Π. Παπαϊωάννου Μπρατσιώτου "Ο Ελληνισμός εν Παλαιστίνη" - άρθρο 1918 - περ. "Νέος Αιών" - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

 

Π. Παπαϊωάννου Μπρατσιώτου

O Ελληνισμός εν Παλαιστίνη

άρθρο 1918

δημοσίευση 1 Φεβρουαρίου 1918

περ. «Νέος Αιών»

 

 

 

 

 

αποσπάσματα από το άρθρο

 

 

 

 

 

 

   Ο εξελληνισμός της Παλαιστίνης άρχεται κυρίως αφ’ ότου ο Μέγας Αλέξανδρος καταλύσας εν τη χώρα ταύτη την περσικήν κυριαρχίαν εγένετο αυτής κύριος (332 π.Χ.).

   Ως πρόδρομοι δε των φαλάγγων του Μεγάλου Αλεξάνδρου δύνανται να θεωρηθώσιν οι χίλια και πλέον έτη πρότερον επιδραμόντες εκ Καφτώρ (κατά την Παλαιάν Διαθήκην) και εγκατασταθέντες εν τη ΝΔ ακτή της Παλαιστίνης Φιλισταίοι, οίτινες κατά τας νεωτέρας ερεύνας απεδείχθησαν όντες Κρήτες, αφθόνου φωτός επιχυθέντος από των τελευταίων ανασκαφών της Κρήτης (Κνωσσού και μάλιστα της Φαιστού 1907).

[ σημείωση: Ανεκαλύφθη ομοιότης μεταξύ των παραστάσεων επί των νέων ευρημάτων της Φαιστού κτλ. και των αιγυπτιακών μνημείων Ραμεσή του Γ΄ παραστάσεων των Phar(a)sati (Φιλισταίων). ]

 

   Η Παλαιστίνη λόγω της γεωγραφικής της θέσεως ούσα το μήλον της έριδος μεταξύ Πτολεμαίων και Συλευκιδών, υπήχθη τέλος υπό την οριστικήν κατοχήν των Σελευκιδών από του 198 μέχρι του έτους 142, ότε μετ’ αγώνας αιματηρούς οι Ιουδαίοι υπό την ηγεσίαν των Μακκαβαίων ανέκτησαν την θρησκευτικήν και πολιτικήν αυτών ελευθερίαν. Έκτοτε ιδρύθη Ιουδαϊκή δυναστεία, η των Ασμοναίων διατηρηθείσα μέχρι του έτους 63 π.Χ., ότε η χώρα περιήλθεν υπό την ρωμαϊκήν κυριαρχίαν, διατηρηθείσαν μέχρι της αραβικής κατακτήσεως.

 

   Το ιουδαϊκόν στοιχείον κατά την ελληνιστικήν εποχήν εμφανίζεται σφόδρα περιωρισμένον εν τη Γαλιλαία και τη Περαία και συμπεπυκνωμένον μάλιστα επί του κυρίως ιουδαϊκού εδάφους (Ιουδαίας), πανταχόθεν δε συνεσφιγμένον υπό των αλλοεθνών στοιχείων (Ιδουμαίων, Αράβων, Αμμωνιτών κλπ.) μάλιστα δ’ υπό του ελληνικού. Ευνόητον τυγχάνει ότι περιβαλλομένη η Ιουδαία υπό χωρών και λαών εξελληνισθέντων έμελλε ταχέως και αυτή να εξελληνισθή υπό την κυριαρχίαν των Ελλήνων ή ελληνιζόντων δυναστών.

 

   Είναι γνωστόν, ότι ως κυριώτατον μέσον προς εξελληνισμόν της Ανατολής εχρησιμοποιήθη ήδη υπό του Μεγάλου Αλεξάνδρου η ίδρυσις πόλεων  και αποικιών ελληνικών εν τω αχανεί κράτει αυτού, ως δραστικώτατον δε όργανον η μάγος ελληνική γλώσσα. Αι ιδρυόμεναι ή εξελληνιζόμεναι πολυάριθμοι πόλεις εχρησίμευον ως τόσαι εστίαι του ελληνικού πολιτισμού. Τούτο συνέβη και εν Παλαιστίνη.

 

 

 

 

Α΄: Επισκόπησις του εξελληνισμού εν ταις μη ιουδαϊκαίς επαρχίαις της Παλαιστίνης.

 

