.1.1988, σημείωσε: «…  Ευχαριστώ και για το πολύτιμο ΠΑΝΟΡΑΜΑ»                                                                       

    Ο Dr. David Holton, ελληνιστής, Πανεπιστήμιο Καίμπριτζ, 26.1.1988, σημείωσε: «Thank you very much for sending me your latest volume.... what I have read has impressed me. It would be excellent if you could eventually produce a complete translation of the CANTOS. I am sure that you are the man for the job!....».

   Ο Μ.Β. Ραΐζης, Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 27.1.1988, σημείωσε: «Σάς συγχαίρω θερμά γιά την υπευθυνότητα και επιδεξιότητα τής εργασίας σας… Θα βρώ και το άλλο βιβλιαράκι [το βιβλίο σας ‘Μονόλογοι’] γιά να τα δανείσω σ’αυτούς που διδάσκουν, ώστε να τά παρουσιάσουν στούς φοιτητές γιά εργασίες...».

    Η Κική Δημουλά,  31.1.1988, σημείωσε: «…"Σαν κάτι έχει πέσει απ’ τη βροχή, και το μισό να πέσει ακόμη απομένει" – και τόσα άλλα θαυμάσια ακόμα. Οι αγγλομαθείς, άς έχουν όλη την ευγνωμοσύνη τους πρός τον Πάουντ που τούς έδωσε αυτή την απόλαυση. {Εμείς] έχουμε σε σάς αυτή την υποχρέωση. Στη μετάφραση σας, στη βεβαιότητα – χάρη στη διορατικότητα, την αίσθηση – ότι ατόφια, και μη παραλλαγμένη, διόλου ζημιωμένη, μάς χαρίσατε αυτή την απόλαυση, την όλο και βαθύτερη γνωριμία μ’αυτό το ποιητικό θηρίο, που τόσο ψύχραιμα το δαμάζετε.  Μπράβο σας. Θερμά σάς ευχαιστώ που δεν με ξεχνάτε και θερμότατα σάς συγχαίρω».

    Ο Κ.Ν. Τριανταφύλλου, 3.2.1988, σημείωσε: «…Πάντα ακούραστος, πάντα με προσφορά. Ωραία αυτά τού Πάουντ. Έγραψα δυό λόγια χαιρετιστήρια στη σημερινή ‘Ημέρα’ και σπεύδω να σάς στείλω μιά φωτοτυπία, μαζί με τους εγκάρδιους χαιρετισμούς και τη διαβεβαίωση τής βαθύτατης τιμής που έχω για σάς».

     Ο Γ.Α. Κουμάντος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, 9.2.1988, σημείωσε: «… με θερμές ευχαριστίες γιά τα Cantos που τα είδα κυρίως σαν ένα κατόρθωμα σμιλέματος τής γλώσσας μας».

    Η Mary De Rachewiltz, (κόρη τού Έζρα Πάουντ], 11.2.1988, σημείωσε: «... I hope the translation will have a wide circulation and much praise so that I may look forward to ALL the Cantos in Greek. Πανόραμα, looks very handsome. I am glad the alphabet has not changed, so I can figure out a few sounds.... Have you ever thought of making a cassette?  It must sound very beautiful...»

    Ο Δρ. Γ. Δανιήλ, Πανεπιστήμιο Τορόντο, 16..2.1988, σημείωσε: «… μού φαίνονται. Καλοδουλεμένες οι μεταφράσεις σου. Οπωσδήποτε συμπληρώνουν επάξια αυτές του Έλιοτ και τούς άλλους [στα βιβλία ‘Μονόλογοι’, ‘Αντίποδες’, ‘Απόγνωση τής Επίγνωσης’]».

    Ο Παύλος Χριστοδουλίδης, Καθηγητής ΑΣΚΤ, 27.2.1988, σημείωσε: «Ευχαριστώ πολύ γιά το ‘Πανόραμα – από τα Κάντος’ – άρχισα να το διαβάζω και νιώθω ως κάτι περνάει από την Ποίηση σ’αυτά τα μεταφράσματα σου. Και οι σημειώσεις σου χρήσιμες πολύ…».

    Η Ναδίνα Δημητρίου, 28..3.1988, σημείωσε: «Θερμά συγχαρητήρια γιά το έργο σας»..

    Ο Κώστας Μιχ. Σταμάτης, 18.4.1988, σημείωσε: «… Πρόκειται για σοβαρή και ολύμοχθη εργασία. Που αληθινά φέρνει κοντά μας την ανάσα τών πρωτότυπων. Λόγος ιδιαίτερα προσεγμένος. Αποδίδει ακριβώς το νόημα, μ’ένα πλήθος ταιριαστών λέξεων που διατηρούν τη φρεσκάδα τού ξένου κειμένου στη στιχουργία τής μετάφρασης. Καθώς διαβάζω τα ‘Κάντος’ έτσι μεταφρασμένα στη γλώσσα μας διαπιστώνω πως ανάλογες μεταφράσεις δεν ξανάγιναν πάνω στα δύσκολα και πολυσήμαντα ποιήματα τού Πάουντ. Ακόμα οι σημειώσεις και τα σχόλια φανερώνουν όχι μόνο το μόχθο, αλλά και την υπευθυνότητα και την άρτια δουλειά, που πράγματι μιά μετάφραση απαιτεί. Στο προσεχές τεύχος τής ‘Παγκόσμιας Συνεργασίας’ θα φιλοξενηθεί  δουλειά σας από το πιο πάνω βιβλίο σας. Επίσης θα το θεωρούσα ξεχωριστή τιμή να φιλοξενήσω στο μέλλον μεταφράσεις σας  Άγγλων στα ελληνικά. Γιά το σκοπό αυτό μπορούν να διατεθούν 4-5 σελίδες τού περιοδικού γιά μιά γενικώτερη παρουσίαση Άγγλων ποιητών…».
    Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, 5.5.1988, σημείωσε : «Ευχαριστώ πολύ για τά Κάντος».

    Ο Δρ. Γιώργος Καναράκης, Καθηγητής, Αυστραλία, 22.6.1988, σημείωσε: «… Απήλαυσα τις μεταφράσεις σου τών Κάντος. Μού άρεσαν πάρα πολύ. Έχουν μια φρεσκάδα και μια ρεόυσα γλώσσα που δίνουν την εντύπωση τού πρωτότυπου. Το Canto LXXIV είναι υπέροχο. Έχεις ένα σπάνιο ταλέντο όχι μόνο βρίσκεις την κατάλληλη λέξη, αλλά και να δημιουργείς υπέροχες εικόνες, πολλές φορές με μια βιβλική επιβλητικότητα. Τις περασμένες, κάποιος εδώ στο Σύδνεϋ ήθελε να κάνει μιά ομιλία …και μού ζήτησε ποιήματα άν είχα. Αμέσως ο νούς μου πήγε σε σένα στα έργα σου ‘Κύπρος, θαλασσοφίλητη’ και  ίσως ‘Μεσόγειος’…».

    Ο Δρ. Φώτιος Λίτσας, Πανεπιστήμιο Σικάγου, 10.12.1988, σημείωσε: «… ωραίες και προσεγμένες εργασίες».

    Ο Χρήστος Κατσιγιάννης, 23.1.1989, σημείωσε: «… το ποιητικό βιβλίο σας ‘Λοξοδρομία’ με τον συγκινημένο λυρικό λόγο σας… Το ίδιο σάς ευχαριστώ και γιά το βιβλίο σας ‘Πανόραμα από τα Κάντος’ τού Έζρα Πάουντ, με τον στρωτό και εκφραστικό λόγο σας, καθώς και τις πολύ-πολύ βοηθητικές σημειώσεις σας, αλλά και το σχόλιο σας».

    Ο Ηλίας Κεφάλας, 20.9.1990, σημείωσε: «Ευχαριστώ θερμά για τούς ‘Μονολόγους’ και το ‘Πανόραμα’. Μού είναι πολύτιμα».

    Ο Τάκης Ανθήλης, 7..4.1990, σημείωσε: «… οι μεταφράσεις σας εξαιρετικές μού έδωσαν την ευκαιρία και πάλι να χαρώ τον λυρικό λόγοα τόσο σημαντικών ποιητών…».

    Ο Π. Λευκαδίτης, 2.6.1990, σημείωσε: «… Νομίζω πως είναι από τις πιό καλές σου δουλειές. Ιδιαίτερα χάρηκα την τρυφεότητα στη μεταφορά τής ξένης ποίησης στη γλώσσα μας…».

    Η εφημερίδα  ΕΘΝΟΣ, 20.1.1988, σ.28, Κ. Τσαούσης, έγραψε: «Ένα Πανόραμα από τα Κάντος τού Έζρα Πάουτ σε έμμετρες αποδόσεις στα ελληνικά, αναλυτικές σημειώσεις και σχόλια από τον ποιητή Ρόη Παπαγγέλου. Από τις εκδόσεις ‘Διογένης’ στη σειρά ‘Ξένη Ποίηση-Δοκίμιο’».

    Η εφημερίδα Η ΗΜΕΡΑ (Πατρών), 3.2.1988, σ.7, Κ.Ν.Τριανταφύλλου, έγραψε: «Ο έξοχος Έλληνας λογοτέχνης τού Λονδίνου, ποιητής Ρόης Παπαγγέλου, με πρόσφατη εφετεινή έκδοση ‘Πανόραμα αό τα Κάντος’… παρουσιάζει στη λογοτεχνία μας τον σύγχρονο μεγάλο ποιητή Έζρα Πάουντ πού πέθανε στη Βενετία το 1972… Ο κ.Ρόης Παπαγγέλου έκαμε λαμπρή δουλειά μ’αυτή την επιλογή τών ποιημάτων τού Αμερικανού ποιητή που τα συντροφεύει με σχόλια και παρατηρήσεις που κατατοπίζουν πολύ τον αναγνώστη. Είναι μιά άρτια φιλολογική έκδοση, μοναδική στο είδος της. Η δουλειά τού κ.Παπαγγέλου, όπως πάντα, προσεγμένη και σημαντική, ευσυνείδητη».

    Η εφημερίδα ΧΑΡΑΥΓΗ (Λευκωσίας), 1.2.1988, σ.4, έγραψε: «Πρόκειται γιά μια πολύ  προσεγμένη έκδοση με έμμετρες αποδόσεις στα Ελληνικά, αναλυτικές σημειώσεις και σχόλια γιά το έργο τού ποιητή Έζρα Πάουντ. Οι μεταφράσεις τών ποιημάτων δίνουν με εκφραστική άνεση τη ζωντάνια τού πρωτότυπου, ενώ οι αναλυτικές σημειώσεις με τις λεπτομερειακές επεξηγήσεις βοηθούν τον αναγνώστη να πλησιάσει την ποίηση τού Ε. Πάουντ… Δίνουμε στη συνέχεια ένα απόλσπασμα από τα Κάντος: ‘Κι εκείνος δυνατός με το αίμα είπε τότες: Οδυσσσέα…κλπ».

    Η εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 27.2.1988, σ.35, έγραψε: «Εντυπωσιακή ποιητική έκδοση, συμβολή γιά μια ευρύτερη γνωριμία με τον Πάουντ…».

    Το περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, 1.9.1992, αρ.1564, σ.1142, Μ.Μάντακα-Τριφύλλη, έγραψε: «… η επίσης θαυμάσια απόδοση στη γλώσσσα μας, πάντα με σχόλια, μιάς επιλογής από τα ‘Κάντος’ τού Ρόη Παπαγγέλου το 1988…».

    Το περιοδικό THE GREEK REVIEW  (Λονδίνο), Vol.7, No 166, 27.2.1988,σ.32,

έγραψε: «"The translation of poetry is probably a more difficult task than its composition. Such care must be taken by its translator to ensure that in the other language he has captured the essence of the poem and the spirit of the poet.  Rois Papangelou has devoted a good part of his life to these translations and we see him translating Neruda, Eliot, Larkin, Whitman and others. In this last work he has selected a number of Cantos from Ezra Pound which he has arranged in a well-presented publication called PANORAMA. It is printed by Diogenes Publications in Athens and is dated January 1988.He was encouraged to undertake this difficult task by Ezra Pound's daughter Mary de Rachewiltz, who granted permission to Papangelou to go ahead with the translations of the poems into greek. Pound was born in the USA in 1885... Perhaps one of his greatest works was the creation of the unique and monumental 'Cantos', a collection of some 120 poems or cantos which he started writing in 1917 and continued until 1970. He died in 1972. The Cantos are epic poems which transcend time and place. They are a collection of ideas and pictures which in part represent the author's relation to society. They are rich in language and thoughts to the point perhaps of being incomprehensible to some readers. So much is contained in those lines. Papangelou, however, apart from having a deep understanding of his subject, has also taken a great deal of trouble to assist the reader in his readings of the Cantos. The poems are carefully annotated and where possible reference is made to Pound's own interpretation of the lines. He has made a selection of the Cantos to show Pound's use of ancient Greek mythology, the struggle between good and the evil, the beauty of Venice, his terrible experience at being caged and accused of being a traitor, the internal struggle to keep sane and his relation with his fellow poets. Papangelou's selection is a succesful collection of what is most intriguing in Pound and his masterly use of the language makes PANORAMA a must for Pounds afficionados"

    Η ανθολογία ΕZRA EΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1935-1993, ΕΛΙΑ, Θαν. Παπαθανασόπουλος, έγραψε: «16. Ρόη Παπαγγέλου: Πανόραμα από τα Κάντος… αποσπάσματα τών Cantos…κλπ, 66. Ρόη Παπαγγέλου, ‘Η Απόγνωση τής Επίγνωσης…’ κλπ [καταχωρήσεις 8 έργων, λείπει ένα]».

 

            Ακολουθούν αποσπάσματα από τά ΚΑΝΤΟΣ

 

 

 

         ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΝΤΟΣ

 

                  CANTO I

                                    (Απόσπασμα)

 

………………………………………………….

………………………………………………….

 

Κι εκείνος  δυνατός με το αίμα είπε τότες: «Οδυσσέα 

Θα γυρίσεις μες από τον μανιασμένο Ποσειδώνα,

πάν’από πελάγη σκοτεινά,  

Θα χάσεις όλους τούυς συντρόφους». Ύστερα ήλθεν η Αντίκλεια.  

Μείνε ήσυχος Ντίβους. Εννοώ, ο Αντρέας Ντίβους, 

Στο εργαστήρι Ουετσέλι, 1538, από τόν Όμηρο. 

Κι έπλευσε, στις Σειρήνες κι εκείθε στ’ανοιχτά κι αλάργα  

Κι ώς την Κίρκη.

            Χαίρε,

Κατά του Κρήτα το χαιρετισμό, χρυσόκομη, Αφροδίτη,

η πάσης Κύπρου κρήδεμνα λέλογχεν, χαρίεσσα,

                                                με τα ορειχαλκένια, τα χρυσά  

Ζωνάρια και δεσίδια τών μαστών, εσύ με βλεφαρίδες, μαύρες  

Φέρνοντας το χρυσό ραβδί τού Αργειφόντη. Ώστε να:

 

……………………………………………..

…………………………………………….

 

                        CANTO IV

                                    (απόσπασμα)

 

Παλάτι σε καπνόφωτο.

Η Τροία τίποτε άλλο από σωρός καπνίζοντα μεθοριακά κοτρώνια,  

Αναξιφόρμιγγες! Aurunculeia!  

Ακούσατέ με Κάδμε τών χρυσόπλωρων!  

Οι αργυροί καθρέφτες τις φωτερές θηρεύουν πέτρες κι αντιφέγγουν,  

Η αυγή, στο ξύπνημά μας, αργοπλέει στο πράσινο δροσάτο φώς. 

Λεκιάζει η πάχνη, στο γρασίδι, αστραγάλους που σαλεύουνε ωχρούς. 

Χτύπος, χτύπος, σύριγμα, τρυγμός, στο μαλακό χορτάρι

                                                            κάτω από τις μηλιές, 

Choros nympharum τράγου-ποδάρι, με το πόδι εναλλάσσεται τ’ωχρό.  

Κόλπος γαλαζόσπαρτα νερά, πρασινοχρυσαφένια στα ρηχά, 

Ένα μαύρο κοράκι φουρτουνιάζει στον αφρό.

 

Και πλάϊ στο καμπύλο, σκαλιστό, τού ανάκλιντρου ποδάρι,

νυχιού-χηλή, κεφάλι λιονταρίσιο, καθισμένος ένας γέρος  

Να μιλάει μές την ισχνή βουή… :

Ίτυν!  

            Ίτυς, Ίτυν!

Κι εκείνη στο παράθυρο προχώησε και ρίχτηκε, 

            «Ενώ στο μεταξύ, στο μεταξύ, να κλαίνε χελιδόνια:  

Ίτυν!»

Et ter flebiliter. Ίτυς, Ίτυν!

 

 7               MΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα:

     Ο ΒΑΣΙΛΗΑΣ ΤΟΥ ΧΑΡΛΕΜ (1929-1940)

 

Ρόης Παπαγγέλου:

            Ο ΒΑΣΙΛΗΑΣ ΤΟΥ ΧΑΡΛΕΜ (1993) - Μετάφραση

 

 

Κριτική αποτίμηση:

    Η Ελένη Αργέστη,  26.3.1993, σημείωσε: «… Η μετάφραση σας ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ ’τού Λόρκα εξαιρετική προσφορά σας . Πραγματικά πόσο δύσκολο να επιτύχει κάποιος μεταφράζοντας να περισώσει την ουσία τού έργου… Η πνευματική σας προσφορά για μένα μεγάλη πνευματική ευτυχία. Σάς συγχαίρω…».