   Αρχόμενοι από των προς την Μεσόγειον ακτών της χώρας ταύτης, παρατηρούμεν, ότι η περιοχή αύτη, κατοικουμένη ως επί το πλείστον υπό των ειδωλολατρικών πληθυσμών (φοινικοφιλισταϊκών), τάχιστα εξελληνίσθη. Ούτως ευρίσκομεν ενταύθα πολλάς πόλεις ελληνικάς και ελληνιζούσας, κέντρα ελληνιστικού πολιτισμού. Οίον την Ραφίαν, την Γάζαν την περιώνυμον των Φιλισταίων πόλιν, την Κάδυτιν του Ηροδότου, την Ανθηδόνα (κτίσμα ελληνικόν), την υπό του Μ. Ηρώδου, μετονομασθείσαν εις Αγριππιάδα ή Αγριππείον, την Ασκάλωνα, (πλησίον της οποίας ιδρύθη βραδύτερον η πόλις Μαϊουμά), την Άζωτον, την Ιόππην (Jafa), περίφημον δ’ άλλοτε και ως ούσαν το θέατρον του περί Περσέως και Ανδρομέδας μύθου, την Ιάμνειαν, την Απολλωνίαν, ούσαν πιθανώς την αυτήν τη Σωζούση (πόλιν του Απόλλωνος Σωτήρος), τον Στράτωνος πύργον (κτίσμα ελληνικόν, την υπό του Μ. Ηρώδου μεγαλυνθείσαν και εξόχως εξωραϊσθείσαν και εις Καισάρειαν της Παλαιστίνης μετωνομασθείσαν, ήτις απέβη έδρα των Ρωμαίων διοικητών της Παλαιστίνης και μητρόπολις αυτής κατά την ρωμαϊκήν εποχήν, και εφ’ ικανόν χρόνον εκκλησιαστική μητρόπολις της χώρας.

 

 

κτίσματος, των Γεράσων, της Αβίλης, των Κανάτων ή Κανάθης και της Δαμασκού, απασών κέντρων σπουδαίων του ελληνικού πολιτισμού, εις άς προσετίθετο και η εν Γαλιλαία Σκυθόπολις.    

 

   Κατά την ρωμαϊκήν εποχήν όλη σχεδόν η επαρχία Αραβία εξελληνίζεται. Αύτη η μητρόπολις αυτής Βόστρα φέρει ήδη κατά τον β΄ και γ΄ μ.Χ. αιώνα χαρακτήρα ελληνικόν. Ο αυτοκράτωρ Ιουλιανός γράφει ελληνιστί προς τους Βοστρηνούς επιστολήν σωζομένην. Βήρυλλος ο επίσκοπος συγγράφει ελληνιστί.

   Αλλά και η Αδραά και η Λάρισα και Πέτρα και άλλαι πόλεις ελληνίζουσιν.

   Και εν τη Μωαβίτιδι ευρίσκομεν πόλεις ελληνιζούσας, ως την Αρεόπολιν.  

   Εν δε τη Ιδουμαία ήδη από του Β΄ π.Χ. αιώνος απαντών ελληνιζούσας πόλεις, οίον ως την Μάρισσαν και την πόλιν Άδωρα και άλλας. 

 

 

 

  

 

 

Β΄: Επισκόπησις του εξελληνισμού εν ταις ιουδαϊκαίς επαρχίαις της Παλαιστίνης.

 

   Και εν αυταίς δε ταις ιουδαϊκαίς επαρχίαις Γαλιλαία και Περαία, εν αίς οι πληθυσμοί δεν ήσαν μεν αμειγείς ιουδαϊκοί, πάντως όμως υπερίσχυε και εδέσποζε το ιουδαϊκόν στοιχείον, και εν αυταίς ο αστικός βίος τάχιστα εξελληνίσθη.

   Και εν μεν τη Γαλιλαία απαντώμεν κατά το μάλλον και ήττον ελληνιζούσας πόλεις, την Καισάρειαν Φιλίππου (Πανιάδα), την Σέπφωριν (Διοκαισάρειαν), την Τιβεριάδα και άλλας, και δη και την Σκυθόπολιν.

   Εν δε τη επαρχία Περαία απαντώμεν την Καλλιρρόην παρά την ομώνυμον ιαματικήν πηγήν και την Εσβούντα (Εσεβών), παλαιάν έδραν επισκόπων και άλλας.

 

   Αλλά μήπως και εντός αυτού του ιδίως ιουδαϊκού εδάφους, της εστίας του ιουδαϊσμού, παρ’ όλον τον όντως ανυπέρβλητον φραγμόν της θρησκείας δεν εισέβαλεν ενωρίτατα ο ελληνισμός;

   Ήδη του Β΄ π.Χ. αιώνος αρχομένου ευρίσκομεν εν αυτή τη Ιερουσαλήμ, τω κέτρω της θεοκρατίας ισχυροτάτην ελληνόφρονα ιουδαϊκήν φατρίαν και γυμνάσιον και παλαίστραν και ήθη και έθιμα ελληνικά και ιουδαίους ιερείς μετέχοντας αυτών (Β΄ Μακκαβαίων δ΄) και αρχιερείς φέροντας ελληνικά ονόματα και ελληνίζοντας (Ιάσων, Μενέλαος κλπ.)

   Μόνον δε η ελληνική λατρεία, ήν δια της βίας ηθέλησε να επιβάλη η ασυνεσία του Αντιόχου του Επιφανούς, δεν ηδυνήθη να ευδοκιμήση επί του  ιουδαϊκού εδάφους.

   Αλλ’ έτι αυτοί οι Μακκαβαίοι ηγεμόνες, οι εκπροσωπούντες την ιουδαϊκήν αντίδρασιν κατά της ελληνικής κυριαρχίας και θρησκείας, δεν απέβλεψαν το παράπαν εις την αποτριβήν παντός ελληνικού από της χώρας αυτών. Τινές τούτων φέρουσιν ελληνικά ονόματα (Αλέξανδρος, Αριστόβουλος κλπ.), χαράσσουσιν νομίσματα ελληνικά και ευνοούσι πολλαχώς τον ελληνισμόν.