    Ο Παναγής Ψωμόπουλος, 29.3.1993, σημείωσε: «Είχα καιρό να σάς ακούσω και να ανανεώσω την επαφή μου με τον εύσχημο και ευαίσθητο τρόπο επικοινωνίας που με τόση δεξιοσύνη και σταθερή ποιότητα έχετε αναπτύξει τα τελευταία χρόνια. Πολύ χάρηκα διαβάζοντας την απόδοση στα ελληνικά τού ‘’Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’ – δεν το είχα ποτέ διαβάσει – και την συλλογή ποιημάτων ‘Χτύποι’.

    Η Nicole Ollier, ελληνίστρια, Πανεπιστήμιο Μπορντώ, 31.3.1993, σημείωσε: «... beautiful volumes of poetry and translation,[‘Χτύποι’ και ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’] which I read entirely, and immediately, sometimes twice. I shall read them again. They are wonderful and the translation is beautiful too....».

    Ο Σπύρος Κοκκίνης, 4.4.1993, σημείωσε: «… γιά την ωραία του ποίηση και τις έξοχες μεταφράσεις του…».

    Ο Νίκος Κρανιδιώτης, 7.4.1993, σημείωσε: «… Η μεταφορά τού Λόρκα ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’, όπως και όλες οι προηγούμενες μεταφράσεις σου ζωντανή, ακριβής, με όλο το λυρικό στοιχείο και το πάθος τού πρωτότυπου…».

    Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης, 10.4.1993, σημείωσε: «… Τα συγχαρητήρια μου γιά την χειμαρρώδη λογοτεχνική σας δραστηριότητα…».

     Ο Γιάννης Ντεγιάννης, τ. Αρεοπαγίτης, τ. Βουλευτής, 15.4.1993, σημείωσε: «… Βεβαίως αξίζει πολλούς επαίνους ο ‘Βασιληάς τού Χάρλεμ’…».

    Ο Βασίλης Βιτσαξής, 17.4.1993, σημείωσε: «Η ελληνική απόδοση είναι ζωντανή και διατηρεί τη γνωστή μου ατμόσφαιρα τής ποίησης τού ισπανού ποιητή… Χρήσιμες πολύ οι σημειώσεις που παρά το γεγονός ότι επικρίνονται από πολλούς, είναι όπως πιστεύω πολύτιμες και δείχνουν ευσυνειδησία, και σεβασμό στο πρωτότυπο…».

    Ο Γιάννης Κουτσοχέρας, 23.4.1993, σημείωσε: «… Είσαι Ρόη αείρροος - Αλλά και ο ‘Βασιληάς του Χάρλεμ’ τού Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, στην απόδοση στα ελληνικά και σχόλια είναι εξαίρετη».

    Ο G. Saunier, ελληνιστής, Γαλλία, 11.5.1993, σημείωσε: «Σάς ευχαριστώ θερμά γιά τα έργα σας… - ποιήματα και μεταφράσεις – και που διάβασα με πολύ ενδιαφέρον».

    Ο Δημ. Αρμάος, 7.6.1993, σημείωσε: «… Σ’ αυτό το μεταξύ, έφτασαν στα χέρια μου και δυό ακόμη ωραίες εργασίες σας: οι ‘Χτύποι’  (με τους στίχους σας που κινούνται από την πιο τρυφερή αίσθηση τών πραγμάτων ώς τη μαχητικότερη καταγελία τής κοινωνικής διαστροφής – αντί τής ‘διαφθοράς’, όχι τυχαία, χρησιμοποιώ τον όρο) και ο πολύ προσεγμένος ‘Βασιληάς τού Χάρλεμ’… Να είσαστε σίγουρος ότι ξέρω να εκτιμώ τα πνευματικά σας έργα».

    Ο Ηλίας Κεφάλας,16.6.1993, σημείωσε: «Ευχαριστώ θερμά γιά την αποστολή του ‘Βασιληά τού Χάρλεμ’ και τών ‘Χτύπων’. Έξοχη δουλειά…».

    Ο Γ. Κουμάντος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, 12.7.1993, σημείωσε: «Με θερμές ευχαριστίες γιά το Λόρκα  και τούς ‘Χτύπους’, νέους σταθμόύς στην πορεία σας γιά την ερωτική κατάκτηση τών λέξεων και τών σκέψεων».

    Ο Αρ. Μιχόπουλος, Διευθυντής Ελλληνικών Σπουδών, Βοστώνη, 19.7.1993, σημείωσε: «… Και πάλι ένα θερμό ευχαιστώ γιά τον ‘Βασιληά τού Χάρλεμ’ και τούς ‘Χτύπους’.  Ήταν και τα δυό όμορφα, αλλά πιό πολύ απήλαυσα τούς ‘Χτύπους’…».

    Ο Hans Eideneier, ελληνισής, Γερμανία, 20.7.1993, σημείωσε: Ευχαριστώ πολύ γιαά τα ωραία ‘Χτύποι’ και ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’».

    Ο Δρ. Γ. Καναράκης, Καθηγητής, Αυστραλία, 22.8.1993, σημείωσε: «… όλα τα βρήκα πολύ ενδιαφέροντα και σαν θέματα και σαν γραφή [‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’ και ‘Χτύποι’, καθώς και τα άρθρα γιά τον Κάλβο και το ‘Γλωσσοκτονίες’]. Εκείνο όμως που έχει μεγαλύτερη  σημασία είναι ο έκδηλος ερευνητικός κόπος που βρίσκεται στις σημειώσεις και στα σχόλια τού ποιήματος τού Λόρκα και πίσω από τα άρθρα σας. Τα κρατώ γιά την ποιότητα τους αλλά και σαν πηγές αναφοράς…».

    Ο Χαρίλαος Μηχιώτης, 20.4.1993, σημείωσε: «…’Χτύποι’ και τη μετάφραση του ‘Βασιληά τού Χάρλεμ’ τού Λόρκα. Η προσφορά σας στα ελληνικά γράμματα τονίζεται με τα βιβλία σας αυτά πού σας τιμούν…».

    Το ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΥΠΡΟΥ, Ραδιόφωνο, 20.4.1993, Θ. Θεοχάρους, ανέφρε: «… Ο Ρόης Παπαγγέλου είναι μια ξεχωριστή περίπτωση στην λογοτεχνία μας με πλούσιο, πολυμερές και αξιόλογο έργο. Ανάμεσα στις εργασίες του ξεχωρίζουν οι αποδόσεις ξένων λογοτεχνικών κειμένων, που γίνονται απευθείας από το πρωτότυπο και συνοδεύονται με κατατοπιστικές σημειώσεις και καίρια σχόλια. Η καινούργια μεταφραστική δουλειά τού Ρόη Παπαγγέλου είναι το έργο τού Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’. Αφορμή γιά το βιβλίο υπήρξε μιά άθλια ‘μετάφραση’ ποιημάτων τού Λόρκα που διάβασε ο Παπαγγέλου. Έτσι αποφάσιε να δόσει μιά δική του πιστή μετάφραση που να μην προδίδει και το ποιητικό ύφος τού Λόρκα. Το βιβλίο ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’ έχει όλα τά στοιχεία τών μεταφράσεων τού Ρόη Παπαγγέλου: την πιστή λεκτική απόδοση, τη διατήρηση τού έμμετρου λόγου, την επιτυχημένη προσπάθεια να κρατηθεί το ύφος και ο τόνος τού δημιουργού, τα εύστοχα σχόλια και τις σημειώσεις με όλα τα απαραίτητα στοιχεία».

    Η εφημερίδα ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ (Πατρών), 2.5.1993, Κ. Ν. Τρανταφύλλου, έγραψε: «Η απόδοση στα ελληνικά,σημειώσεις και σχόλια τού γνωστού ποιητικού έργου του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα από τον διακεκριμένο διανοητή και ποιητή μας Ρόη Παπαγγέλου είναι μια φιλολογική εργασία με πληρότητα και γνώση. Το ίδιο το ποιητικό κείμενο αποδίδεται στη γνώσσα μας έμμετρα και υπεύθυνα. Κατατοπίζεται κανείς ευθέως από την εισαγωγή και τα σχόλια τού μεταφραστή. Είναι μιά εργασία δικαίωση τού ποιητή που μάς κάνει να κατανοήσουμε πλήρως και ν’απολαύσουμε όπως το αξίζει, το πρωτότυπο που συγκίνησε το διεθνές κοινό. Ο κ.Ρόης Παπαγγέλου προσφέρει μιάν υπηρεσία και αποστολή στα Ελληνικά Γράμματα».

    Η εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 21.6.1993, Κ.Ι. Τσαούσης, έγραψε: « ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’ τού Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, σε ελληνική απόδοση τού Ρόη Παπαγγέλου (δικές του οι σημειώσεις και τα σχόλια) σε μεταφέρει στην περιβόητη ‘γειτονιά’ τής Νέας Υόρκης τούύ 1930… Μαζί και η νέα ποιητική συλλογή τού Παπαγγέλου ‘Χτύποι’».

     Το περιοδικό ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ, Σεπτ.-Οκτ. 1993, αρ.67-68, σ.59, έγραψε: «Ο Ρόης Παπαγγέλου στα 1993 κυκλοφόρησε την ποιητική συλλογή ‘Χτύποι’ σε 6 ενότητες που δίνουν με  ένταση ποικίλους χτύπους τής καρδιάς, μοιραίους, άδηλους, κρυφούς, κλπ. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε σε απόδοση του με σχόλια γιά το έργο τού Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’».

    Το περιοδικό ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ, αρ.39-40, σ.414, 1993, έγραψε: «… ‘Χτύποι’, μιά συλλογή μοιρασμένη σε 6 ενότητες, όπου ο ποιητής φωτίζει με δικό του ποιητικό φώς, μέσ’από μιά έμπνευση πολυδιάστατη, σημαντικές στιγμές-κλειδιά τής ζωής. Η απόδοση στα Ελληνικά, σημειώσεις και σχόλια τού γνωστού ποιητικού έργου τού Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα από τον διακεκριμένο διανοητή και ποιητή μας Ρόη Παπαγγέλου είναι μιάά φιλολογική εργασία με πληρότητα και γνώση. Το ίδιο το ποιητικό κείμενο αποδίδεται θαυμάσια στη γλώσσα μας έμμετρα και υπεύθυνα».

    Το περιοδικό ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ, αρ.69, Οκτ.-Δεκ. 1993, Α. Παναγόπουλος, σημείωσε: «Φ. Γκ. Λόρκα… Απόδοση στα ελληνικά σημειώσεις και σχόλια από τον – ακούραστο και ταλαντούχο – Ρόη Παπαγγέλου…».

    Η εφημερίδα ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ, 8.12.1996, σ.7, έγραψε: «… τον κύκλο τών εισηγήσεων [στο Συνέδριο Μετάφρασης, στην Πάτρα] ‘εγκανίασε’ ο λογοτέχνης-μεταφραστής Ρόης Παπαγγέλου…».

    Το βιβλίο ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, εκδ. Ερμής, Βασ. Βιτσαξής, έγραψε: «… Μιά τέτοια ‘πιστή’ μετάφραση, γιά να χρησιμοποιήσω μιά πολύ επιτυχημέενη εικόνα δανείζεται και ο Ρ. Παπαγγέλου…».

    Το έντυπο ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, στο Η ελληνική ταυτότητα τής ισπανικής λογοτεχνίας, 2010, σ.6, Κων. Κασσίνης, έγραψε: « ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’, απόδοση στα ελληνικά, σημειώσεις και σχόλια από τον Ρόη Παπαγγέλου, Αθήνα, Διογένης, 1993».

 

 

            Ακολουθεί

η ποιητική σύνθεση ‘Ο Βασιληάς τού Χάρλεμ’ σε ελληνική μετάφραση.

Ο ΒΑΣΙΛΗΑΣ  ΤΟΥ  ΧΑΡΛΕΜ

 

 

Με μιά κουτάλα

έβγαλε τα μάτια τών κροκόδειλων

και βάρεσε τα κώλια τών πιθήκων,

Με μιά κουτάλα.

 

Φωτιά από αιώνες κοιμισμένη στούς πυρίτες

και σκαθάρια μεθυσμένα με άνηθο

λησμόναγαν τα βρύα τών χωριών.    

 

Αυτός ο γέρος σκεπασμένος μανιτάρια

πήγαινε στον τόπο που κλαψούριζαν οι μαύροι

ενόσω γκριτσανούσε η κουτάλα τού βασιληά

και φτάναν τα βυτία με βρωμόνερο.   

 

Τα πόπ-κόρν ξέφευγαν στις άκρες

τών στερνών στροφών τού ανέμου,

και σε στοίβες ζαφοράς

παιδιά ζουλάγαν σκίουρους μικρούς

μ’ένα ερυθρίασμα από φρένιασμα λερό.      

 

Ένας πρέπει να περνά τις γέφυρες

γιά να φτάσει ώς το μαύρο ερυθρίασμα

έτσι ώστε η μυρωδιά τού πνεύμονα

να πλήξει τα μηνίγγια μας

ντυμένη με ζεστό ανανά.       

 

Ένας πρέπει να σκοτώσει τον ξανθό πλασαριστή τού μπράντυ,

στού μήλου όλους τούς φίλους και τής άμμου,

κι είναι ανάγκη να επιπέσει με σφιχτές γροθιές

στα μικρά αραποφάσουλα π’αναταράζονται γεμάτα φουσκαλίδες,

έτσι ώστε ο βασιληάς τού Χάρλεμ να τραγουδά με τα μιλιούνια του,

έτσι ώστε οι κροκόδειλοι να κοιμηθούν σε μακριές σειρές

κάτω  απ’τον αμίαντο τού φεγγαριού,

κι έτσι ώστε ούτ’ένας να μην αμφιβάλλει για την άπειρη ομορφιά

από τα ξεσκονόφτερα, τούς τρίτες, τα μπακίρια και

                                           τις κατσαρόλες τών κουζίνων.

 

Ά, Χάρλεμ!: Χάρεμ! Χάρλεμ!

Δεν υπάρχει άγχος ίσο στα δικά σου καταπατημένα κόκκινα,

στο δικό σου αιμάτινο τρεμούλιασμα από μιά έκλειψη αφανή,

στη δική σου καρβουνιάρικη κωφάλαλη βιαιότητα στο ημίφως

στον δικό σου βασιληά αιχμάλωτο, με τη στολή τού θυρωρού.

 

 

 

 

 

* * * *

Είχε η νύχτα ένα ράγισμα και ήσυχες ελεφαντένιες σαλαμάντρες.

Οι αμερικάνες κόρες

κρατάγαν νήπια και μονέδα στην κοιλιά

και τ’αγόρια αποκαρδιώνονταν απάνω στο σταυρό τού ξεμουδιάσματος.

 

Αυτοί είναι.

Αυτοί είναι πουν ρουφάν το ουΐσκι τού αργύρου πλάϊ στα ηφαίστεια

και τραγανίζουν θραύσματα καρδιάς στα παγερά βουνά τής άρκτου.

Τη νύχτα εκείνη ο βασιληάς τού Χάρλεμ με μιά σκληρή κουτάλα

έβγαλε τα μάτια τών κροκόδειλων

και βάρεσε τα κώλια τών πιθήκων.

Με μιά κουάλα.

Οι μαύροι κλαψουρίζαν πλανταγμένοι

ανάμεσα σε ομπρέλες κι ήλιους χρυσαφένιους,

οι μιγάδες στρώναν λάστιχα, ανυπόμονοι να φτάσουν τον λευκό κορμό

κι ο άνεμος σκοτείνιαζε καθρέφτες

κι έσπαγε τών χορευτών τις φλέβες. 

 

Μαύροι, Μαύροι, Μαύροι, Μαύροι. 

 

Το αίμα δεν εχει μπασιές στην αναποδογυρισμένη σας τη νύχτα.

Δεν έχει ερυθρίασμα. Αίμα φρενιασμένο κάτω από το δέρμα,

ζώντας στο αγκάθι τού στιλέτου και στού τόπου την ψυχή,

κάτω απ’τις τανάλιες και τα σάρωθρα τ’ουράνιου φεγγαριού

                                                               στο ζώδιο τού καρκίνου.    

 

Αίμα που γυρεύει από χίλιες ατραπούς πασπαλισμένους θάνατους

                                                                                      και τέφρα νάρδου,

σκληρά ουράνια, κεκλιμένα, όπου οι συστάδες τών πλανητών

στριφογυρνάνε στις ακτές μαζίμε πράγματα παρατημένα.  

 

Αίμα που κοιτάει ράθυμα μ’ένα ουραίο μάτι,

γεμάτο με στιμμένο βούρλο, νεκταρ υπογείων.        

 

Αίμα που οξειδώνοντας τους αληγείς μπατάρει σ’ένα χνάρι

και διαλύει τις χρυσαλλίδες στα τζαμλίκια τών παράθυρων.           

 

Είναι το αίμα που ερχεται, που θά’ρθει

από τις κεραμιδόστεγες και τις ταράτσες, από κάθε πάντα,

γιά να φάει τη χλωροφύλλη τών ξανθιών,

γιά να ουρλιάξει στα ριζά τών κρεββατιών κατάφατσα με την

                                                                      αγρύπνια τών νιπτήρων

και να κομματιαστεί με μιάν αυγή από ταμπάκο κι ωχρό κίτρινο.

 

Ένας πρέπει να ξεφύγει

να ξεφύγει απ’τις γωνιές και να κλειστεί στούς τελευταίους ορόφους,

γιατί τού δάσους η εντεριώνη θα διαπεράσει τις ρωγμές

ώστε ν’αφήσει στο κορμί ένα χνάρι αμυδρό τής έκλειψης

και ψεύτικη κατήφεια από ξεθωριασμένο γάντι και ρόδο πλαστικό.

 

* * * *

Είναι στη σοφώτερη σιωπή

που οι σερβιτόροι και οι μάγειροι και όσοι λείχουν με τη γλώσσα

τις προσβολές τών κροίσων

ψάχνοντας τον βασιληά στούς δρόμους ή στις αγκωνιές τού νίτρου.          