 

   Τα μάλιστα ηυνόησε τον ελληνισμόν, ο ελληνόπληκτος ηγεμών της Ιουδαίας Ηρώδης ο μέγας, ου μόνον έξω του καθαρώς ιουδαϊκού εδάφους (δι’ ιδρύσεως εθνικών ναών, προστασίας ελληνικής λατρείας, ελληνικών αγώνων κτλ.), αλλά εντός αυτού και εν αυτή τη Ιερουσαλήμ ιδρύσας θέατρον και παρ’ αυτήν αμφιθέατρον και αγώνας πενταετηρικούς κτλ. και χαράσσων ελληνικά νομίσματα και επιβάλλων ελληνικούς ρυθμούς και παν ελληνικόν προάγων.  Εν αυτώ τω υπ’ αυτού μεγαλυνθέντι και εξωραϊσθέντι ιουδαϊκώ Ιερώ των Ιεροσολύμων χρησιμοποιούνται ελληνικοί ρυθμοί και ελληνικαί επιγραφαί. Και αυτός περιστοιχείται υπό λογίων Ελλήνων και έχει ως μυστικόν αυτού σύμβουλον ένα Νικόλαον τον Δαμασκηνόν. Δικαίως δε περί αυτού ελέγετο εν τοις ιουδαϊκοίς κύκλοις, ότι «Έλλησι πλέον οικείως είχεν ή Ιουδαίοις» (Ιωσήπου Ιουδ. Αρχ. ιθ΄ ιζ΄ 3). Τα αυτά ρητέον και περί των υιών και διαδόχων αυτού.

 

   Ήδη κατά τον Α΄ μ.Χ. αιώνα η ελληνική γλώσσα εμφανίζεται ευρύτατα διαδεδομένη και εν αυτή τη Ιουδαία. Και εν τη Ιουδαία απαντώμεν κατά την εποχήν ταύτην πλείστας πόλεις φερούσας ελληνικά ονόματα, οίον Διόσπολιν, Ελευθερόπολιν, Νικόπολιν (Εμμαούς), Φασακλίδα, Αγριππείον κτλ., ών βεβαίως δεν θα ήτο μόνον το όνομα ελληνικόν.  Η ελληνική γλώσσα είχε τότε πλείστους θαυμαστάς και θεραπευτάς μάλιστα εν ταις ανωτέραις τάξεσι μηδ’ αυτών των Ραββίνων  εξαιρουμένων, του λαού ατελεστέραν πως γνώσιν αυτής έχοντος.

Ραββίνοι διάσημοι διδάσκουσι την ελληνικήν φιλολογίαν, ως ιστορείται περί  Γαμαλιήλ του διδασκάλου του αποστόλου Παύλου.

Ραββίνοι φέρουσιν ελληνικά ονόματα (Αντίγονος, Δοσθαϊ=Δοσίθεος, Ταρφώ=Τρύφων κτλ.) και ευνοούσι τον ελληνισμόν.

Μαθηταί του Ιησού Χριστού φέρουσιν ελληνικά ονόματα Φίλιππος, Ανδρέας.

Επί δε του σταυρού αυτού επιτίθεται προς ταις άλλαις και ελληνική επιγραφή.

 

 

 

 

   Εν γένει επί 9 αιώνας μεγίστη υπήρξεν η υλική και ηθική δύναμις του ελληνισμού εν Παλαιστίνη, του ελληνικού στοιχείου δεσπόζοντος και αφομοιούντος παν άλλο.

   Η αραβική κατάκτησις (636 μ.Χ.) της Παλαιστίνης εύρεν αυτήν χώραν ακραιφνώς ελληνικήν.    

 

 

 

 

 

 

[ το άρθρο του Π. Παπαϊωάννου Μπρατσιώτου «Ο Ελληνισμός εν Παλαιστίνη» δημοσιεύθηκε στο περ. «Νέος Αιών», Αθήναι, δντής: Γ. Παπαντωνάκης, Έτος Α΄, αριθ. 36, 1 Φεβρουαρίου 1918, σ. 881-887. ]

 

[ εδώ το άρθρο δεν είναι πλήρες.

  Το πρωτότυπο σε πολυτονικό. ]

 

 

 

 

 

 

Λόγος Έμφρων

logosemfron.blogspot.com

[ ανάρτηση 22 Αυγούστου 2023 :

Π. Παπαϊωάννου Μπρατσιώτου

« Ο ελληνισμός εν Παλαιστίνη »

άρθρο 1918

περ. «Νέος Αιών» ]

 

 

 

 

Δημήτριος Σάρρος "Περί Ζήνωνος του Κιτιέως και της φιλοσοφίας αυτού" - μελέτη 1901 - εν Λάρνακι Κύπρου - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

 

Δημήτριος Σάρρος

Περί Ζήνωνος του Κιτιέως και της φιλοσοφίας αυτού

μελέτη

τύποις Φιλοκαλίας

Εν Λάρνακι Κύπρου 1901

 

 

 

 

(αποσπάσματα από τη μελέτη του Δημητρίου Σάρρου)

 

 

 

Περί Ζήνωνος του Κιτιέως

και της φιλοσοφίας αυτού

 

    

 

 

 

 

 

  Ο Ζήνων ήτο υιός εμπόρου, Μνασέου καλουμένου, εγεννήθη περί το 360 π.Χ. εν Κιτίω.