 

Μιά όστρια από ξύλο, πλάγια μές στη μαύρη λασπη,

φτύνει στις φθαρμένες βάρκες και περνά τούς ώμους της με ακρόφτερο.

Μια όστρια που φέρνει

ελαφαντόδοντα, λιοτρόπια, αλφαβήτες,

και μιάά βολταϊκή λεκάνη με πνιγμένες σφήκες.     

 

Η λήθη φανερώθηκε καθάρια από τρείς στάλες  μελάνι στο  μονόκλ,

και η αγάπη από ένα μόνο άϋλο πρόσωπο στην επιφάνεια τής πέτρας.

Εντεριώνες και ανθοστέφανα συνθέτουνε στα σύννεφα

μιάν έρημο από στήμονες χωρίς ούτ’ένα ρόδο.

 

* * * *

 

Στ’αριστερά , στα δεξιά, από βοριά και νότο,

ορθωμένη ένα τείχος αδιάφορο

στη χρυσαλλίδα, η ραφίδα τού νερού.

Μή γυρέψτε, μαύροι, μιά ρωγμή του

γιά να έβρετε την άπειρη τη μάσκα.

Ζητείστε τον μεγάλο ήλιο στο κέντρο

ώριμοι σαν ένα κουκουνάρι που σβαρνίζει.

Τον ήλιο που γλιστράει μέσα στα δάση

βέβαιος πως δεν θα λάχει ν’απαντήσει κάποια νύμφη,

τον ήλιο που χαλνά τούς αριθμούς και

                                    ουδέποτε διέπλευσε ένα όνειρο,

τον διάστικτο ήλιο που κυλάει απ’τον ποταμό,

και βρυχάται στούς κροκόδειλους

 

Μαύροι, Μαύροι, Μαύροι, Μαύροι. 

 

Ποτέ οχιά, ούτε μουλάρι, ούτε ζέβρα

δεν ωχρίασε στη θανή.

Ο ξυλοκόπος δεν γνωρίζει πότε ξεψυχούν

τα κραυγαλέα δέντρα που αποκόβει.

Περιμένετε κάτω από τη φυτική σκιά τού βασιληά σας

ώσπου μαγκούτες και γαίδουράγκαθα και κνίδες

                                    να ταράξουνε τις έσχατες ταράτσες.

 

Τότε μαύροι, τότε, τότε,

θα μπορείτε ν’ασπαστείτε ξέφρενα τις ρόδες τών ποδήλατων,

να βάλετε ζευγάρια μικροσκόπια στα ορύγματα τών σκίουρων

και να χορέψετε εν τέλει, με σιγουριά, ενώ τα σφριγηλά λουλούδια

θα δολοφονούν τον Μωϋσή μας σχεδόν στα βούρλα τ’ουρανού.             

 

Ά, Χάρλεμ, μεταμφιεσμένο!

Ά, Χάρλεμ, απειλημένο από ένα πλήθος φορεσιές χωρίςκεφάλια!

Ώς εμένα φτάνει το μουρμουρητό σου.

Ώς εμένα φτάνει το μουρμουρητό σου διασχίζοντας κορμούς και

                                                                                             αναβατήρες,

μές από γκρίζα σιδερόφυλλα,

όπου επιπλέουν τ’αυτοκίνητα σας, καλυμμένα με δαγκάνες,

μές από ψόφια άλογα και μικροπλημμελήματα,

μές από τον μεγάλο απεγνωσμένο βασιληά σου

τού οποίου τα γένια φτάνουν ώς τη θάλασσα.

 

8                ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

Αρθούρου Ρεμπώ:

            ΤΟ ΜΕΘΥΣΜΕΝΟ ΜΠΑΡΚΟ (1871)

 

Ρόης Παπαγγέλου:

            ΤΟ ΜΕΘΥΣΜΕΝΟ ΜΠΑΡΚΟ (2006) - Μετάφραση

 

 

 

Κριτική αποτίμηση:

    Ο Ίων Βορρές, Πρόεδρος Μουσείου  Βορρέ, τ. Δήμαρχος Παιανίας, 1.6.2006, σημείωσε: «… τόσο επιμελημένη και εμπνευσμένη η μετάφρασή σας τού ποιητικού έργου τού Αρθούρου Ρεμπώ ‘Το Μεθυσμένο Μπάρκο’ που είναι πράγματι πολύ δύσκολο να αποδοθεί στα ελληνικά ακολουθώντας το πνεύμα τού Ρεμπώ…».

    Ο Αντώνης Σαμιωτάκης, Πειραματικό Μουσείο Λογοτεχνίας, 5.6.2006, σημείωσε: «Έλαβα το λαμπρό βιβλίο, ‘Το Μεθυσμένο Μπάρκο’, τού Αρθούρου Ρεμπώ, με τη δική σας θαυμάσια έμμετρη απόδοση στα ελληνικά. Η εισαγωγή, τα αναλυτικά σχόλια και οι σημειώσεις σας δίνουν μιά πολύ ενημερωτική και άψογη εικόνα τού ποιήματος και τού ποιητή, Να σημειώσω ακόμη την άρτια αισθητικά έκδοση. Σάς ανήκουν εγκώμια…».

    Ο Βασίλης Βιτσαξής, Πρόεδρος Εταιρείας Μεταφραστών, Πρέσβυς επί τιμή, 6.6.2006, σημείωσε: «Φαντάζεστε υποθέτω,το μέγιστο ενδιαφέρον με το οποίο μελέτησα τον τόσο καλογραμμένο πρόλογο, όσο και τα λεπτομερή σχόλια με τα οποία συνοδεύσατε την μετάφραση που επιχειρήσατε ενός πολύ γνωστού δύσκολου έργου, η οποία αποτελεί, αληθινά δήλια μεταφραστική κολύμβηση… Το Bateau Ivre  του Rimbaud, έργο νεανικής διονυσιακής μέθης, γεννημένο μέσα στην ατμόσφαιρα εναγώνιων αναζητήσεων, στα μέσα τού 19^ου αιώνα, αποτελεί μιάν ανατρεπτική κραυγή, που έμελλε να γίνει σχολή, με τους γνωστούς απόηχους της στούς χώρους τής Τέχνης γενικότερα…. Και μελέτησα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την προσπάθεια σας να μεταφέρετε στην γλώσσα μας, θα έλεγα καλλίτερα στον τόπο μας, - με ό,τι τούτο σημαίνει ιστορικά κοινωνικά πολιτισμικά, κλπ – ένα ποιητικό κείμενο χτισμένο με δύσκολες και απρόσμενε ς λέξεις, σε στρυφνή μεταξύ τους νοηματική πλοκή, ένα ποίημα διάσημο και γιά τούτο με απαιτήσεις ιδιαίτερα προσεγμένων μεταφραστικών προσεγγίσεων. Χρειάστηκε θάρρος πολύ, και γνώσεις κάθε λογής, γλωσσικές και τεχνικές, και βαθιά συναίσθηση ευθύνης. Και όλα αυτά υπάρχουν και είναι προφανή στο πόνημα… Γιά τον λόγο αυτόν εκτός από τίς ευχαριστίες μου, θέλω να σάς εκφράσω, με τίς λίγες τούτες γραμμές θερμά συγχαρητήρια γιά την πρωτοβουλία σας να χαρίσετε στην νεότερη γραμματολογία μας ένα έργο ιδιαίτερα  προσεγμένο και χρήσιμο».

    Ο Πάτροκλος Σταύρου, τ. υπουργός, εκδόσεις Καζαντζάκη, 7.6.2006, σημείωσε: «… την έμμετρη μετάφραsή σας τού ποιητικού έργου τού Αρθούρου Ρεμπώ ‘Το Μεθυσμένο Μπάρκο’, με εισαγωγή, σχόλια και σημειώσεις σας. Έχει άνετη ρυθμική  ροή το βιβλίο σας τούτο. Σάς συγχαίρω…».

    Η Rene Jacquin Επίτιμη Πρόεδρος τής Connaissance Hellenique, 12.6.2006, σημείωσε:  «Je vous remercie de tout coeur de m' avoir adressè votre livre [Το Μεθυσμένο Μπάρκο] aussi beau par la presentation materielle que pour la valeur de son contenu. Jai admirè la precision et l' elegance de votre traduction d' un teste si difficule. Votre reussite aussi bien pour la versification que pour les tournures appropriees… je vous redis une fois encore ma profounde admiration pour a beau travail».[Και σέ ελληνική μετάφραση: «Θέλω να σάς ευχαριστήσω με όλη μου την καρδιά γιά το ότι μού απευθύνατε το βιβλίο σας, τόσο όμορφο στην παρουσίαση τού υλικού όσο και στην αξία τού περιεχομένου του. Θαύμασα την επακρίβεια και την κομψότητα τής μετάφρασης ενός κειμένου τόσο δύσκολου. Η επίτυχία σας είναι ακόμη καλή στην στιχουργία όσο και στίς κατάλληλες καταλήξεις… σάς ξαναλέω γιά μιά φορά ακόμη τον βαθύ θαυμασμό μου γι’αυτή την όμορφη δουλειά.]».

     Ο Μιχάλης Σταφυλάς, 14.6.2006, σημείωσε: «… Το νέο σας βιβλίο, ήλθε όταν είχε κλείσει η ύλη. Σε επόμενο… Γιά την ώρα συγχαρητήρια».

     Ο Γ. Γιωργής, Πρέσβυς Δημοκρατίας τής Κύπρου, 16.6.2006, σημείωσε: «… Θερμά ευχαριστώ γιά ‘Το Μεθυσμένο Μπάρκο’ τού Αρθ. Ρεμπώ. Χάρηκα τη μετάφραση, την κατατοπιστική εισαγωγή, τα πολύτιμα σχόλια γιά την κατανόηση του κειμένου. Παρακολουθώ πάντα τη δουλειά  σας και χαίρομαι την ποιητική σας γραφή…».

    Η Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου, 20.6.2006, σημείωσε: «… Σάς διάβασα με πολύ ενδιαφέρον και χάρηκα την απόδοσή σας στα ελληνικά τού ποιήματος ‘Το Μεθυσμένο Μπάρκο’ που τον καθιέρωσε. Όσον αφορά τίς επέξηγήσεις, τίς αναλύσεις και τα σχόλια τα βρήκα εύστοχα και ευρηματικά… και να μάς χαρίζετε πάντα τόσο ενδιαφέροντα βιβλία».

    Ο Κώστας Νίκας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Νάπολης, 22.6.2006, σημείωσε: « Έλαβα και διάβασα με προσοχή το νέο σου ωραίο πόνημα, το δοκίμιο  και τη μετάφραση τού ‘Le bateau ivre’, τού Rimbaud και σ’ευχαριστώ πολύ. Και η εισαγωγή σου και τα σχόλια στο τέλος είναι πολύ κατατοπιστικά και ακριβή. Και η απόδοση τώ στίχων στα ελληνικά και πολύ ωραία και αρμονική, πιστή και επιτυχημένη. Συγχαρητήρια».

    Ο Γεώργιος Κουμάντος, Πρύτανης Κοινωνιολόγων, τ. υπουργός, 25.6.2006, σημείωσε: «Μέγα το κατόρθωμα σας – και σάς ευχαριστώ. Οι τόσο εύθραυστοι στίχοι του Rimbaud μεταφέρθηκαν στα ελληνικά ακέραιοι και λαμπεροί».

    Η Janine Kaminski, ελληνίστρια, μεταφράστρια, Μπορντώ, σημείωσε: «… για τη μετάφραση τού bateau έγραψα μιά παρουσίασε γιά τον ΛΥΧΝΟ, το περιοδικό τής Connaissance Hellénique που δημοσιεύτηκε στο κατοπινό τεύχος, Νο 109, Οκτωβρίου 2006».

    Ο Διονύσης Καρατζάς, 5.7.2006, σημείωσε: «Πολύ σάς ευχαριστώ για το  ‘μεθυσμένο μπάρκο’ τού Ρεμπώ. Φαντάζομαι τον μόχθο αλλά και την ικανοποίηση σας γιά μιά τέτοια μετάφραση, έμμετρη και ναυτική, τού νερού… Η εισαγωγή και τα σχόλια πολύτιμα».
    Ο Louis Coutelle, ελληνιστής, μελετητής, 7.7.2007, σημείωσε: «Σάς ευχαριστώ που με σκεφτήκατε και μού στείλατε την ωραία πλακέττα σας με το Μεθυσμένο Μπάρκο… Με εντυπωσίασε ομολογώ και η γενική παρουσίαση τού πονήματος, και (πρό πάντων) ο κατάλογος τών έργων σας, ιδιαίτερα όσον αφορά το μεταφραστικό μόχθο σας. Και οι συγγραφείς με τούς οποίους καταπιάνεστε τυχαίνει συχνά να είναι και κοντά στην καρδιά μου. Ανάμεσα σ’αυτούς είναι και ο A.R. Πλησιάζοντας το περιεχόμενο διαπίστωσα μιά σωστή διανομή τών διαφόρων τμημάτων, βιογραφικά, εκδοτικά, σημειώσεις… Μιά πρώτη γρήγορη ματιά στην καθαυτό μετάφραση μ’έπεισε ότι είστε ικανός μεταφραστής… Δεν θά’κανα τον κόπο να κάθομαι και να τά γράφω όλα αυτά, άν δέν εκτιμούσα δεόντως την προσπάθειά σας.»
    Ο Π. Λεμέσης, 12.7.2006, σημείωσε: «… Θερμότατα σε συγχαίρω τόσο γιά την επιτυχή έμμετρη μετάφραση όσο και γιά την ‘εισαγωγή’ σου καθώς και γιά τα σχόλια και λοιπά στοιχεία που παραθέτεις τα οποία ασφαλώς θα βοηθήσουν σε μεγάλο βαθμό τούς αναγνώστες».

    Ο Νίκος Λυγγούρης, σεναριογράφος ταινιών, 13.7.2006, σημείωσε: «Συγχαρητήρια γιά την ωραία μετάφραση τού Rimbaud”.

    Ο Δρ. Ευάγγελος Κωνσταντίνου, Καθηγητής, Γερμανία, εκδότης του περιοδικού PHILIA, 27.7.2006, σημείωσε: «… το ωραίο σας βιβλίο ‘Το μεθυσμένο μπάρκο’ bateau τού Arthur Rimbaud,ο οποίος είναι άμεσα συνδεδεμένος με την θαλασσοφίλητη Κύπρο. Θαυμάζω το ποιητικό σας τάλαντο και την πλούσια συγκομιδή. Εύχομαι να είστε πάντα καλά και να συνεχίζετε το πλούσιο σας έργο που τιμά και προωθεί τα ελληνικά μας γράμματα».

    Ο Θανάσης Νιάρχος, 29 Ιουλίου 2006, σημείωσε: «… Αξιέπαινο το εγχείρημα».

    Ο Νικόλαος Κοντοσόπουλος, 10.8.2006, σημείωσε: «Σας συγχαίρω θερμά γιά τη μετάφφραση και τον σχολιασμό τού ‘Μεθυσμένου Μπάρκου’ τού Α. Ρεμπώ…».

    Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, 20 Αυγούστου 2006, σημείωσε: Ευχαριστώ τον Ρεμπώ».

    Ο Π. Παναγιωτούνης, 22.8.2006, σημείωσε: «Στον εκλεκτό φίλο Ρόη Παπαγγέλου, ποιητή-συγγραφέα, μικρό αντίδωρο, στο ωραίο το βιβλίο Αρθούρου Ρεμπώ ‘Το Μεθυσμένο Μπάρκο’…».

    Ο Γιάννης Κορίδης, συγγραφέας, εκδότης, 30.10.2006, σημείωσε: «… σε ευχαριστώ γιά την ωραία σου μετάφραση τού Ρεμπώ. Ήταν, είναι, πάρα πολύ ωραία. Την απήλαυσα το καλοκαίρι στίς διακοπές μου…».

    Ο Ιωσήφ Μπενάκης, μουσικοσυνθέτης, 24.5.2007, σημείωσε: «… τού βιβλίου σας, μετάφραση, ‘Το Μεθυσμένο Μπάρκο’, τού Α. Ρεμπώ. Χαίρομαι και εκτιμώ ιδιαίτερα τη μεγάλη λογοτεχνική σας δημιουργία….».

    Ο Τόνυ Μαυρίδης, Ζωγράφος, Γερμανία, ;24.5.2007, σημείωσε: «… ερευνητής του λόγου και τής πληρότητας… πήρα το Bateau ivre στο χέρι και το διάβασα μονορούφι. Δεν θα μείνω όμως στην μιά φορά διότι είναι σκέτη απόλαυση!! Πολλά ευχαριστώ λοιπόν, γιά την πετυχημένη reanimation τού έργου, αυτού τού μεγάλου φτερωτού πνεύματος όπως ο A. Rimbau. Υποκλίνομαι στην ποιότητα και την αφοσίωσή σου στη γνώση…».