 

  Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Ζήνων ποτε ερωτών το μαντείον «τί πράττων άριστα βιώσεται» έλαβε παρά του θεού την γριφώδη απόκρισιν «ει συγχρωτίζοιτο τοις νεκροίς» και εκείνος εννοήσας τα των αρχαίων συγγράμματα ανεγίγνωσκεν.

 

   Εμπορευόμενος ποτε πορφύραν από Φοινίκης εις Αθήνας ο Ζήνων εναυάγησε παρά τον Πειραιά.

 

   Ούτω λοιπόν τριακοντούτης ών ο Ζήνων, ή ως άλλοι λέγουσιν εικοσιδιετής, απεφάσισε να παραμείνη εν Αθήναις πλέον και να επιδοθή εις την φιλοσοφίαν.

 

   Και κατ’ αρχάς μεν ο Ζήνων εγένετο μαθητής του Κυνικού φιλοσόφου Κράτητος. Επειδή όμως η ελευθερία του κυνικού βίου ενεποίει αυτώ αποστροφήν και βδελυγμίαν, … ετράπη προς την Μεγαρικήν σχολήν, γεννόμενος μαθητής του περιφήμου διαλεκτικού Στίλπωνος, είτα δε μετέκλινεν εις την Πλατωνικήν φιλοσοφίαν και εγένετο ομιλητής των Ακαδημεικών Ξενοκράτους και Πολέμωνος.

 

   Αφού ανεστράφη μετά των προειρημένων φιλοσόφων επί είκοσιν όλα έτη και συνέλεξε πανταχόθεν τα προς τον βίον χρήσιμα – ίδρυσεν εν Αθήναις ιδίαν σχολήν.

   Οι μαθηταί αυτού κατ’ αρχάς μεν εκαλούντο Ζηνώνειοι, έπειτ δ’ ωνομάσθησαν Στωϊκοί, ως συσχολάζοντες εν τη περιφήμω Ποικίλη Στοά, ήν είχε κοσμήσει δια ζωγραφιών ποικίλων και θαυμασίων ο περιώνυμος Θάσιος ζωγράφος Πολύγνωτος. Στωϊκή εκλήθη κατόπιν και η φιλοσοφία του Ζήνωνος και των οπαδών αυτού.

 

   Διήγεν ο Ζήνων τον βίον εν παροιμιώδει εγκρατεία και εν μεγίστη λιτότητι, σεμνότητι, αφιλοκερδία και σωφροσύνη.

 

   Εφ’ όσον έζη ο Ζήνων εις αυτόν οι Αθηναίοι είχον παρακατατεθειμένας τας κλείς των τειχών της πόλεως εις ένδειξιν τιμής. Ετίμησαν δ’ αυτόν και δια χαλκής εικόνος.

 

   Λέγουσιν ότι πεντήκοντα και οκτώ έτη προϊστατο της Στωϊκής σχολής ο Ζήνων εν Αθήναις. Διαγαγών δε άνοσος και υγιής τον βίον όλον συνάδοντας προς την διδασκαλίαν αυτού, απέθανεν εκουσίως εν ηλικία ενενήκοντα οκτώ ετών, κατά τινας μεν ασιτήσας, κατ’ άλλους δε αποπνίξας εαυτόν.

 

[ σημείωση 1:

   Κατά τον Λουκιανόν Μακροβ. 19 «Ζήνων ο της Στωϊκής φιλοσοφίας αρχηγός οκτώ και ενενήκοντα (έζησεν έτη)… και υποστρέψαντα οίκαδε και αποσχόμενον τροφής τελευτήσαι τον βίον».

   Κατά δε τον Διογένην Λαέρτιον 7, 28 «εκ της σχολής απιών προσέπταισε και τον δάκτυλον περιέρρηξε, παίσας δε την γην τη χειρί φησί το εκ της Νιόβης (τραγωδίας του Τιμοθέου): έρχομαι τίμ’ αύεις; και παραχρήμα ετελεύτησεν αποπνίξας εαυτόν».

   Ο Διογένης Λαέρτιος 7. 31 παρατίθησι και τόδε επίγραμμα αυτού.

« Τον Κιτιά Ζήνωνα θανείν λόγος, ως υπό γήρως

Πολλά καμών ελύθη ^.  οι δε μένων άσιτος

Οι δ’ ότι προσκόψας πόδ’ έφη χερί γαίαν αλοίσας.

Έρχομαι αυτόματος δή ^.  τί καλείς με, μόρε ; »   

  Κατ’ άλλους ετελεύτησεν εν ηλικία εβδομήκοντα και δύο ετών. Διογένης Λαέρτιος 8, 28. ]

 

   Οι δ’ Αθηναίοι έθαψαν αυτόν εν τω Κεραμεικώ μετά μεγάλων τιμών.