    Το περιοδικό Ο ΛΥΧΝΟΣ τής Connaissance Hellénique, Quarantieme anniversaire, Petit florilege, 1977-2017, Επετειακή έκδοση Βιβλίου γιά τα σαραντάχρονά του, σέ μετάφραση Janine Kaminski, έγραψε: «Le Bateau ivre, Το Μεθυσμένο Μπάρκο. Roy Papangelou, poete et ecrivain (quarante-cinq ouvrages a ce jour), don’t nous avons publie dans notre  revue (nos 49, 90, 107), estaussitraducteurvde poemes anglais (surtut) et francais (Valery). Ses traductions ont recu partoutles plus grands elogesò l’ originals est rendu avec une fidelite lexicale et conseptuelle etonnante, de meme qu’est sauvegarde le rythme interieur du poeme, si bien que, s’ exclame un critique, “en verite, comment le poete lui-meme pourrait-il ecrire ou parler autrement?” Mais traduire Le Bateau ivre, cette navigation fantastique, c’ etait se trouver non seulement en face de mots rares, d’images hallucinees, mais aussi d’une verification toute classique(alexandrine, rimes croisees) inconnue de la poesiie greque. Aussi est-ce un tour de force d’avoir donne une traduction en vers rimes. Voici, comme example de cette traduction a la fois  “fidele et belle”, quelques strophes du poeme». [Και σε ελληνική μετάφραση τής ανωτέρω παρουσίασης: «Ο Ρόης Παπαγγέλου, ποιητής και συγγραφέας (45 βιβλία ώς σήμερα) τού οποίου έχουμε δημοσιεύσει πολλά ποιήματα στο περιοδικό μας (αρ.49, 90, 107, [& 108]) μεταφράζει επίσης αγγλική ποίηση (κυρίως) και γαλλική (Βαλερύ). Οι μεταφράσεις του έχουν δεχτεί παντού τούς μεγαλύτερους επαίνους: το πρωτότυπο αποδίδεται με μιά λεκτική και εννοιολογική πιστότητα εκπληκτική, ενώ ταυτόχρονα διασώζεται ο εσωτερικός ρυθμός τού ποιήματος, τόσο καλά, ώστε ένας κριτικός αναφωνεί, ‘αλήθεια, πώς θα μπορούσε να γράψει ή να μιλήσει ο ποιητής αλλοιώς’. Αλλά το να μεταφράσεις το ‘Μεθυσμένο Μπάρκο’, αυτόν τον φαντασιακό πλούν, σημαίνει όχι μόνο να βρίσκεσαι μπροστά σε σπάνιες λέξεις, σε εικόνες παραισθησιακές, αλλά επίσης και σε μιά στιχοπλοκία εντελώς  κλασική (αλεξανδρινό στίχο, ρίμες σταυρωτές) άγνωστη στην ελληνική ποίηση. Είναι επίσης ένας άθλος δύναμης το να έχει δώσει μιά μετάφραση με ομοιοκαταληξίες. Εδώ, ώς δείγμα αυτής τής  μετάφρασης τόσο ‘πιστής όσο και όμορφης’, είναι μερικές στροφές του ποιήματος [1^η, 4^η, 8^η, 14^η, και 24^η], Καθώς σε αδιάβατους κατέπλεα Ποταμούς, / Αισθάνθηκα χωρίς ρυμουλκιαδόρους γιά οδηγούς: / Τούς είχαν Ινδιάνοι φωνακλάδες γυμνωμένους, / Γιά στόχο σε πολύχρωμους πασσάλους καρφωμένους. [και] Η θύελλα τις αγρύπνιες μου καθάγιασε τις ναυτικές. / Πιο ελαφρύ κι από φελλό εχόρεψα  στα κύματα / Που λέγονται αιώνιοι αναδευτήρες από θύματα / Γιά νύχτες δέκα, δίχως νόστο γιά χαζών φανών ματιές!  … κλπ».

    Η ΔΙΑΡΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, Τόμος 2007, σ.69, έγραψε: « Ο Ρόης Παπαγγέλου πολυσπουδασμένος αρχιτέκτονας πολεοδόμος ποιητής και μεταφραστής έχει κυκλοφορήσει 33 ποιητικές συλλογές, 8 αποδόσεις ποιητικών κειμένων, 4 θεατρικών, 2 μυθιστορημάτων, 2 λεξικογραφικά και πληθώρα δημοσιευμάτων σε εφγημερίδες και περιοδικά. Το 2006 κυκλοφόρησε το ‘Μεθυσμένο Μπάρκο’… τού Ρεμπώ. Πρόκειται γιά μιά έμμετρη απόδοση στα ελληνικά (αντικρυστά με το πρωτότυπο). Δεν μένει στην απόδοση αλλά προχωράει και σε μιά εισαγωγή με αναλυτικά σχόλια και σημειώσεις. Ο Ρεμπώ δεν είναι εύκολος γιά μετάφαρση, γι’αυτό επισημαίνουμε τη σημαντική συνεισφορά τού Ρόη στο να μάς γνωρίσει στίς αληθινές του διαστάσεις έναν ποιητή παγκόσμιας εμβέλειας. Η ομοιοκατάλικτη μάλιστα απόδοση εμάς τούς έλληνες μάς κάνει να κατανοήσουμε και να χαρούμε περσσότερο το ξένο κείμενο ενώ το αντικρυστό προς το ελληνικό πρωτότυπο βοηθάει όσους έχουν επαφή με την ξένη γλώσσα».

 

 

            Ακολουθεί

            η ποιητική σύνθεση ‘Το Μεθυσμένο Μπάρκο’ – σε ελληνική μετάφραση

ΤΟ ΜΕΘΥΣΜΕΝΟ ΜΠΑΡΚΟ

 

Καθώς σε αδιάβατους κατέπλεα Ποταμούς,

Αισθάνθηκα χωρίς ρυμουλκιαδόρους γιά οδηγούς:

Τούς είχαν Ινδιάνοι φωνακλάδες γυμνωμένους,

Γιά στόχο σε πολύχρωμους πασσάλους καρφωμένους.

 

Γιά τούτα τα πληρώματα γιατί ν’ανησυχήσω,

Σταριού φλαμανδικού κουβαλητής ή βαμβακιού από Αγγλία.

Σαν τών ρυμουλκιαδόρων είχε λήξει η φασαρία

Μ’αφήσαν να κατέβω οι Ποταμοί όπου θελήσω.

 

Στούύς καταλυσσασμένους σάλους τών παλιρροιών,

Εγώ, σ’άλλο χειμώνα, πιό άδειο από νού μωρών,

Επήρα την τρεχάλα! Κι οι Χερσόννησοι λυτές

Παρόμοιες ταραχές δεν νοιώσαν πιό θριαμβευτικές.

 

Η θύελλα τις αγρύπνιες μου καθάγιασε τις ναυτικές.

Πιο ελαφρύ κι από φελλό εχόρεψα  στα κύματα 

Που λέγονται αιώνιοι αναδευτήρες από θύματα 

Γιά νύχτες δέκα, δίχως νόστο γιά χαζών φανών ματιές!  

 

Πιόό ηδύ γιά τα παιδιά από ξυνόμηλων οπό,

Διαπέρασε το ελάτινο σκαρί μου πράσινο νερό 

Και τις κηλίδες κυανόχρωμου κρασιού κι εμέτων 

Μού ξέπλυνε, σκορπίζοντας πηδάλιο κι αγκουρέτο.  

 

Και από τότε, νά’μαι εγώ στο Ποίημα βαπτισμένο  

Τής Θάλασσας, διάστικτο με άστρα, γαλακτώδες,

Τα πράσινα κυανά καταβροχθίζοντας, όπου, έρμαιο ιώδες

Και αρπαγμένο, ενίοτε ένα πτώμα αργοκυλά συλλογισμένο, 

 

Και όπου, ξάφνου βάφοντας όλα τα κυανά, παροξυσμούς 

Κι αργούς ρυθμούς με το αστραποβόλημα τής μέρας, 

Πιό εκτενείς κι από τις λύρες μας κι από αλκοόλ πιό ισχυρούς,

Ζυμώνοναι τα κόκκινα πικρά που έχει ο έρως!  

 

Γνωρίζω τ’αστραπόσκιστα ουράνια, τους στροβίλους 

Τα αντιμάμαλα και τούς κυματισμούς: και τη βραδυά γνωρίζω, 

Την εξημμένη Αυγή σαν από περιστέρια σμήνος,

Και κάποτε έχω δεί ό,τι οι ανθρώποι έχουνε δεί νομίζουν!   

 

Τον ήλιο είδα χαμηλά, με φρίκες μυστικές κηλιδωμένο, 

Να λαμποφωταυγάζει μ’επιμήκη πλάσματα μενεξεδιά, 

Παρόμοια με ηθοποιούς δραμάτων παναρχαίων 

Τα κύματα σε μπότζι μακρινό σαν φράγματα τρεμουλιαστά!

 

 

 

 

Την πράσινη ονειρεύτηκαν νυχτιά με χιόνια θάμβους

Φιλιά που ανεβαίνανε αργόσυρτα στα μάτια τού πελάγους 

Και την κυκλοφορία ‘πο ανήκουστους χυμούς,

Και τ’άγρυπνο το κίτρινο και μπλέ με φώσφορους τραγουδιστούς!

 

Γιά μήνες, ακολούθησα, σαν μαντρισμένα βόδια 

Υστερικά, τούς σάλους σε υφάλους να μανιάζουν, 

Χωρίς να λογιστώ εάν τών Ακροφίγουρων τα λάμποντα τα πόδια 

Μπορούσαν το σφοδρό Ωκεανών λαχανιασμένων να δαμάζουν!

 

Προσέκρουσα, να ξέρετε, σ’απίστευτες Χλωρίδες  

Που μπλέκαν τ’άνθη με τα μάτια πάνθηρων με δέρματα 

Ανθρώπων! Τα ουράνια τόξα τεντωμένα σαν γκεμιών-λωρίδες 

Σε ποίμνια γλαυκά, κάτ’ απ’ τού ορίζοντα τα πέλαγα!

 

Ανάβρασμα είδα τεραστίων ελών, ιχθιοπαγίδες 

Εκεί όπου ολόκληρος σηπόταν μες στα βούρλα Λευϊάθαν! 

Νερών καταρροές αναμεσίς σε νηνεμίες

Και τις μακριές γραμμές από καταρρακτώδη βάθια!

 

Αργύρου ήλιους, παγετώνες, κύματα μαργάρου, ουρανούς τεφρούς!

Ξεβράσματα βυθού φρικιαστικά ’πο σκοτεινούς μυχούς 

Όπου γιγάντια φίδια από σκώρους φαγωμένα 

Επέφταν, με ολόμαυρα μυρωδικά, ’πο  δέντρα συστραμμένα!

 

Τη θέληση έχω στα παιδιά να δείξω κείνα τα δελφίνια 

Τών μπλέ παλιρροιών, τα ψάρια κείνα τα χρυσά, τα ψάρια π’όλο τραγουδάν,  - 

-  Οι άνθινοι κυματισμοί τις περιπλάνησές μου ελικνίσαν 

Κι ανέκκλητοι άνεμοι κατά καιρούς μού δώσανε φτερά.  

 

Ενίοτε, άθλιος μάρτυρας σε πόλους και σε ζώνες,

Η θάλασσα που με γλυκονανούριζε στον κόρφο με λυγμό  

Ανύψωσε με κίτρινες βεντούζες πρός εμένα τής σκιάς της τούς ανθώνες

Κι εγώ εκεί παρέμεινα, καθώς γονατισμένο θηλυκό….

 

Σχεδόν νησί, δερνόμουνα σε κάσαρα μαχών 

Και κουτσουλιές πηγμένες ξανθομάτικων πουλιών,

Κι αρμένιζα, ως πέρναγαν τ’ανίσχυρά μου εσχάρια 

Σε ύπνο οι πνιγμένοι κατεβαίνοντας σε ανάρροια!...  

 

Μάά εμέ, χαμένο μπάρκο στών ορμίσκων τα μαλλιά,

Ριγμένο από ουραγκάν σ’ αιθέρ’ από πουλιά αδειανό, 

Εμέ που οι Θωρακοβαρίδες και τής Χάνσας τα σκαριά 

Το σκέλεθρο δεν ήταν ν’ανασύρουν μεθυσμένο με νερό,  

 

Ελεύθερο, καπνίζοντας, σπρωγμένο σε ιώδεις καταχνιές, 

Εμέ που διαπερνούσα το σαν τοίχο κοκκινίζοντας ουρανό 

Που έφερνα, εκλεκτό γλυκό γιά άξιους ποιητές,

Λειχήνες ήλιου και τα φλέγματα απ’το γαλανό,

 

Που κίναγα, στικτό με μισοφεγγαριές ηλεκτρικές,

Τρελλό μαδέρι, συνοδεία μαύρων ιπποκάμπων,

Σαν βάλλοντας οι Ιούληδες κρημνίζαν με σφυριές 

Τα υπεργαλάζια ουράνια διάπυρων χοάνων,  

 

Εμέ που έτρεμα, νογώντας πως σε εξήντα λεύγες θα βογγά,

Ο οίστρος τών Βεεμώθ και οι Ρουφήχτρες οι πηχτές,

Αιώνιο περιαγόμενο σε ακύμαντα κυανά,  

Με θλίβει η Ευρώπη στίς αρχαίες κουπαστές!

 

Είδα αστρικά αρχιπέλαγα! Και κείνες τίς νησίδες 

Που οι παραληρούντες ουρανοί ανοίγουν σε ταξιδευτή:

-  Μηδά εκεί σε τέτοιες νύχτες άπατες κοιμάσαι κι εξορίες,

Μυριάδα από χρυσά πουλιά, ώ Αλκή μελλοντική; 

 

Μ’αλήθεια, θρήνησα πολύ! Οι Αυγές όλο οδύνη.

Πικρός ο κάθε ήλιος και φρικτή κάθε σελήνη: 

Με φούσκωσ’έρωτας στυφός σε μεθυσιού ληθάργους. 

Ώ νά’σπαγε η καρίνα μου!  Ώ στ’ανοιχτά να έπλεεα τού πελάγους!  

 

Άν λαχταρώ ένα νερό Ευρώπης, είναι η λασπόγουβα εκείνη 

Ψυχρή και μαύρη όπου στίς ρότες αρωματιστού βραδυού 

Ένα αγόρι αναγερμένο όλο θλίψες, σχοινολύνει 

Ένα μπάρκο ευκολόθραυστο σαν πεταλούδα τούύ Μαϊού. 

 

Λουσμένο στίς χαυνώσεις σας , ώ κύματα, πολύ πιά δεν αντέχω 

Να υπερνικώ τ’απόνερ’ από τους κουβαλητές τών βαμβακιών,

Μηδέ την περηφάνεια σημαιών και αντισήμων να διατρέχω,

Μηδέ να πλέω κάτ’ από τα μάτια τα φρικτά τών ποντονιών.

 

9                ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

Καρόλου Μπωντλαίρ:

            ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ (1857)

 

Ρόης Παπαγγέλου:

            Λίγα από ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ  (2008) - Μετάφραση

 

 

Τα ποιήματα πού περιλαμβάνονταν είναι τα εξής:

 

            ΑΝΥΨΩΣΗ

            Η ΟΜΟΡΦΙΑ 

            ΥΜΝΟΣ ΣΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ 

            ΕΞΩΤΙΚΟ ΑΡΩΜΑ

            ‘ΣΕ ΛΑΤΡΕΥΩ ΙΣΑ ΚΙ ΙΔΙΑ ΜΕ ΑΨΙΔΑ ΒΡΑΔΥΝΗ…’

            Η ΛΑΜΙΑ

            Η ΓΑΤΑ

            ΧΟΛΗ

            ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗ

            ΟΙ ΘΡΗΝΟΙ ΕΝΟΣ ΙΚΑΡΟΥ

            Η ΛΗΘΗ

            ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ

 

 

Κριτική αποτίμηση:

     Ο Δρ. Πάτροκλος Σταύρου, τ. υπουργός, εκδόσεις Καζαντζάκη, 24.7.2008, σημείωσε: «… Εύγε γιά τις αποδόσεις τών γαλλικών στίχων στα Ελληνικά καθώς και γιά τα σχόλια και τις σημειώσεις. Κατέχετε, άς πώ, το θέμα…».

     Ο Τόνυ Μαυρίδης, Ζωγράφος, Γερμανία, 28..8.2008, σηεμίωσε: «Πολλά ευχαριστώ, γιά την τιμή που μού κάνατε στέλνοντάς μου την (φρέσκια ακόμα) μετάφραση, μέρους τών ‘Άνθη τού Κακού’ τού Καρόλου Καθαροαέρα (Baudelaire)… Με πολλή χαρά και λίγη ζήλια, διαπιστώνω μιά μεγάλη παραγωγικότητα εκ μέρους σας. Εσείς στήνετε τετελεσμένα γεγονότα, ενώ άλλοι μόνο γεγονότα… και άν..!…».

    Ο Δρ. Ευάγγελος Κωνσταντίνου, Καθηγητής, Γερμανία, εκδότης τού περιοδικού PHILIA, 28.7.2008, σημείωσε: «Με πολλά χαρά έλαβα σήμερα το νέο σας πόνημα: Καρόλου Μπωντλαίτ, ‘Λίγα από τα ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’, και σπεύδω να σάς ευχαριστήσω και να σάς συγχαρώ γιά το πετυχημένο μεταφραστικό εγχείρημα…».

    Ο Christophe Farnaud, Πρέσβυς Γαλλίας, 30.7.2008, σημείωσε:  «Votre ouvrage sur ®les Fleurs du mal® de Charles Baudelaire, que vous avez eu l'amabilité de m' adresser, m' est bien parvenu et je vous en remercie.  J' en ai pris connaissance avec grand intéret.  Je vous prie d' agréer, Monsieur, l' expression de mes sentiments les milieus» [Και σε ελληνική μετάφραση: «Η εργασία σας στο ‘Les  Fleurs du mal’ του Charles Baudelaire, την οποία είχατε την καλοσύη να μούύ στείλετε, έφτασε και σάάς ευχαριστώ γι’ αυτή. Το [βιβλίο το] διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον. Παρακαλώ δεχθείτε κύριε την έκφραση τών συναισθημάτων μου».

    Ο Θανάσης Παπαθανασόπουλος, 30.7.2008, σημείωσε: «Στον ποιητή κ.Ρόη Παπαγγέλου εγκάρδιο αντίδωρο στο λαμπρό σχεδιαστικό του μετάφρασμα».

     Ο ΗλίαςΚεφάλας, 2.8.2008, σημείωσε: «… Διάβασα με ενδιαφέρον την εισαγωγή και τα μεταφρασμένα ποιήματα ‘Λίγα από τα ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’ και χάρηκα για μιά ακόμη φορά τη μεγαλοσύνη τού Γάλλου ποιητή…».

    Ο Ιωσήφ Μπενάκης, μουσικοσυνθέτης, 15.8.2008, σημείωσε: «Έλαβα το βιβλίο σας, έμμετρη απόδοση ‘ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’, τού Μπωντλαίρ. Είναι προσφορά στην πολίηση που σάς τιμά. Ιδιαίτερα γιά την ποιότητάτης. Δυστυχώς δεν ακούσαμε το μελοποιημένο [από εμένα] ποίημά σας ‘ΑΛΜΠΑΤΡΟΣ’. Στο αρχείο μου υπάρχει η Παρτιτούρα…».

    Ο Πέτρος Σόφας, 10.8.2008, σημείωσε: «… Πραγματικά είναι σπάνιο ένας μεραφραστής να είναι τόσο κοντά στο πρωτότυπο σε νόημα, ρυθμό και ομοιοκαταληξία. Εφαρμόζεις με θρησκευτική ευλάβεια όσα αναφέρεις στην εισαγωγή σου σελ.18: " Η ομοιοκατάληκτη διαπλοκή στίχων… να μήν αφίσταται τών προθέσεων και συνδυασμών τού πρωτοτύπου…».

    Ο Γιάννης Καραβίδας, συγγραφέας, 25.8.2008,σημείωσε: «Χρόνια τώρα παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον τα δημιουργικά  σ ας επιτεύγματα τα οποία θαυμάζω. Διάβασα και το τελευταίο σας βιβλίο ‘Λίγα από τα ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’, τού Καρόλου Μπωντλαίρ… Μού άφησε άριστες εντυπώσεις τόσο γιά την αναλυτική σας δύναμη με την οποία δίνετε τον ψυχισμό ενός μεγάλου ποιητή τής Γαλλίας που άνοιξε καινούργιους δρόμους στην ποίηση… όσο και γιά την μεταφραστική  σας δεινότητα να μάς δώσετε ομοιο-κατάληκτα λίγα από τα ποιήμτατου έτσι όπως δεν μάς τα έδωσαν άλλοι μέχρι σήμερα… Αυτό σάς τιμά ιδιαίτερα σαν ποιητή εσάς τον ίδιο αλλά και σαν μεταφραστή όταν ξέρουμε πόσο δύσκολη υπόθεση είναι η μετάφραση άν δεν μεταφράζει κανείς εξίσου δημιουργικά με τον δημιουργό τού μεταφραζομένου έργου. Λέγεται συχνά πως η διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στο πρωτότυπο και το μεταφραζόμενο είναι ίδια μ’εκείνη που υπάρχει ανάμεσα στο φώς τού ήλιου και τής σελήνης. Η δική σας μετάφραση είναι πιο κοντά στο φώς τού ήλιου γιατί ξέρετε να δημιουργείτε μιά ποίηση μέσα στην ποίηση. Και πάλι σάς συγχαίρω. Με τη φιλία μου και με τη βαθιά μου εκτίμηση».

    Ο Γιώργος Παπαδάκης, συγγραφέας, Αναπλ. Διευθυντής Σύνταξης περιοδικού ‘ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ’, 28.8.2008, σημείωσε: «Σάς ευχαριστώ γιά τά ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ. Είμαι κι εγώ εραστής τών ‘καταραμένων’ ποιητών, Πόε, κλπ. Έχετε κάνει πολύ καλή δουλειά. Συγχαρητήρια».

    Ο Χρήστος Πήττας, μουσικοσυνθέτης, 29.8.2008, σημείωσε: «… Από τους πρώτους φακέλλους που άνοιξα επιστρέφοντας ήταν ‘ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’. Εξαιρετική δουλειά… η ποιητική αυτονομία πού πέτυχες είναι πολύ σημαντικό επίτευγμα. Διαβάζονται ως πρωτότυπα ποιήματα και ως τέτοια είναι πολύ γοητευτικά (άν και προσωπικά προτιμώ  τα δικά σου ποιήματα….».

    Ο Ίων Βορρές, τ. Δήμαρχος Παιανίας, Πρόεδρος Μουσείου Βορρέ, 1.9.2008, σημείωσε: «Σάς ευχαριστώ θερμά γιά… την τόσο ευαίσθητη και αποδοτική μετάφραση ποιημάτων τού Μπωντλαίρ η οποία με συνόδευσε όλο το διάστημα τών διακοπών μου, θυμίζοντάς μου κατά πολύ τον εξαίρετο Αρτούρ Ριμπώ. Τυγχάνω ο ίδιος να έχω ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία, τη συγγραφή και τις μεταφράσεις ομιλών άνετα Αγγλικά, Γαλλικά και Γερρμανικά. Γιά το λόγο αυτό με εντυπωσίασε άμεσα όχι μόνο η αμιγής γνώση σας τών Γαλλικών αλλά και η βαθιά, εξευγενισμένη κατανόηση τού πνεύματος τού ποιητή. Η επιτυχία σας καθίσταται ιδιαίτερα εντυπωσιακή με την εμπνευσμένη ομοιοκατάληκτη μετάφραση που αποκαλύπτει και τον δικό σας ποιητικό οίστρο. Μα επίσης εντυπωσιάζει το εύρος και η ποικιλία τού συνόλου τού λογοτεχνικού σας έργου που τυγχάνει μοναδικό…».

    Ο Henri Tonnet, Καθηγητής Σορβώνης, ελληνιστής, 4.9.2008, σημείωσε: «Σάς συγχαίρω γιά το κατόρθωμα να έχετε μεταφράσει ποιήματα τού Baudelair σε ομοιοκατάληκτους ελληνικούς στίχους. Καταθέτω το βιβλίο σας στη Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου μας».

    Η Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου, συγγραφέας 11.9.2008, σημείωσε: «…Σάς διάβασα και χάρηκα ιδιαίτερα τη δουλειά σας ‘ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’. Είναι γεγονός ότι ο μεταφραστής πρέπει να είναι ποιητής ο ίδιος ώστε να διεισδύει στο πνεύμα του δημιουργού-ποιητή…».

    Ο Κλείτος Ιωαννίδης, συγγραφέας, 3.10.2008, σημείωσε: «… Με αγάπη κι εκτίμηση γιαά το έργο σου…».

     Ο Κωνσταντίνος Μηνάς, Πανεπιστημιακός, 3/10.2008, σημείωσε: «… μού επιτρέψατε με την ωραία σας ελληνική – έμμετρη μάλιστα – γλώσσα να γευθώ την καταπληκτική ποίηση τού Μπωντλαίρ. Σάς συγχαίρω από καρδιάς και γιά το τελευταίο σας αυτό βιβλίο, αλλά και γιά το πλουσιότατο – όπως βλέπω – συνολικό έργο σας…».

        Ο Δρ. Γιώργος Καναράκης, Πανεπιστημιακός Καθηγητής, Αυστραλία, 8.10.2008, σηεμίωσε: «… Η καινούρια σου μεταφραστική δημιουργία ήρθε όταν έλειπα… Καταπιάστηκες με ένα δύσκολο ποιητή (πρός τιμήν σου δεν είναι η πρώτη φορά), κι απ’ότι βλέπω, με την περίτεχη δεξιότητά σου και τον παλμό σου, κατόρθωσες να αποδόσεις με επιτυχία την ευαισθησία και τη διακριτική σύλληψη τού μεγάλου αυτού ποιητή. Επιτυχημένη η σκέψη να δώσεις αντικρυστά και τα αρχικά ποιήματα στη Γαλλική… Ακόμη και τα επιτυχημένα σχόλια και η θαυμάσια εισαγωγή σου όχι απλώς πληροφορούν αλλά διδάσκουν και τον πιό απαιτητικό αναγνώστη…».

    Ο Χαρίλαος Μηχιώτης, Συγγραφέας, εκδότης, 21.10.2008, σημείωσε: «Έλαβα και το πρόσφατο βιβλίο σας με τα ‘Λίγα από τα ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’, τού Μπωντλαίρ… Πραγματικά ένιωσα ιδιαίτερη χαρά διαβάζοντας τα γνωστά (μου) ποίηματα, δοσμένα όμως στην περίπτωση αυτή από Σάς με γνήσιο και εντυπωσιακό πιστό και  ωραίο λόγο. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή η έμμετρη απόδοση τών ποιημάτων, έργο πού πετυχαίνετε χωρίς πίεση τών εννοιών αλλά με ξεχωριστή φυσικότητα. Έχω στη βιβλιοθήκη μου κι άλλα βιβλία Σας… πιο πολύ όμως οφείλω να Σάς συγχαρώ γιά τη δημιουργική Σας ικανότητα…».

    Ο Βασίλης Βιτσαξής, Πρόεδρος Εταιρείας Μεταφραστών, Πρέσβυς επί τιμή, 27.10.2008, σημείωσε: «… η ανθολόγηση και η μετάφρασή σας στα ελληνικά, ποιημάτων τού μεγάλου Γάλλου συμβολιστή. Την καθυστέρηση τής απάντησής μου δεν εξηγεί μόνο η απουσία μου από την πατρίδα, αλλά και η ανάγκη να βρεθεί ο κατάλληλος χρόνος γιά τη μελέτη τής πολύτιμης προσφοράς σας, στη δύσκολη απόδοση στη γλώσσα μας, τού ποιητικού λόγου τού Ch. Baudelaire. Έχοντας ασχοληθεί γιά πολλά χρόνια με τα προβλήματα τής μετάφρασης τής ποίησης, τεχνικά  και αισθητικά… φυσικό ήταν, να μελετήσω με ιδιαίτερο ενδιαφέον και να χαρώ ειλικρινά το βιβλίο που τόσο καλόγνωμα μού στείλατε. Η μεγαλη προσφορά σας στα ελληνικά γράμματα μού είναι γνωστή και χαίρω γιά το νέο αυτό δείγμα πολύ σοβαρής και επιτυχιμένης μεταφραστικής προσπάθειας, αλλά και θεωρητικής της θεμελίωσης στα πολύ ενδιαφέροντα σχόλια σας, τα οποία καθιστούν ακόμα πιο αξιόλογο το βιβλίο. Τις λίγες αυτές γραμμές χαράσσω για να σας συγχχαρώ εγκάρδια γιά την νέα αυτή σημαντική προσθήκη στη σχετική ελληνική μας βιβλιογραφία…».

    Ο Θανάσης Νιάρχος, συγγραφέας, 1.1.2009, σημείωσε: «Θερμά ευχα;ριστώ γιά την καλωσύνη σας να μού στείλετε την έξοχη εργασία που έχετε κάνει πάνω στα ‘ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’, τού Μπωντλαίρ. Πρόκειται γιά κείμενα πού όσες φορές και να τα διαβάσει κανείς, ανακαλύπτει διαρκώς ένα ακόμη νόημα πού τού έχει διαφύγει και γιατί η κάθε μεταφραστική προσέγγιση με τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά της κάνει, συχνά, αυτό το νόημα πιό φωτεινό. Πόσο μάλλον που η δική σας μετάφραση συνοδεύεται με την εισαγωγή και τα σχόλια σας, αψευδέστατες μαρτυρίες ότι η μετάφρασή σας αφού κρίθηκε στο αίσθημα σας, ο πνευματικός και ποιητικός σας εξοπλισμός ήταν ο κατάλληλος γιά να την μεταβάλει σε μιά ευτυχισμένη πραγματικότητα…».

    Ο Κωνσταντίνος Νίκας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Νάπολης, 10.3.2009, σημείωσε: «Τώρα μόλις κατάφερα να διαβάσω, την έμμεττρη μετάφραση δώδεκα ποιημάτων από ‘ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’ τού Charles Baudelair, με πολλή επιτυχία μεταφρασμένα από σένα…Η συμβολή στη γνώση τής ξένης ποίησης είναι πολύ σημαντική. Συγχαρητήρια. Χαιρομαι να διαβάζω δημοσιεύματά σου. Δέξου τούς θερμούς χαιρετισμούς και τα συγχαρητήρια μου».

    Ο Αλέξης Ζήρας, κριτικός, Πρόεδρος Εταιρείας Συγγραφέων, 28.3.2009, σημείωσε: «Σάς ευχαριστώ γιά ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ. Έχετε δίκιο γιά το έμμετρο, κυρίως όμως γιά το ομοιοκατάληκτο αυτής τής ποίησης. Οι περιορισμοί πού θέτει εξ αρχής η μορφολογία της σημαίνουν πολλά τα οποία προφανώς διαφεύγουν από την ελεύθερη απόδοση σε ανομοιοκατάληκτο. Ουσιαστικά όμως, η γλώσσα τής ποίησης μιάς εποχής ανταποκρίνεται στο γλωσσικό της αίσθημα (τής εποχής). Ίσως να μήν έχετε υπ’όψη σας ότι έχω γράψει γιά σάς ένα λήμμα στο ΛΕΞΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ (εκδ. Πατάκη). Ίσως όχι πλήρες, αλλά τουλάχιστον με ορισμένα βασικά στοιχεία τής εργογραφίας και βιβλογραφίας σας».

    Η ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,, Ένθετο «&7», αρ.352, σ.30, 17.8.2008, Β. Χατζηβασιλείου, έγραψε: «ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ», Κάρολος Μπωντλαίρ. Απόδοση, εισαγωγή, σχόλια και σημειώσεις: Ρόης Παπαγγέλου, εκδόσεις Αλφειός. Επιλογή ποιημάτων από το διάσημο έργο τού Μπωντλαίρ, γιά το οποίο ο ίδιος δήλωσε ‘Σ’αυτό το φοβερό βιβλίο έχω βάλει όλη μου την καρδιά, όλη μου την τρυφερότητα, όλη μου την θρησκεία (συγκαλυμμένη) και όλο μου το μίσος’. Άλλη μιά μεταφραστική συμβολή τού Ρόη Παπαγγέλου»

    Η εφημερίδα. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Ένθετο ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, αρ.520, σ.27, 19.9.2008, έγραψε: «΄Λίγα από τα άνθη του κακού’, Καρόλου Μπωνλαίρ: Κοντεύει τα 50 βιβλία – γιά την ακρίβεια 46 – η δημιουργική προσφορά τού Ρόη Παπαγγέλου αρχιτέκτονα και πολεοδόμου στο επάγγελμα. Μεγάλο του πάθος  η έμμετρη απόδοση ξένων ποιητών: τών Νερούντα, Έλιοτ, Γέητς, Πάουντ, κ.ά. Προέβη στη μετάφραση, έμμετρη και ομοιοκατάληκτη, δώδεκα ποιημάτων τού Καρόλου Μπωντλαίρ (1821-1867) από τά ‘ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ’, επειδή – όπως σημειώνει – στο παρελθόν αρκετά από αυτά έχουν μεταφερθεί στα ελληνικά πλημμελώς. Μεταφράζει τα ακόλουθα: ΑΝΥΨΩΣΗ, Η ΟΜΟΡΦΙΑ, ΥΜΝΟΣ ΣΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ, ΕΞΩΤΙΚΟ ΑΡΩΜΑ, ‘ΣΕ ΛΑΤΡΕΥΩ ΙΣΑ ΚΙ ΙΔΙΑ ΜΕ ΑΨΙΔΑ ΒΡΑΔΥΝΗ…’, Η ΛΑΜΙΑ, Η ΓΑΤΑ,     ΧΟΛΗ, ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗ, ΟΙ ΘΡΗΝΟΙ ΕΝΟΣ ΙΚΑΡΟΥ, Η ΛΗΘΗ, ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ, Μτφρ. Ρόης Παπαγγέλλου, εκδ. Αλφειός, σσ.47.».

    Το περιοδικό ΣΥΛΛΟΓΕΣ, Οκτώβριος 2008, σ.1055, έγραψε: «… Τα βιβλία τού Ρόη Παπαγγέλου φημίζονται γιά την ακρίβειά τους, την σχολαστικότητά τους, κυρίως γιά τη χρησιμότητά τους, αφού πάντα είναι επιμελημένα από πάσης απόψεως. Ο λογοτέχνης Ρόης Παπαγγέλου κατέχει εξέχουσα θέση στον χώρο τής Λογοτεχνίας, χωρίς αλληλολοεξαρτήσεις, πλήρης ικανοτήτων, σπουδαίος γνώστης τής ελληνικής γλώσσης… Στη μετάφραση τού Ρόη Παπαγγέλου και μάλιστα έμμετρη γνώρισα το πνευματικό νόημα τής ποίησης τού Μπωντλαίρ, την ομορφιά τής περιγραφικής εικόνας τών σωματικών και ψυχικών δονήσεων που θέλει να δώσει ο ποιητής. Κατάλαβα από τα πρώτα ποιήματα, τη σημασία τής καλής μετάφρασης ενός ποιήματος. Κατάλαβα πόσο δύσκολο είναι να μπείς στο μυαλό ενός ποιητή πού γράφει σε άλλη γλώσσα από τη δική σου. Ο Ρόης Παπαγγέλου, με αυτή τη μετάφραση φωτίζει και διδάσκει παράλληλα το πώς αποφεύγεται η ‘νίλα’ που κρύβει μιά κακή μετάφραση ποιήματος… Στα προλογικά κείμενα και στις σημειώσεις, ο Ρόης Παπαγγέλου αποκαλύπτει το μέγεθος τής γνωστικής του χροιάς, τόσο γιά τον ποιητή Μπωντλαίρ, όσο και γιά τις μεταφραστικές υποδείξεις και επιδείξεις του».