   Ο κατά τον β΄ μ.Χ. αιώνα περιηγηθείς την Ελλάδα Παυσανίας είδε και αναφέρει τον τάφον του Ζήνωνος παρά τους τάφους των τυραννοκτόνων Αρμοδίου και Αριστογείτωνος και των μεγάλων στρατηγών Κόνωνος και Τιμοθέου. [Παυσανίας 1,29, 15. ]

 

 

 

 

 

 

 

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΖΗΝΩΝΟΣ

 

 

 

   Καίτοι συνέγραψεν ο Ζήνων πολλά φιλοσοφικά και άλλα συγγράμματα, μνημονευόμενα υπό του Δαρείου,

( οίον

Πολιτείαν,

Περί του κατά φύσιν βίου,

Περί ορμής ή περί ανθρώπου φύσεως,

Περί παθών,

Περί του καθήκοντος,

Περί νόμου,

Περί της Ελληνικής παιδείας,

Περί όψεως,

Περί του όλου,

Περί σημείων,

Πυθαγορικά,

Καθολικά,

Περί λέξεων,

Προβλήματα Ομηρικά,

Περί ποιητικής ακροάσεως,

Τεχνικάς λύσεις,

Ελέγχους,

Απομνημονεύματα Κράτητος,

Ηθικά,

Ερωτικά,

Διατριβάς ),

δυστυχώς όμως ελάχιστα τούτων λείψανα περιεσώθησαν μέχρις ημών.

 

[ σημείωση:

   Τα σωζόμενα αποσπάσματα του Ζήνωνος ως και του Κλεάνθους εξεδόθησαν μετά προλόγων και παρατηρήσεων υπό των καθηγητών Wachshmuth εν Γοττίγη 1874-1875, Pearson εν Λονδίνω 1891 και Troost εν Βερολίνω 1891.

   Σπουδαίως επραγματεύθησαν περί της Στωϊκής φιλοσοφίας και του Ζήνωνος και άλλοι πολλοί ξένοι επιστήμονες ως

ο Hirzel,

o Wellmann,

o Weygold,

o Brinker,

o Stein,

και ιδία ο καθηγητής του Βερολινίου Πανεπιστημίου Zeller, ο δημοσιεύσας εις εξ μεγάλους τόμους την «Φιλοσοφίαν των Ελλήνων», είτα δε και «Σύνοψιν» ταύτης αξιόλογον εξελληνισθείσαν υπό του καθηγητού του Εθνικού Πανεπιστημίου κ. Μ. Ευαγγελίδου τω 1886 εν Αθήναις.

   Άριστον δε εν τη ημετέρα γλώσση είναι το «Διάγραμμα Στωϊκής φιλοσοφίας» του αειμνήστου Δ. Θερειανού μέρος Α΄, αρχαία Στοά, εν Τεργέστη 1892.]

 

 

   [ διαίρεση της φιλοσοφίας ]

   Εις τρία μέρη διήρεσεν ο Ζήνων την φιλοσοφίαν:

εις λογικήν, φυσικήν και ηθικήν.

 

   [ το «κατά φύσιν ζην» ]

   Θεμελιώδες αξίωμα της ηθικής κατά τον Ζήνων είναι το «κατά φύσιν ζήν» ή «ομολογουμένως τη φύσει ζην», ήτοι συμφώνως προς τους νόμους της φύσεως, ήτοι του φυσικού λόγου, όστις είναι και ο ορθός λόγος, να ζη τις.

   Του πολυθρυλήτου τούτου ορισμού του Ζήνωνος την ακριβή ερμηνείαν παρέχει ημίν ο Διογένης Λαέρτιος λέγων τα εξής:

« Πρώτος ο Ζήνων εν τη περί ανθρώπου φύσεως, τέλος είπε το ομολογουμένως τη φύσει ζήν, όπερ εστι κατ’ αρετήν ζήν. Άγει γαρ προς ταύτην ημάς η φύσις… Πάλιν δ’ ίσον εστί το κατ’ αρετήν ζήν τω κατ’ εμπειρίαν των φύσει συμβαινόντων ζήν, ως φησι Χρύσιππος… Μέρη γαρ εισίν αι ημέτεραι φύσεις της του όλου. Διόπερ τέλος γίνεται το ακολούθως τη φύσει ζήν, ουδέν ενεργούντας ών απαγορεύει ο νόμος ο κοινός, όπερ εστίν ο ορθός λόγος ο δια πάντων ερχόμενος, ο αυτός ών τω Διί, καθηγεμόνι τούτω της των όντων διοικήσεως όντι. » [Διογένης Λαέρτιος 7, 87. ]

 

 

   [ η διαίρεση των όντων: αγαθά, κακά, ουδέτερα ]

   Τα όντα κατά τον Ζήνωνα διαιρούνται εις αγαθά, οία είναι αι αρεταί φρόνησις, δικαιοσύνη, ανδρεία, σωφροσύνη και λοιπά, εις κακά οία είναι αφροσύνη, αδικία κ.τ.λ. και εις ουδέτερα ή αδιάφορα, όσα μήτε ωφελούσι μήτε βλάπτουσι, τοιαύτα δε θεωρεί τον πλούτον, την δόξαν, την ηδονήν, την ζωήν, τον θάνατον, κ.τ.λ.