    Το περιοδικό ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ, τεύχος 143, Μάρτιος 2009, σσ.140-141, έγραψε: «Καρόλου Μπωντλαίρ, ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ (εκλογή), Μτφ. Ρόη Παπαγγέλου, Εκδόσεις Αλφειός, σ.45. Από το τελευταίο ποιητικό βιβλίο τού  Μπωντλαίρ, δημοσιεύονται εδώ μόνο 12 ποιήματα, ΑΝΥΨΩΣΗ, Η ΟΜΟΡΦΙΑ, ΥΜΝΟΣ ΣΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ, ΕΞΩΤΙΚΟ ΑΡΩΜΑ, ‘ΣΕ ΛΑΤΡΕΥΩ ΙΣΑ ΚΙ ΙΔΙΑ ΜΕ ΑΨΙΔΑ ΒΡΑΔΥΝΗ…’, Η ΛΑΜΙΑ, Η ΓΑΤΑ, ΧΟΛΗ, ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗ, ΟΙ ΘΡΗΝΟΙ ΕΝΟΣ ΙΚΑΡΟΥ, Η ΛΗΘΗ, ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ. Μιά γεύση από το καταραμένο βιβλίο που ‘περιέχει όλη την καρδιά, όλη την τρυφερότητα τού ποιητή, όλη του την θρησκεία’ σε έμμετρη, ομοιοκατάληκτη και όσο γίνεται πιστότερη απόδοση. Από έναν σημαντικό μεταφραστή».

    Το Γαλλικό περιοδικό Ο ΛΥΧΝΟΣ, τής Connaissance Hellénique, Νο 118, Ιανουάριος 2009, σ.2, έγραψε: «Nous ne présentons plus Roy Papangelou, personalité du monde intellectuel grec, poète et traducteur, don’t ΛΥΧΝΟΣ a déja publie plusiers poèmes. Ce qui nous intéresse ici, c' est la prouesse du traducteur qui, se confrontant a des oeuvres majeures et dificile de notre poésie, comme Le Bateau ivre de Rimbaud en 2006, et aujourd'hui Les Fleurs du Mal de Baudelaire, s'efforce, comme il le dit lui-meme dans sa préface, "de ne pas trahir le rythme et le lyrisme" de l'original tout en veillant a transmettre "avec fidélité la langue et les sens des vers".  Certes, c' est un grand défi de vouloir rendre dans une langue étrangere ce qui est la marque poétique de Baudelaire, c' est-a-dire l' harmonie reposant a la fois sur le rythme et les sons. Cependant le poète grec semble y etre parvenu, comme en témoignent les trois demiers vers de "Recueillement” ò …………… [Και σε ελληνική μετάφραση τού ανωτέρω γαλλικού σχολιασμού: «Δεν παρουσιάζουμε εδώ πιά τον Ρόη Παπαγγέλου, μια προσωπικότητα τής ελληνικής διανόησης, ποιητή και μεταφραστή, τού οποίου ο ΛΥΧΝΟΣ, έχει δημοσιεύσει ποιήματα. Αυτό που μάς ενδιαφέρει εδώ, είναι το κατόρθωμα τού μεταφραστή, που αντιμετωπίζει σημαντικά και δύσκολα ποιητικά μας έργα, όπως Το Μεθυσμένο Μπάρκο τού Ρεμπώ το 2006, και τώρα τα ‘Άνθη τού Κακού’ τού Μπωντλαίρ, κάνοντάς το, καθώς το λέει ο ίδιος στον πρόλογό του, ‘χωρίς να προδίδεται ο ρυθμός και λυρισμός’ τού πρωτοτύπου εξασφαλίζοντας πώς ‘οι στίχοι μεταλαμπαδεύονται με γλωσσική και εννοιολογική πιστότητα’. Είναι βεβαίως, μια μεγάλη πρόκληση να θές να φέρεις σε μιά ξένη γλώσσα το ποιητικό χαρακτηριστικό τού Μπωντλαίρ, δηλαδή την αρμονία που στηρίζεται στον ρυθμό και τον ήχο. Ωστόσο, ο Έλληνας ποιητής φαίνεται το κατόρθωσε, όπως μαρτυρείται από τους τρείς τελευταίους στίχους τού παρατιθέμενου ποιήματος ‘Περισυλλογή’: τον Ήλιο να ψυχορραγεί κάτ’από μιά αψίδα και ν’αποκοιμιέται, / και, σαν ένα σάβανο μακρύ τ’οποίο σέρνεται απ’την Ανατολή, / άκουσε, αγαπητή μου, άκουσε τη Νύχτα τη γλυκειά που προχωρεί].

    Το έντυπο ΝΟΥΜΑΣ., Φεβρουάριος-Μάρτιος 2009, αρ.121, σ.20, έγραψε: «ΡΟΗΣ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ: ‘Τα άνθη τού κακού’, μελέτη, Αθήνα 2008, σελ.40, Έκδοσ. ‘Αλφειός’».

    Τό βιβλίο ΧΡΟΝΙΚΑ, Τόμος 32ος, αρ.222, Ιούλιος-Αύγουστος 2009, σ.22, έγραψε:      « ‘Λίγα από τά Άνθη τού Κακού’ τού Καρόλου Μπωντλαίρ (Αλφειός 2008). Δώδεκα ποιήματα από το αριστουργηματικό έργο τού Μπωντλαίρ μεταφρασμένα σε σύγχρονο νεοελληνικό λόγο».

    Το περιοδικό ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ, αρ.149, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2010, σ.108, έγραψε: «(Έργα τού Σάρλ Μπωντλαίρ στις ελληνικές εκδόσεις)…. ‘Λίγα από τα άνθη τού κακού’ Εκδόσεις Αλφειός».

    Το περιοδικό ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ, τεύχος 49-50, Ιούνιος 2010, σ.53, αναδημοσίευσε το ποίημα SPLEEN-ΧΟΛΗ σε μετάφραση τούύ Ρόη Παπαγγέλου:  Είμαι σαν τον βασιλιά σε κάποια χώρα βροχερή / πλούσιος μ’ανίσχυρος, νεαρός κι ωστόσο γέροντας πολύ, / ….κλπ.».

 

 

 

            Παρατίθεται εδώ το ποίημα ΑΝΥΨΩΣΗ

.

            [Το μεταφρασμένο ποίημα

            από τη συλλογή τού Μπωντλαίρ: ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ]

 

 

 

ΑΝΥΨΩΣΗ

 

Πάνω απ’τις κοιλάδες, απ’το εύρος τών λιμνών,

τις θάλασσες, τα όρη, τους δρυμώνες, τις νεφέλες,

πέρ’από τον ήλιο, πέρα απ’τούς αιθέρες,

πέρ’από τα όρια τών έναστρων σφαιρών,    

 

πνεύμα μου, κινείσαι με ευστροφία,

κι ώς καλός κολυμβητής στού κύματος την σκοτοδίνη,

αυλακώνεις μ’ευθυμία τη βαθειά απεραντοσύνη,

με μιά ανείπωτη κι αρρενωπή φιληδονία.     

 

Πέταξε μακριά ’πο αυτά τ’ανόσια νοσηρά,

τράβα να εξαγνιστείς σε αέρα αψηλό,

και πιές, σαν ένα ηδύποτο αγνό και θεϊκό,

την λαμπερή, που χώρους διαυγείς πληροί, φωτιά.   

 

Πϊσω απ’τις σκοτούρες και τις τόσες στενοχώριες,

που βαρύνουν την αβέβαιη ύπαρξή μας με δεινά,

ευτυχύς όποιος μπορεί  με μιά φτερούγα κραταιά

ν’ανυψωθεί σ’εκτάσεις γαληνές και φεγγοβόλες!    

 

Αυτός που οι λογισμοί του, σαν κορυδαλλοί,

σε μιά πτήση ελεύθερη ωθούνε προς τα ουράνια το πρωΐ,

- αυτός που άκοπα υπερίπταται, απάνω απ’τη ζωή

και τών άλαλων πραγμάτων και ανθέων τη μιλιά κατανοεί!

 

 

 

10              ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

Τ.Σ. Έλιοτ:

             ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ (1944)

            & Η ΧΕΡΣΑ ΓΗ (1920)

 

Ρόης Παπαγγέλου:  

            ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ & Η ΧΕΡΣΑ ΓΗ (2017) - Μετάφραση

 

 

 

 

Κριτική αποτίμηση:

     Η εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 28.1.2018, Βιβλία, σ.397, Γ. Ανδρειωμένος, αντιπρύτανης Πανεπιστημίου, σε ολοσέλιδο σχόλιο, έγραψε:: «Κυκλοφόρησε πρόσφατα, σε καλαίσθητη έκδοση, η νέα μεταφραστική εργασία τού Ρόη Παπαγγέλου, στην οποία αποδίδονται έμμετρα στα ελληνικά και σχολιάζονται αναλυτικά δύο από τις γνωστότερες συνθέσεις τού διάσημου αμερικανού (και πολιτιγραφημένου Άγγλου) νομπελίστα δημιουργού Thomas Stearns Eliot (1888-1965) – ήτοι τα Τέσσερα Κουαρτέτα (Four Quartets) και Η ΧΕΡΣΑ ΓΗ  (The Waste Land). Ο Eliot… είχε ήδη από το 1915 προκαλέσει αίσθηση στην παγκόσμια λογοτεχνική σκηνή με το ποίημά του The Love Song of J. Alfred Prufrock, ένα από τα εμβληματικότερα έργα του μοντερνισμού. Ωστόσο το έργο που έμελλε να τον ‘απογειώσει’ πραγματικά ήταν το πασίγνωστο The Waste Land [….] Ο Παπαγγέλου, λαμβάνοντας υπόψη την κυριολεκτική σημασία τού τίτλου στα αγγλικά, το γεγονός ότι τέτοιες γαίες είχαν αργοτερα χαρτογραφηθεί ως ‘χέρσες’ από το Συμβούλιο Μείζωνος Λονδίνου, καθώς και το ότι η σύνθεση αφορά πρωτίστως τον άχρηστο και τον αχρηστευμένο χώρο, που έχει καταστεί ολοκληρωτικά ‘χέρσος’, εισηγείται την απόδοση: Χέρσα Γή – ενδεχομένως ακριβέστερη [….] Ξεχωρίζει, ανάμεσα σε άλλα, για τον υπαινικτικό χαρακτήρα του, που κινείται μεταξύ σάτιρας και προφητείας, γιάά τις μεταπτώσεις ως πρόός τα ομιλούντα πρόσωπα, τις τοποθεσίες και τον χρόνο, γιά την περίπλοκη δομή του, τη ρυθμικότητα τών στίχων του και το βαθύ διανοητικό υπόστρωμά του, το ‘ξεκλείδωμα’ τών οποίων προϋποθέτει τηυν απαραίτητη σκευή τού αναγνώστη, Από τους συγκλονιστικούς εισαγωγικούς στίχους τού ποιήματος (Ο Απρίλης είν’ ο πιό ανελέητος μήνας, γονιμοποιώντας / πασχαλιές μες απ’ την πεθαμένη γή, ανακατεύοντας / ανάμνηση και πόθο, ανακινώντας / ρίζες ναρκωμένες με ανοιξιάτικη βροχή, στ.1-4) ώς τα σανσκριτικά παραθέματα με τα οποία κλείνει το έργο, συνυφαίνονται πάμπολλες επιδράσεις από λόγιες πηγές, ποιητικά αποσπάσματα, μύθους και παραδόσεις, καί με προσωπικά βιώματα, σε μιά σύνθεση πρωτότυπη και πρωτοποριακή…. Τα Τέσσερα Κουαρτέτα, από την άλλη, είναι το επιστέγασμα μιάς συνεπούς και συστηματικής ποιητικής διαδρομής […..] Επιβεβαιώνοντας περίτρανα την ελιοτική άποψη πως «ένα ποίημα δεν σημαίνει, αλλά είναι», αποτελούν πρωτίστως ένα στοχασμό πάνω στον χρόνο, που εξελίσσεται γύρω από τον πολυσήμαντο νοηματικό άξονα αρχής-τέλους [....]. Την ίδια στιγμή, η εσκεμμένα συντακτική αρρρυθμία τους, μέσα από τη συνεχή χρήση παρεμβολών και ανακοπών, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι παραπέμπει στον συχνά αποσπασματικό ανθρώπινο στοχασμό, ενώ στο φιλοσοφικό τους υπόβαθρο συνυπάρχουν ο καθολικισμός τού δημιουργού με άλλα έργα, ρεύματα και ιδέες του Δυτικού κόσμου αλλά και τής Ανατολής, καθώς εντελώς δειγματοληπτικά, καταδεικνύουν στίχοι όπως: Η μοναδική σοφία που μπορούμε να ελπίζουμε πως θα αποκτήσουμε / είναι η σοφία τής ταπεινοσύνης: η ταπεινοσύνη είναι ατελεύτητη (2^ο [Κουαρτέτο], στ.98-99)… ή: μά η πίστη και η αγάπη και η ελπίδα, είναι όλα στο καρτέρεμα (2^ο [Κουαρτέτο], στ.27), και: Η αγάπη είναι πιό πολύ αυτούσια / όταν το εδώ και το τώρα παύουν να’χουν σημασία (2^ο [Κουαρτέτο], στ.202-203), που παραπέμπουν στην χριστιανική διδασκαλία, ή: ¨ο,τι καλούμε αρχή είναι συχνά το τέλος / και το να βάνεις ένα τέλος είναι να κάνεις μιάν αρχή (4^ο [Κουαρτέτο], στ.216-217).{….]. Η ζηλευτή ρυθμικότητα και μουσικοτητα τών στίχων τών συγκεκριμένων συνθέσεων, συνταιριασμένες με την εκπληκτική ποιητικότητά τους, πολύ δύσκολα μπορούν να αποδοθούν στα ελληνικά.[…] Και όμως…στις μεταφραστικές αυτές απόπειρες έχει επιχειρηθεί να «τηρηθεί η φραστική και νοηματική επακρίβεια» και να αντιστοιχηθούν «οι φανεροί και κρυμμένοι ρυθμοί (και ρίμες όπου υπάρχουν) τού πρωτοτύπου (σ.10). Ο δε σχολιασμός είναι αρκετά εκτεταμένος, με στόχο να βοηθήσει τον αναγνώστη στην κατανόηση τών πλέον υπαινυκτικών σημείων τών εν λίγω συνθέσεων….».

    Το περιοδικό Συλλογές, τεύχος 392, Μάρτιος 2018, σ.276, έγραψε: «Τ.Σ. Έλιοτ, ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ, Η ΧΕΡΣΑ ΓΗ- … μετάφραση σχόλια και σημειώσεις: Ρόης Παπαγγέλου… Η ποίηση τού Έλιοτ αποτελεί πηγή τέρψης και το συνεχές παγκόσμιο ενδιαφέρον γι’ αυτή εδράζεται στην ικανότητα πού είχε ο κορυφαίος μοντερνιστής ποιητής να εκφράζει τον προσωπικό του κόσμο μέσα από μία πρωτότυπη ποιητική γραμμή. Σε αυτό το βιβλίο περιλαμβάνονται δύο από τις σπουδαιότερες συνθέσεις του, μαζί με αναλυτικά σχόλια. Αμφότερες αποτελούν σταθμούς στην πολιητική ανέλιξη τού Έλιοτ και ορόσημα τής αγγλοισαξονικής και παγκόσμιας ποίησης. Σύμφωνα με τον Καθηγητή ποίησης τού Πανεπιστημίου τής Οξφόρδης Πήτερ Λήβι: «Ο Ρόης Παπαγγέλου επαναιχμαλωτίζει τα πρωτότυπα κείμενα με έναν καταπληκτικό τρόπο. Δεν υπάρχει κανένας μεταφραστής από ελληνικά σε αγγλικά που να μεταφράζει το ίδιο καλά. Πολλές στροφές τού Έλιοτ [του], κι εννοώ μέχρι 4 και 5 αράδες κάθε φορά, ώστε κανείς να αισθάνεται τη συνέχεια και την αντιδιαστολή τού ρυθμού, καθώς και το αδιαμφησβήτητο τών κατακλείδων του, είναι ωσάν κρυφή γραφή τού Έλιοτ στα ελληνικά. Παρ’όλα αυτά η ‘Η Χέρσα Γή’ τού Έλιοτ είναι ένας κόσμος που οι νέοι πρέπει να’χουν στη δική τους γλώσσα, και ο Ρόης Παπαγγέλου, με τη μετάφραση τού Προύφροκ και τις προηγούμενες μεταφράσεις του άλλων ποιημάτων τού Έλιοτ τούς εξυπηρέτησε» [Το ανωτέρω σχόλιο συνοδευόταν από την παράθεση τού Δελτίου Τύπου τού εκδοτικού Οίκου].

    Το περιοδικό ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ, τεύχος 231, Απρ.Μάης-Ιούνης 2018, σ.90,  Διευθυντής Μ. Σταφυλάς, έγραψε: «Ο T.S.ELIOT ΣΕ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ. Σημαντικός πνευματικός άνθρωπος και ξεχωριστός ποιητής ο Ρόης Παπαγγέλου διακρίνεται και γιά τις μεταφράσεις ξένων, με μεγάλη επιτυχία και απόλυτη απόδοση. Ο Ρόης Παπαγγέλου έχει εκδόσει ποίηση, θέατρο, λεξικό, έχει δημοσιεύσει λογοτεχνικά δοκίμια κι έχει μεταφράσει ξένους ποιητές (Βαλερύ, Γέητς, Έλιοτ, Κήητς, Κόουλριτζ, Λάρκιν, Λήβι, Λόγκλεϋ, Λόρκα, Λώουελ, Μάρβελ, Μπάϋρον, Μπράουνιγκ, Μπωντλαίρ, Νερούδα, Ουΐτμαν, Πάουντ, Πόου, Ρεμπώ, Σαίξπηρ, Σέλλεϋ, Στήβενς, Ντ. Τόμας, Φερλιγκέττι, Φρόστ). Πρόσφατα μετάφρασε ‘Τέσσερα Κουαρτέτα & Η Χέρσα Γή’…. Η ποίηση τού Έλοτ αποτελεί πηγή τέρψης … κλπ.» [Παρατίθεται και ένα απόσπασμα από τά ‘Τέσσερα Κουαρτέτα και όλο το Δελτίο Τύπου τού εκδοτικού Οίκου, περιλαμβανομένης τής γνώμης τού Καθηγητή ποίησης Πήτερ Λήβι].

    Το έντυπο ATHENS VOICE, τεύχος 1, Βιβλία 2018, έγραψε: «Η ποίηση τού Έλιοτ αποτελεί αστείρευτη πηγή τέρψης και το συνεχές παγκόσμιο ενδιαφέρον γι’αυτήν εδράζεται στην ικανότητα που είχε ο κορυφαίος μοντερνιστής ποιητής να εκφράζει τον προσωπικό του κόσμο μέσα από μιά πρωτότυπη ποιητική γραμμή. Ο λάτρης τής ποίησης, όταν αυτή καλεί σε εμβάθυνση, πρέπει να είναι προετοιμασμένος να ανταποκριθεί, είχε γράψει ο Έλιοτ. Και παρότι η δικιά του ποίηση το επιτάσσει, η πρόσβαση σε αυτήν διευκολύνεται αφού ο Έλιοτ πέτυχε κατά την εκτίμηση τού I.A. Richards το 1926, «την εύρεση μιάς νέας τάξης μέσα από την θέαση και την έκθεση τής αταξίας», άποψη η οποία συμφωνεί με τη διατύπωση τού Κονραντ στο βιβλίο του Λόρδος Τζίμ: «γιά να επιβιώσουμε τής καταστροφικότητας τής θάλασσας πρέπει να καταδυθούμε σε αυτήν» - ή όπως το λέει ο ακροτελεύτιος στίχος τού ελιοτικού ποιήματος ‘Το ερωτικό τραγούδι τού Ι. Αλφρέδου Προύφροκ’: Ωσότου ανθρώπινες φωνές μάς αφυπνίσουνε, και πάμε στο βυθό».

   Το έντυπο ΘΕΑΘΗΝΑΙ, τεύχος 2.4.2018, έγραψε:  «Η ποίηση τού Έλιοτ αποτελεί αποτελεί αστείρευτη πηγή τέρψης και το συνεχές παγκόσμιο ενδιαφέρον γι’αυτήν εδράζεται στην ικανότητα που είχε ο κορυφαίος μοντερνιστής ποιητής να εκφράζει τον προσωπικό του κόσμο μέσα από μιά πρωτότυπη ποιητική γραμμή. Σε αυτό το βιβλίο περιλαμβάνονται δύο από τίς σπουδαιότερες συνθέσεις του, μαζί με αναλυτικά σχόλια. Αμφότερες αποτελούν σταθμούς στην ποιητική ανέλιξη τού Έλιοτ και ορόσημα τής αγγλοσαξονικής καί παγκόσμιας ποίησης. Σύμφωνα με τον Καθηγητή ποίησης τού Πανεπιστημίου τής Οξφόρδης Πήτερ Λήβι: «Ο Ρόης Παπαγγέλου επαναιχμαλωτίζει τα πρωτότυπα κείμενα με έναν καταπληκτικό τρόπο. Δεν υπάρχει κανένας μεταφραστής από ελληνικά σε αγγλικά που να μεταφράζει το ίδιο καλά. Πολλές στροφές τού Έλιοτ [του], κι εννοώ μέχρι 4 και 5 αράδες κάθε φορά, ώστε κανείς να αισθάνεται τη συνέχεια και την αντιδιαστολή τού ρυθμού, καθώς και το αδιαμφησβήτητο τών κατακλείδων του, είναι ωσάν κρυφή γραφή τού Έλιοτ στα ελληνικά. Παρ’όλα αυτά η ‘Η Χέρσα Γή’ τού Έλιοτ είναι ένας κόσμος που οι νέοι πρέπει να’χουν στη δική τους γλώσσα, και ο Ρόης Παπαγγέλου, με τη μετάφραση τού Προύφροκ και τις προηγούμενες μεταφράσεις του άλλων ποιημάτων τού Έλιοτ τούς εξυπηρέτησε.Ο Ρόης Παπαγγέλου έχει εκδόσει ποίηση, θέατρο, λεξικό, έχει δημοσιεύσει λογοτεχνικά δοκίμια κι έχει μεταφράσει ξένους ποιητές (Βαλερύ, Γέητς, Έλιοτ, Κήητς, Κόουλριτζ, Λάρκιν, Λήβι, Λόγκλεϋ, Λόρκα, Λώουελ, Μάρβελ, Μπάϋρον, Μπράουνιγκ, Μπωντλαίρ, Νερούδα, Ουΐτμαν, Πάουντ, Πόου, Ρεμπώ, Σαίξπηρ, Σέλλεϋ, Στήβενς, Ντ. Τόμας, Φερλιγκέττι, Φρόστ). Πρόσφατα μετάφρασε ‘Τέσσερα Κουαρτέτα & Η Χέρσα Γή’…. Η ποίηση τού Έλιοτ αποτελεί πηγή τέρψης … κλπ.».

     Το ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ 2016, Αιολικά Γράμματα, σσς.90-93, Κ. Βαλέτας, έγραψε: «ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ ΡΟΗΣ: Αρχιτέκτων, πολεοδόμος, συγγραφέας, ποιητής, μεταφραστής. Τού έχει απονεμηθεί το βραβείο ‘Πνευματικής Δημιουργίας’. Έχει εκδόσει 47 βιβλία (ποίηση, θεατρικά, λεξικά, μεταφράσεις ποίηση), έχει δημοσιεύσει λογοτεχνικά δοκίμια κι έχει μεταφράσει ξένους ποιητές (Βαλερύ, Γέητς, Έλιοτ, Κήητς, Κόουλριτζ, Λάρκιν, Λήβι, Λόγκλεϋ, Λόρκα, Λώουελ, Μάρβελ, Μπάϋρον, Μπράουνιγκ, Μπωντλαίρ, Νερούδα, Ουΐτμαν, Πάουντ, Πόου, Ρεμπώ, Σαίξπηρ, Σέλλεϋ, Στήβενς, Ντ. Τόμας, Φερλιγκέττι, Φρόστ). Δικά του ποιήματα έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες. Έργα του επενδύθηκαν με μουσική από 3 μουσικοσυνθέτες [Καταχωρούνται 6 ποιήματα : ‘Περίπατος’ από την συλλογή Στιγμές, ‘Στην άμμο’ από τη συλλογή Ιστοί, ‘Πέτρινο’, ‘Μεταμόρφωση’ από τη συλλογή Τόξα, και ‘Νύμφη’, ‘Αροκάρια’ από τη συλλογή Ήχοι]».

 

 

 

 

            Ακολουθούν αποσπάσματα

            από την ελληνική μετάφραση (2017)

            τών δυό αυτών εκτενών ποιητικών συνθέσεων.

    ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ

 

 

          1^ο Κουαρτέτο

 

                    Ι

 

Χρόνος παρών και χρόνος παρελθών

είναι πιθανόν κι οι δυό παρόντες σ’ένα μέλλον

κι ένα μέλλον περιεχόμενο σε ένα παρελθόν.

Άν ο χρόνος όλος είν’ αιώνια παρών

ο χρόνος όλος είναι ανεξιλέωτος.

Ό,τι μπορούσε να είχε υπάρξει είναι ένα ιδέασμα

παραμένοντας μιά αέναη πιθανότης

μόνο σε ένα κόσμο εικασίας.

Ό,τι μπορούσε να είχε υπάρξει και ό,τι ύπαρξε

δείχνουν πρός ένα τέλος που είναι πάντοτε παρόν.

Πατήματα αντηχούν μέσα στην μνήμη

σ’ένα πέρασμα που εμείς δεν το επήραμε

πρός την πόρτα που ουδέποτε ανοίξαμε

μέσα στον ροδώνα. Οι λέξεις μου αντηχούνε

έτσι, μές στο νού σου.

                         Μά πρός τί

ταράζοντας τη σκόνη σ’ένα τάσι ροδοπέταλα

δεν ξέρω.

                        Άλλες αντηχήσεις

ενοικούν στον κήπο. Ν’ακλουθήσουμε;

Εν ζωή, είπε το πουλί, να τούς βρείτε να τούς βρείτε

στη στροφή. Μέσ’απ’ την πρώτη πύλη

……………………………………….

……………………………………….

 

             

 

                     2^ο Κουαρτέτο

 

                               Ι

 

Εν τη αρχή μου είν’το τέλος μου. Διαδοχικά

σπίτια ανυψώνονται και πέφτουν, καταρρέουν, επεκτείνονται,

κατεδαφίζονται, καταστρέφονται, ανακαινίζονται, ή στη θέση τους

είν’ένα διάπλατο χωράφι, ή ένα εργοστάσιο,, ή μιά παρακαμπτήριος.

Πέτρα παλαιά σε νέο κτίσμα, παλαιά ξυλεία σε νέες φωτιες

παλαιές φωτιές σε στάχτες και στάχτες καταγής

κιόλας σάρξ, σαγρές και κόπρανα,

οστούν ανθρώπου και θηρίου, σιταρόμισχος και φύλλο.

Σπίτια ζούνε και πεθαίνουν: υπάρχει ο καιρός τού οικοδομείν

και ο καιρός τού ζήν και τού τεκείν

και ο καιρός γιά τον αγέρα να τσακίσει το λασκαρισμένο τζάμι

 και να σείσει το σανίδωμα όπου τρέχει ο αρουραίος

και να σείσει τον κουρελιασμένο τοιχοτάπητα

                                    τον υφασμένο μ’ένα σιωπηλό ρητό

……………………………………………

…………………………………………… 

 

                                                ΙΙΙ

 

                        Λές πως επαναλαμβάνω

κάτι πού είπα πρίν. Θα το ειπώ ξανά.

Να το ξανά ειπώ; Γιά να φτάσεις εκεί,

να φτάσεις εκεί πού είσαι, να ’ρθείς από εκεί πού δεν είσαι,

            πρέπει να πάς μέσω ενός δρόμου δίχως έκσταση.

Γιά να φτάσεις σε ό,τι δεν γνωρίζεις

            πρέπει να πάς μέσω ενός δρόμου πού είναι εκείνος τής αγνοίας.

Γιά να κατέχεις ό,τι δεν κατέχεις

            πρέπει να πάς μέσω τού δρόμου αποστέρησης.

Γιά να φτάσεις σε ό,τι δεν είσαι

            πρέπει να πάς μέσω τού δρόμου στον οποίο δεν είσαι.

Και ό,τι δεν γνωρίζεις είν’το μόνο που γνωρίζεις

και ό,τι σού ανήκει είναι ό,τι δεν σού ανήκει

κι εκεί που είσαι είναι εκεί που δεν είσαι.

           

 

 

 

                               3^ο Κουαρτέτο

 

            Ο Ποταμός είναι εντός μας, η θάλασσα είναι ολόγυρά μας.

η θάλασσα είναι επίσης τής στεριάς το άκρο, ο γρανίτης

όπου εισχωρεί, οι ακτές όπου εκτινάσσει

τις δικές της νύξεις παλαιότερης και άλλης δημιουργίας:

τον αστερία, τον πάγουρο, τής φάλαινας τη ραχοκοκαλιά,

τις λίμνες όπου στην περιέργεια μας προσφέρει

τα πιό αβρά αλγόφυκια και τη θαλάσσια ανεμώνη.

Εκτινάσσει τις απώλειες μας, τον ξεσκισμένο γρίπο,

το κομματιασμένο αστακοκάλαθο, το σπασμένο το κουπί

και τα σύνεργα αλλοδαπών νεκρών ανθρώπων.

Η θάλασσα έχει πολλές φωνές,

πολλούς θεούς και πολλές φωνές.

……………………………………………………

…………………………………………………….

                     

 

 

 

 

 

                              

 

 

                     4^ο Κουαρτέτο

         

    

                             I

 

            Εάν ερχόσουν απ’αυτό το δρόμο,

παίρνοντας τη διαδρομή πού θά’ταν πιθανόν να πάρεις

από το μέρος όπου θά’ταν πιθανόν να ’ρθείς,

άν ερχόσουν απ’αυτό το δρόμο σε μαγιάτικη εποχή,

θά’βρισκες τούς θαμνοφράκτες

άσπρους πάλι, μές στον Μάη, με ηδύπαθη γλυκάδα.

Το ίδιο θά’τανε στού ταξειδιού το τέλος,

νύχτα εάν ερχόσουνα ώς ένας τσακισμένος βασιληάς,

ημέρα εάν ερχόσουνα μή ξέροντας γιατ’ήλθες,

το ίδιο θα ήτανε, όταν αφήνεις την τραχειά οδό

και πίσω από το χοιροστάσι στρίβεις πρός τη άχαρη την πρόσοψη

και την ταφόπλακα. Κι ό,τι νόμισες γι΄αυτό πως ήλθες

είναι μόνο ένα κέλυφος, μιά φλύδα από νόημα

απ’όπου εκπηδά ο σκοπός μονάχα όταν έχει εκπληρωθεί

κι άν ποτέ. Είτε διόλου δεν είχες σκοπό

είτε ο σκοπός ήτανε πιόό πέρα από τέρμα που λογάριασες

και που αλλάζει στην εκπλήρωση. Υπάρχουν άλλοι τόποι

που κι αυτοί τού κόσμου είναι το τέλος, κάποιοι στα σαγόνια τού πελάγου,

ή επάνω από μιά λίμνη σκοτεινή, σε μιά έρημο ή μιά πόλη –

αυτός είν’ο κοντινότερος, στο χώρο και στο χρόνο,

νύν και εν Αγγλία.

 

                                                            Εάν ερχόσουν απ’αυτό το δρόμο,

παίρνοντας οποιαδήποτε διαδρομή, ξεκινώντας από οπουδήποτε,

σε όποιο χρόνο και οποιαδήποτε εποχή,

θα ήταν πάντα το ίδιο: θά’πρεπε να αναστείλεις

αίσθηση και ιδέασμα. Δεν είσαι εδώ γιά να επικυρώσεις,

ν’αυτοδιδακτείς, ή να ικανοποιήσεις περιέργεια

ή αναφορά γιά να κομίσεις. Εδώ είσαι γιά να γονατίσεις

εκεί όπου έχει αξία η προσευχή. Και προσευχή είναι παραπάνω

από διατεταγμένες λέξεις, η ενσυνείδητη ενασχόληση

τού προσευχόμενου μυαλού, είτε τού ήχου προσευχόμενης φωνής.

Κι ό,τι οι νεκροί δεν είχανε γι’αυτό φωνή, ενόσω ζούσαν,

μπορούν να σού το πούν, όντας νεκροί: η επικοινωνία

τών νεκρών μιλιέται με φωτιά πέρ’από τη λαλιά τών ζωντανών.

Εδώ, η διασταύρωση της άχρονης στιγμής

είναι η Αγγλία και το πουθενά. Ουδέποτε και πάντα.

…………………………………………………………..

…………………………………………………………..

;

 

 

           

IV

 

Η περιστερά σε κάθοδο τον άνεμο τρυπά

με φλόγα από πυρακτωμένο σκιάσμα

γι’αυτήν που η γλώσσα μαρτυρά

την μόνη απαλλαγή από αμάρτημα και σφάλμα.

Η μόνη ελπίς, ή αλλοιώς απελπισιά

            κείται στη επιλογή πυράς από πυρά

            στη λύτρωση εκ τής φωτιάς από φωτιά.                   

 

Ποιός τότε επενόησε το μαρτύριο; Η Αγάπη.

Η Αγάπη είναι το ανοίκειο Όνομα

πίσω απ’τα χέρια που έχουνε υφάνει

τής φλόγας το αφόρητο επένδυμα

που η ισχύς τού ανθρώπου αδυνατεί να αποβάλει.

            Ζούμε μοναχά εκπνέουμε μοναχά

            αναλωμένοι είτε από φωτιά ή σε φωτιά.

           

 

                                           ΧΕΡΣΑ ΓΗ

 

Ι. Η Ταφή τών Νεκρών  

 

Ο Απρίλης είν’ ο πιό ανελέητος μήνας, γονιμοποιώντας

πασχαλιές μές απ’την πεθαμένη γή, ανακατεύοντας

ανάμνηση και πόθο, ανακινώντας

ρίζες ναρκωμένες  με ανοιξιάτικη βροχή.

Ο χειμώνας μάάς εκράτησε ζεστούς, σκεπάζοντας

τη γή με χιόνι λησμονιάς,  ταΐζοντας

λίγη ζωή με απόξερους βολβούς.

Το θέρος μάάς εξάφνιασε…………………

………………………………………………..

 

            Πόλη εξωπραγματική,

κάτω απ’τη φαιά ομμίχλη μιάς χειμερινής αυγής,

ένα πλήθος έρεε πάνω απ’το γεφύρι London Bridge, τόσοι πολλοί,

δεν είχα φανταστεί πως είχαν απ’το θάνατο καταλυθεί τόσοι πολλοί,

αναστεναγμοί, κοφτοί και σπάνιοι, ανασέρνονταν,

κι ο κάθε άνθρωπος προσήλωνε τα μάτια του μπροστά από τα πόδια του.

Έρεε ανοδικά στο λόφο και κάτω στην οδό King William Street,

εκεί όπου η εκκλησιά Saint Mary Woolnoth μέτραγε τις ώρες

μ’ένα ψόφιο ήχο στον στερνό χτύπο τών εννιά.

Εκειδά είδα έναν που εγνώριζα, και τον σταμάτησα, φωνάζοντας Stetson!

Εσύ, που ήσουνα μαζί μου μές στα πλοία στις Μύλες!