 

   [ το καθήκον [

   Πάντα τα προς τον ορθόν λόγον σύμφφωνα (τα αγαθά) τα υπάγει ο Ζήνων εις το καθήκον, – πρώτος δ’ αυτός κατά τους αρχαίους ωνόμασεν ή μάλλον ώρισε την λέξιν ταύτην, – τουναντίον δε τα ασύμφωνα προς τον ορθόν λόγον (τα κακά) ονομάζει παρά το καθήκον.

 

   [ ευδαιμονία = αρετή ]

   Την αληθή ευδαιμονίαν ο Ζήνων ευρίσκει εν τη αρετή. Είναι δε και κατά τον Ζήνωνα η αρετή διδακτή και αυτάρκης προς ευδαιμονίαν. Αρετή και ευδαιμονία είναι έν και το αυτό.

 

   [ το ηθικώς πράττειν ]

   Κυριώτατον σκοπόν της φιλοσοφίας η Ζηνώνειος φιλοσοφία δεν επρέσβευε το «ειδέναι αυτό καθ’ εαυτό», αλλά το «ηθικώς πράττειν», ήτοι την αρετήν.

   Θεμελιώδης δ’ αρετή και πηγή πασών των άλλων αρετών είναι κατά Ζήνωνα η φρόνησις, ήτις είναι επιστήμη αγαθών και κακών και ουδετέρων.

 

 

   [ η διαίρεση των ανθρώπων ]

   Οι άνθρωποι κατά τον Ζήνωνα διαιρούνται εις δύο γένη, εις σοφούς ή σπουδαίους και εις φαύλους ή άφρονας. Αγαθός και φρόνιμος είναι μόνος ο σπουδαίος ή σοφός, κακός δε και εμπαθής πάς ο μή σπουδαίος.

 

[ σημείωση:

   Επειδή όμως ο κατά Ζήνωνα σοφός είναί τι ιδεώδες και δυσεύρετον, δια τούτο οι Στωϊκοί επενόησαν μέσην τινά τάξιν ανθρώπων, τους προκόπτοντας, οίτινες φροντίζουσι να βαδίζωσι, κατά τα ενόντα, την επί την αρετήν άγουσαν και φιλοτιμούνται ν’ ανέλθωσιν εις την υψηλών των σοφών και σπουδαίων περιωπήν. ]

 

 

   [ ο σοφός κατά Ζήνωνα ]

   Ο σοφός κατά τον Ζήνωνα είναι ο μόνος τέλειος άνθρωπος. Είναι δια βίου ενάρετος, πιστότατος φίλος, πανευδαίμων και μακάριος και όμοιος σχεδόν προς τον Δία. Δεν είναι φιλόδοξος, δεν είναι φιλοχρήματος, ει και δύναται να επιτραπή αυτώ μετρία τις κτήσις και χρήσις χρημάτων. Επιτρέπεται αυτώ ο γάμος και η παιδοποιία, χάριν εαυτού και της πατρίδος. Δεν είναι φίλαρχος ο σοφός, δύναται όμως να πολιτεύηται «αν μή τι κωλύη» καίτοι αυτός ούτος ο Ζήνων απέστη των πολιτικών. Ευκολότερον δ’ είναι κατά τον Ζήνωνα να καταποντισθή εν τω ύδατι ασκός πλήρης, πνεύματος ή να πράξη τι των αβουλήτων άκων ο σοφός και σπουδαίος, «ού την ανένδοτον και αήττητον ψυχήν ενεύρωσεν ο ορθός λόγος δόγμασι παγίοις.» Είναι ο σοφός όλως ελεύθερος και αυτάρκης και ανεξάρτητος το φρόνημα.

 

   Η ιδέα αύτης της ανεξαρτησίας του φρονήματος και της υψίστης ηθικής ελευθερίας ώθησε τον Ζήνωνα και τους οπαδούς αυτού εις πορίσματα τινα λίαν  παράτολμα.

 

   [ η αυτοκτονία ]  

   Ούτως, επειδή κατά τον Ζήνωνα η ζωή και ο θάνατος είναι εκ των λεγομένων αδιαφόρων, επιτρέπεται εις τον σοφόν να εξαγάγη εαυτόν του βίου, χάριν της πατρίδος ή των φίλων, ή όταν περιέλθη εις αφόρητόν τι κακόν, οίον εις μακράν ανίατον νόσον σωματικήν ή διανοητικήν, ή όταν εξαναγκάζηται εις αθέμιτον πράξιν.

   Ούτως ετερμάτισε τον εαυτό βίον ο Ζήνων, καθιερώσας το δόγμα της «ευλόγου εξαγωγής του βίου», ως καλεί την αυτοκτονίαν. Το δόγμα δε τούτο ησπάσθησαν και οι οπαδοί αυτού Κλεάνθης, Ερατοσθένης, Αντίπατρος και άλλοι, οίτινες απέκτειναν εαυτούς.

   Δεν είναι βεβαίως ο αρχηγέτης της Στοάς Ζήνων ο πρώτος εισηγητής της αυτοκτονίας, ήν προ αυτού, από των μυθικών ήδη χρόνων, πολλοί προετίμησαν. Εν τη αρχαία Ελλάδι η απαισία αύτη πράξις δικαίως ενομίζεται δεινόν αδίκημα κατά της πολιτείας και ο δράστης ταύτης ενιαχού μεν εθάπτετο επονειδίστως, αποκοπτομένης της δεξιάς χειρός του, και άνευ επιταφίου τελετής, αλλαχού δε συνήθως εστερείτο ταφής, ριπτομένου του σώματος αυτού, ως εγένετο και εν Κύπρω κατά νόμον της πολιτικής και νομοθετικής γυναικός Δημονάσσης. Ήτο δε η «αταφία» φοβερά ποινή παρ’ αρχαίοις, διότι επίστευον ότι, εφ’ όσον το σώμα έμενεν άταφον, η ψυχή του νεκρού επλανάτο άνευ ανέσεως. Και οι πλείστοι δε των αρχαίων και νέων φιλοσόφων απεκήρυξαν την αυτοκτονίαν.   

 

   Ήσκει δε και εδίδασκεν ο Ζήνων και την καρτερικότητα και υπομονήν.

    Η λύπη κατά τον Ζήνωνα είναι «άλογος συστολή της ψυχής». Κατ’ αυτόν ο σοφός πρέπει να μή λυπήται, να είναι αόργητος και απαθής. Διέκρινεν όμως την απάθειαν των σοφών της απαθείας των φαύλων. Η απάθεια αύτη κατόπιν ήχθη εις δόγμα υπό των μετέπειτα οπαδών της στωϊκής σχολής, μάλιστα δε δια της πολυθρυλήτου εντολής του Επικτήτου «ανέχου και απέχου», εν ή συγκεντρούται ολόκληρον φιλοσοφικόν σύστημα. Τα νυν αι λέξεις στωϊκός και στωϊκότης αντί του απαθούς και της απαθείας λαμβάνονται. Παρερμηνεύται όμως η στωϊκή απάθεια, ήτις, ως λέγει και ο αοίδιμος Αδαμάντιος Κοραής, μόνον κατ’ όνομα διαφέρει της παρά τοις άλλοις φιλοσόφοις μετριοπαθείας.

 

 

 

 

   [ η παιδεία ]

   Την παιδείαν ο Ζήνων ενόμιζεν «έτερον ήλιον είναι τοις πεπαιδευμένοις». Λέγεται ότι εψέχθη ο Ζήνων υπό των αντιδοξούντων αυτώ, διότι δήθεν απέφαινεν άχρηστον την εγκύκλιον παιδείαν, ενώ απ’ εναντίας ο Πλάτων κελεύει να διδάσκωνται οι νέοι επί μακρόν χρόνον τα εγκύκλια μαθήματα.

   Αλλά και τεθέντος ότι ο ύστερον ηγέτης της Στοάς εκήρυξε κατ’ αρχάς άχρηστον την εγκύκλιον παιδείαν εν παραθέσει προς την μόνην αληθή επιστήμην, την φιλοσοφίαν, ουδαμώς θα φανή τούτο παράδοξον προς τους αναλογιζομένους ότι και άλλοι προ του Ζήνωνος φιλόσοφοι και ρήτορες την αυτήν γνώμην είχον. Παρατηρητέον ωσαύτως ότι ο Ζήνων κατά τους χρόνους εκείνους εφαίνετο εγκολπούμενος του Αντισθένους το δόγμα «την αρετήν των έργων είναι, μήτε λόγων πλείστων δεομένην μήτε μαθημάτων».

 

   Μεγάλως δε και την γραμματικήν ανέπτυξεν ο Ζήνων και πόνημα περί λέξεων συνέταξε, ακριβώσας τας διαφοράς των ονομάτων και πολλούς ευφυεστάτους ορισμούς υποτυπώσας, ευχρήστους και νυν έτι.

 

   Άριστα εικόνισεν ο Ζήνων τον φιλομαθή και σώφρονα νέον : « Έστω καθαρός το πρόσωπον ^.  οφρύς μη καθειμένη μηδέ όμμα αναπεπταμένον μηδέ ανακεκλασμένον^. μή ύπτιος ο τράχηλος, μηδέ ανιέμενα τα του σώματος, αλλά μετέωρα τα του σώματος, αλλά μετέωρα εντόνοις όμοια ^.  ορθός νους προς τον λόγον, και κατοχή των ορθώς ειρημένων, και σχηματισμοί και κινήσεις μηδέν εκδιδούσαι τοις ακολάστοις ελπίδας^. αιδώς μεν επανθείτω και αρρενωπία ^.  απέστω δε και η από των μυροπωλείων και χρυσοχοείων και εριοπωλείων άλυς και η από των άλλων εργαστηρίων, ένθα και εταιρικώς κεκοσμημένοι ώσπερ επί τέγους καθεζόμενοι διημερεύουσιν ».