Εκείνο το κουφάρι που εφύτεψες τον περασμένο χρόνο στην αυλή σου,

μήπως άρχισε να ξεπετιέται; Μήνα θ’ανθίσει τούτη τη χρονιά;

Η δά η αιφνίδια παγωνιά τού τάραξε το πλάγιασμα;

Ώ κράτα το σκυλί απόμακρα αποδώ, είν’ο φίλος τών ανθρώπων,

ειδάλλως με τα νύχια του θα το ξεσκάψει πάλι!

Εσύ! hypocrite lecteur! - mon semblable, - mon frère!

 

………………………………………………………….

………………………………………………………….

 

                                    ΙΙΙ

 

………………………………………………..

………………………………………………..

           

            Πόλη εξωπραγματική

κάτω απ’τη φαιά ομίχλη ενός χειμερινού μεσημεριού

ο κ.Ευγενίδης, ο έμπορας τής Σμύρνης

αξύριστος, με μιά τσέπη φίσκα από σταφίδες

τσίφ Λοδίνο: έγγραφα εν όψει,

μού ζήτησε σε Γαλλικά δημώδη

να γευματίσουμε στο Cannon Street Hotel

που θα τα’ακολουθούσε ένα σαββατοκύριακο στο Μετρoπόλ.

 

            Στην ώρα την ιώδη, όταν η ράχη και τα μάτια

ανασηκώνονται απ’ το γραφείο, όταν η ανθρώπινη μηχανή

αναμένει σαν ταξί που σφύζει αναμένοντας,

εγώ ο Τειρεσίας, μολονότι αόμματος, σφύζοντας ανάμεσασε δυό ζωές,

γέρος με ζαρά γυναίκεια στήθεια, δύναμαι να ιδώ

στην ώρα την ιώδη, την ώρα τής εσπέρας που πασχίζει

οίκαδε ………………………............

…………………………………………………….

Εγώ ο Τειρεσίας, γέρος με ζαρά μαστάρια

τη σκηνή αντελήφθηκα, και τα υπόλοιπα προείπα –

κι εγώ επίσης επερίμενα τον αναμενόμενο…………

……………………………………………….

 

                                    V

 

……………………………………………

……………………………………………

            Εδώ διόλου νερό μά μόνο βράχος

βράχος και νερό καθόλου κι ο αμμώδης δρόμος

δρόμος που στριφογυρίζει από πάνω μες απ’τα βουνά

που είν’ βουνά από βράχο στερημένο από νερό

άν ύπαρχε νερό θα σταματούσαμε να πιούμε

ανάμεσα στον βράχο ένας δεν μπορεί να σταματήσει ή να σκεφτεί

ο ιδρώτας είν’ στεγνός και τα ποδάρια είναι μές την άμμο

άν μόνο ύπαρχε νερό ανάμεσα στο βράχο

νεκρό βουνίσιο στόμα από σαρακιασμένα δόντια που αδυνατεί να φτύσει

εδώ κανένας να ξαπλώσει δεν μπορεί ή να σταθεί ή να καθίσει

δεν υπάρχει έστω σώπασμα μες στα βουνά

παρά στεγνή άκαρπη βροντή δίχως βροχή

δεν υπάρχει έστω απομόνωση μές στα βουνά

μά κόκκινες κατσουφιασμένες φάτσες να χλευάζουν και γρυλλίζουν

από πόρτες λασπορραγισμένων σπιτικών

                                                            άν ύπαρχε νερό

                        και όχι βράχος

                        άν ύπαρχε βράχος

                        και νερό επίσης

                        και νερό

                        μιά νερομάνα

                        μιά λιμνούλα ανάμεσα στο βράχο

                        άν ύπαρχε ο ήχος τού νερού μονάχα

                        όχι το τζιτζίκι

                        και χλόη στεγνή να τραγουδά

                        μά ηχοβολητό νερού επάνω από ένα βράχο

                        όπου η τσίχλα-ερημίτης τραγουδά μέσα στα πεύκα

                        ντρίπ-ντροπ ντριπ-ντρόπ ντρίπ-ντρόπ-ντρόπ-ντρόπ

                        μά δεν υπάρχει νερό

 

                        ποιος είναι ο τρίτος που βαδίζει πλάϊ σου; 

            Άμα μετρώ, υπάρχουν μόνο εσύ κι εγώ μαζί

            μά σαν κοιτάω μπροστά κατά τον άσπρο δρόμο

            υπάρχει πάντα ένας άλλος να βαδίζει πλάϊ σου

            γλιστρώντας τυλιγμένος σε καφέ επενδύτη, με κουκούλα

            δεν γνωρίζω εάν είν’άντρας ή γυναίκα

-       μά αυτός ποιος είναι στο άλλο σου πλευρό;

 

            ……………………………………………………

            ……………………………………………………

            Έπειτα μίλησε η βροντή             

            ΔΑ

            Δαψιλεύετε: τί έχουμε δώσει εμείς;

            Φίλε μου, αίμα σείοντας την καρδιά

            το τρομερό το τόλμημα μιάς στιγμιαίας παράδοσης

            που μιά περίοδος φρόνισης δεν ημπορεί ποτέ να αναιρέσει

            μ’αυτό, και μόνο αυτό, υπάρξαμε

            το οποίο δεν θενά βρεθεί μες στις νεκρολογίες μας

            ή σ’αναμνήσεις καλυμμένες απ’την αγαθοεργό αράχνη

            ή κάτω από σφραγίδες ανοιγμένες από τον κοκκαλιάρη δικηγόρο

            στις άδειες κάμαρές μας

            ΔΑ

            Δαμνάζεσθε: έχω ακούσει το κλειδί

            να γυρνάει στην πόρτα μιάά φορά και μόνο να γυρνάει μια φορά  νογάμε το        κλειδί, καθένας μες στη φυλακή του

            νογώντας το κλειδί, ο καθένας βεβαιώνει μία φυλακή

            μοναχά στο βράδυασμα, αιθέριες διαδόσεις

            ανασταίνουν πρός στιγμή ένα τσακισμένο Κοριολανό 

            ΔΑ

            Δαμάζεστε: το ακάτιο ανταποκρινόταν

            πρόσχαρα, στο επιδέξιο χέρι σε ιστίο και κουπί

            η θάλασσα ήταν ήρεμη, η καρδιά σου θ’ανταποκρινόταν

            πρόσχαρα, άμα την καλούσανε, πάλλοντας υπάκουα

            σε ελέγχοντα χέρια 

 

                                                            Κάθησα στην όχθη

            Αλιεύοντας, με το άνυδρο πεδίο πίσωθέ μου

            Να ’βαζα τουλάχιστο τίς γαίες μου σε τάξη;

            Η London Bridge σωριάζεται σωριάζεται σωριάζεται

            Έπειτα βυθίστηκε ξανά στη φωτιά που εξαγνίζει

            Πότε θα γενώ ωσάν τη χελιδόνα; - Ώ χελιδόνα χελιδόνα

            ο Πρίγκηπας τής AqUitaine στον χαλασμένο πύργο

            Τούτα τ’αποσπάσματα τα στύλωσα αντικρύ στα ερείπιά μου

            τι τώρα θα σάς φτιάξω. Ο Ιερώνυμος ξανά μουρλός

            Δαψιλεύετε. Δαμνάζεσθε. Δαμάζεστε.

              Ειρήνη-υπερέχουσα-νοός Ειρήνη-υπερέχουσα-νοός Ειρήνη-υπερέχουσα-νοός

 

              ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΡΟΗ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΥ

 

 

ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ

 

                                                  Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ     

                                      

                                               Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ                                   

 

Ρόη Παπαγγέλου: ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ (1976) –

            [Μετάφραση στα αγγλικά]

 

 

Σημείωμα:

    Το 2010 γιά την διευκόλυνση τού Ιταλού μεταφραστή γιά την απόδοση στα Ιταλικά τής ποιητικής Σύνθεσης ‘Ατλαντίδα’, ο έλληνας ποιητής προσέφερε μιά μετάφραση τού 21 σελίδων ελληνικού πρωτότυπου στα αγγλικά (μαζί με τον Πρόλογο και τις 3 σελίδες αναλυτικών σημειώσεων – που κι αυτά ενσωματώθηκαν στην Ιταλική χειροποίητη συλλεκτική με αριθμημένα αντίτυπα, έκδοση)..

    Τη σημασία τού πρωτότυπου έργου είχεν επισημάνει η Έλλη Αλεξίου, το 1977 , σημειώνοντας: «Άνκαι δεν είμαι ο ιστορικός, ο φιλόλογος,… ο ειδικευμένος, ο ικανός να εκτιμήσω, όπως επιβάλλεται, την αξία τού ποιητικού σας έργου και τού ερευνητικού σας μόχθου, όμως πιστεύω ότι η ‘Ατλαντίδα’ σας είναι ένα έργο άξιο, όχι μονάχα τής δικής μου, μά επίσημης αναγνώρισης».

    Γι΄αυτό και παρατίθεται πρώτα ο κατατοπιστικός Πρόλογος τής αρχικής ελληνικής έκδοσης τού 1976.

 

                                                ΠΡΟΛΟΓΟΣ

 

            Μέχρι τελευταία, η Ατλαντίδα ήταν μιά φανταστική γή. Οι διάλογοι τού Σωκράτη στην ημιτελή τριλογία τού Πλάτωνα ‘Κριτίας, Τίμαιος, Ερμοκράτης’ θεωρούνταν δραματικό εύρημα χωρίς ιστορική βάση. Το υποτιθέμενο χειρόγραφο τού Σόλωνα που κληροδότησε ο Κριτίας, με τις μαρτυρίες τών ιερέων τής Σαΐδας, θεωρούνταν κι αυτό δημιούργημα τής μυθοπλάστρας Πλατωνικής φαντασίας.

            Οι ανασκαφές, και οι μεταγενέστερες σεισμολογικές, ηφαιστειολογικές και τεφροχρονολογικές μελέτες, αφήνουν σήμερα μικρές μόνο αμφιβολίες γιά τ’ότι η ιστορία τής καταστροφής τής Ατλαντίδας είναι αληθινή και αναφέρεται στην ξαφνική και ανεξήγητη εξαφάνιση τού Μινωϊκού πολιτισμού.

            Συγκρίσεις με την ηφαιστειακή έκρηξη τής Κρακατόα το 1883 και  μ’ άλλες εκρήξεις (Βεζούβιο, Θήρα, Αίτνα) πείθουν κατά τον Καθηγητή Λιούς τής Οξφόρδης, ότι  ο Μινωϊκός πολιτισμός καταστράφηκε από σεισμούς, παλιρροιακά κύματα ύψους δεκάδων μέτρων και εναπόθεση τέφρας από την τρομερή έκρηξη τής Θήρας γύρω στα 1470 π.Χ.

            Η έκρηξη τής Κρακατόα δίνει τη συγκριτική βάση: Μέσα σε δυό μέρες, 26-27 Αυγούστου 1883, 23 τετρ. χλμ. εξαφανίστηκαν από τις σφοδρές εκρήξεις που ακούστηκαν μέχρι την Αυστραλία, Μαρτινίκα, Κεϋλάνη και Β. Μαλαισία. Η έκρηξη κατέστρεψε κτίρια σε απόσταση 160 χλμ. Και τα ατμοσφαιρικά δονητικά κύματά της τριγύρισαν την υδρφόγειο τρείς  και μισή φορές. Παλιρροιακά κύματα ύψους δεκάδων μέτρων κατάστρεψαν παράλιους συνοικισμούς εκατοντάδες χιλκιόμετρα μακριά μέχρι την Ιάβα και Σουμάτρα πνίγοντας 36.000 άτομα. Ένα πέπλο σκοτεινιάς απλώθηκε μέχρι την Μπαταβία 180 χλμ. μακριά. Ψιλή  στάχτη έπεσε σε αποστάσεις μέχρι 1.600 χλμ. Μάζες επιπλέουσας κίσσηρης μπλόκαραν λιμάνια και περαστικά πλοία, γιά πολύ καιρό συνέχισαν ν’ άναφέρουν συναντήσεις με κομμάτια κίσσηρης σε μεγάλες ποσότητες στον Ινδικό ωκεανό, ενώ λιογέρματα εκπάγλου ομορφιάς σημειώθηκαν σ’ολάκερη την Ευρώπη και Αμερική.

            Οι σεισμικές δονήσεις στη Θήρα φαίνεται ότι ήταν εξ ίσου σφοδρές και κράτησαν πάνω από μιά εικοσαετία  με κορύφωση την τρομακτική εκτίναξη τού 1470 π.Χ. Από τα ευρήματα στα έγχρωμα διαζώματα τών κατακόρυφων πλαγιών τής Θήρας, είναι φανερό ότι πληθυσμοί επανήλθαν και εγκαταστάθηκαν στον ίδιο χώρο μετά τις πρώτες δονήσεις καα την ψύξη τής λάβας, χωρίς να διαισθάνονται την επερχόμενη καταστροφή. Παράλληλα ολάκερος ο Μινωϊκός πολιτισμός, σκορπισμένος στα νησιά τού Αιγαίου κι ώς πέρα στη Σικελία κι Αίγυπτο, βούλιαξε «σε μια μέρα και μιά νύχτα» κάτω από τη σφοδρότητα τών σεισμών, τών παλιρροιακών κυμάτων και τής τέφρας, που προκάλεσαν την ‘έξοδο’ προς την Ελλάδα τού επιζήσαντος πληθυσμού, ενώ την καταστροφή ακολούθησε κατάληψη από ξένους. Μνήμες τής καταστροφής πέρασαν στη μυθολογία και λογοτεχνία. Μά η Ελληνική συνείδηση λησμόνησε την καταστροφή και τις συνέπειες της…

            Η καταστροφή τής Ατλαντίδας, γίνεται στη σύνθεση αυτή, θεματικό και πνευματικό υλικό, γιά μιά αναφορά στις καταστροφές στον χώρο τής Μεσόγειος από λαούς, πολέμους, μίση… Είναι άραγε η Ατλαντίδα ολάκερος ο χώρος, απειλούμενος από στεριά και θάλασσα, από μέσα κι απ’έξω πνευματοφαγωμένος και κουφός, μπροστά σε μεγαλύτερες επερχόμενες καταστροφές;

 

           

 (Αποσπάσματα από την ποιητική σύνθεση Ατλαντίδα)

[σε αγγλική μετάφραση]

 

                               R e c o u n t i n g

 

"Then listen, Socrates, to a tale which, though strange,

                        is certainly true having been attested by Solon"

                                                                       

Beyond the horizon in the azure and the light

adorned with temples and ancient marbles

and histories of tremors and myths

with bronze walls and seignural scripts

and oracles of Gods and palaces

lied sun-bathed the land of Atlantis.

 

Beyond the horizon

and around her

the sea

like a reflection of the world or the sky

like a tongue with epigrams and anagrammatized pedestals

like a breast that swells as it breaths

with the air and the glories of the islands

the sea of Atlantis

with the ideas of history

and the archetypal rocks

of eternity and the azure.

 

Azure of the wind that carries history

and the branches with the azure swallows - and the music.

Azure of the sea with the triremes

and the sails with the azure ropes – in the afternoon.

Azure of the lights and the temples

in the night of the stars.

Azure of the Mediterranean with the marbles and the pedestals.

Azure of the sky with the palettes of the ships

in the waterline of the horizon.

 

 ...............................................................

.................................................................

 

 

                               R e m e m b r a n c e

 

                                         I

 

Between the sea and the mountain on the northern side

there remained the rocks the marbles and the steles

with memories of suns and crystalline waters

and pediments and triglyphs prior to their destruction

in philobarbarian slaughters.

Between the sea and the mountain on the northern side

with the traces of Armageddon and of the enmity

there remained the rocks the marbles and the steles

with bronze-molded incised oracles

and voices of the tragedians.

 

Between the sea and the mountain on the northern side

formed from pre-ancient quarries and pickaxes

on the soil with the shattered pedestals

there remained the rocks with the marbles and the steles

with the imprints from leap years.

 

Between the sea and the mountain on the northern side

with traces of pitiless lashes and periods of rainfalls

and wounds of time and distillations of fire

within the shade and the silence and the crosses

there remained the rocks with the marbles and the steles.

 

There remained the rocks – in cavities with hecatombs.

There remained the marbles – with the lines of silver at dusk.

There remained the steles – with staves made of whispers

shouldering bridges with songs in the river of time

and loosened lashing ropes brought in by winter winds

and shadows of bloodstained vultures

with blades which slaughtered the soul of the stone

between the sea and the mountain on the northern side.

.....................................................................................................

.....................................................................................................

 

What are they these winds that shudder the remembrances

of gilded ears of corns and silver olive twigs

with the resonance of copper shields and iron poles

with vibrations from bells of fate?

 

Who can they be these seamen who like shadows

in the black with the bulrush of waves

with elbows bent like broken wings

perpetually sail loxodromically

in the unknown aiming to the known and the intractable

enchanted by the Circe and the lotuses

with memory caught in the land of the Phaeacians

unchanged in the changes with Palinurus at the helm

apiece with the tholes and the oars

with their thick hands like planks in a pelting rain

seeking the fleece or Ithaca

with Patroclus’s sorrow

and the memory of Asia Minor and the Centaur

and the goblet of the one who turned to marble in the seawaters’ silver?

 

Who can they be these seamen in the seas of the world

in the courses of the swallows and of the Sirens

with the dew of the south sea and the wind from the north

and nets with seaweeds and sea-shells mackerels and crabs

and salinity from rocks and sea-spray?

 

What are they these all-white low houses

from Cape Scaros to Phira

which counter-pose in the spread out lava

in the large all-azure Caldera?

 

 

Λόγος Έμφρων

logosemfron.blogspot.com

[ ανάρτηση 30 Δεκεμβρίου 2023 :

Ρόης Παπαγγέλου

« Εμβάθυνση στις μεταφράσεις του Ρόη Παπαγγέλου »

κριτικά σημειώματα

Και

μεταφρασμένα ποιήματα ]