 

 

   [ εχθρός της οιήσεως ]

   Άτυφος  [ :~ ταπεινός ] δ’ ών και μετριοφρονέστατος ο Ζήνων εκηρύχθη άσπονδος εχθρός της οιήσεως και της δοκησισοφίας ^.  διό έλεγε « πάντων απρεπέστερον είναι τον τύφον και μάλιστα επί των νέων ». [ ο τύφος= η έπαρση, η αλαζονεία].  « Μηδέν της οιήσεως είναι αλλοτριώτερον προς κατάληψιν των επιστημών ».  Απεστρέφετο δε μεγάλως και απέβαλλε τους τετυφωμένους, τους φλυάρους και απειθείς των μαθητών του, όσον πλούσιοι και αν ήσαν.   

   Και έτερος δε ονομαστός μύστης της μετέπειτα στωϊκής φιλοσοφίας, ο Επίκτητος, ερωτά « τί πρώτον εστι έργον φιλοσοφούντος; » και απαντά ο αυτός « αποβαλείν οίησιν, το μέγιστον τούτο προς άσκησιν της αρετής εμπόδιον. »  [Αρριανού Επίκτ. διατριβ. Β. 17.]

 

   Πλείστας υποθήκας και παραινέσεις πολυτίμους, μάλιστα τοις νέοις, κατέλιπεν ο διδάσκαλος της αρετής Ζήνων, ών τας πλείους περιέσωσεν ημίν ο Διογένης Λαέρτιος. « Ουδενός εσμέν επιδεείς ως του χρόνου », έλεγεν ο Ζήνων. – « Δειν τους νέους πάση κοσμιότητι χρήσθαι και πορεία και σχήματι και περιβολή. »

   Πρώτη των νέων αρετή, έλεγεν ο Ζήνων, δέον να είναι η «ευπείθεια», βάσις δε αυτής η «σιγή», συμφωνών τω Πυθαγόρα.  

 

   Ο Ζήνων ενόμιζεν ότι πας νέος ελάχιστα αμαρτάνει αν έχη προ οφθαλμών ούς τιμά και αισχύνεται, κύριον δε καθήκον εθεώρει να επιπλήττη και συνετίζη τα άκοσμα θρασέα και αφιλομαθή μειράκια.  

    

 

 

   [ οι διάδοχοι του Ζήνωνος ]

   Διάδοχος της σχολής και φιλοσοφίας του Ζήνωνος υπήρξεν ο φίλος και μαθητής αυτού Κλεάνθης ο Άσσιος (381-264 π.Χ.) ο περιβόητος δια την φιλομάθειαν και φιλοπονίαν αυτού.

  Διάδοχος του Κλεάνθους ο πολυγραφώτατος Χρύσιππος (280-206 π.Χ.), όστις ενομίζετο ο εδραιότατος στύλος της Στοάς.

  Πλην τούτων και του Περσαίου του Κιτιέως οπαδοί της Στωϊκής φιλοσοφίας εγένοντο και ο Ζήνων ο εκ Ταρσού (212 π.Χ.), Παναίτιος (112 π.Χ.), Ποσειδώνιος, ο μέγας ιστορικός Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (210-127 π.Χ.), ο μέγας γεωγράφος Στράβων (46 - 24 μ.Χ.).

   Άλλοι σπουδαίοι άνδρες, οίτινες εσεμνύνοντο προσαγορευόμενοι Στωϊκοί, ήσαν οι Ρωμαίοι ποιηταί Λουκανός και Πέρσιος Φλάκκος, οι ονομαστοί φιλόσοφοι Σενέκας (65 μ.Χ.), ο εν Νικοπόλει της Ηπείρου διατρίψας Επίκτητος (90 μ.Χ.), ο μαθητής αυτού Αρριανός (134 μ.Χ.), και πλείστοι άλλοι.

   Τελευταίος δε και επιφανέστατος ηγέτης της στωϊκής φιλοσοφίας υπήρξεν ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος (121-180 μ.Χ.), όστις περιβαλών αυτήν βασιλικήν πορφύραν την ανεβίβασεν επί του λαμπροτάτου και κραταιοτάτου των τότε θρόνων.

 

     

 

 

 

 

[ Η μελέτη αύτη απηγγέλθυ, υπό τύπον απλούστερόν πως, κατά τας ενιαυσίους εξετάσεις του Κιτιακού Γυμνασίου, τη 17 Ιουνίου 1901. ]

 

 

 

 

 

 

 

( το πρωτότυπο σε πολυτονικό.

Εδώ ελλείψει πολυτονικής γραμματοσειράς υποχρεωτικά ο μετατονισμός σε μονοτονικό. )

 

  

πηγή:

 

Περί Ζήνωνος του Κιτιέως και της φιλοσοφίας αυτού συνοπτικώς

 

 

PDF File

 

 

Κάτοχος πρωτότυπου (έντυπου) τεκμήριου: Κεντρική Βιβλιοθήκη Α.Π.Θ. - Συλλογή Φυλλαδίων

 

 

 

 

 

 

 

Λόγος Έμφρων

logosemfron.blogspot.com

[ ανάρτηση 22 Αυγούστου 2023 :

Δημήτριος Σάρρος

« Περί Ζήνωνος του Κιτιέως και της φιλοσοφίας αυτού »

μελέτη

(αποσπάσματα από τη μελέτη)

Λάρνακα Κύπρου 1901

ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ]